Avni Rrustemi - Dy Krisma ne Paris

paska kobure ky mi

VLORË - I kallur, por i patretur. Të fshehtë apo ndonjë formulë fetare as që bëhet fjalë se mund të ketë. Mistere dhe enigma të fshira u thanë për atë rast. Në qytetin e Flamurit bëri bujë, sepse nuk ishte tretur trupi i tij, ndonëse 60 vite e kishin përshkruar. Çfare imagjinate, që u thur, folën gojët, një lloj i purpurt ose mjegullina llafesh mbuluan ose pushëzuan njerëzinë mes-viteve ‘84, kohë diktature në vendin e shqiponjave. Kam bërë një poezi 5 vite të shkuara, që e botuan mjaftë gazeta letrare.’Te lugu i murrmë. Kam ndjerë shpirtra, që notojnë në erë. Flasin gojët: ato janë shpirtra. Shpirtra, që presin në vendroje.’

Pra trupit i kishte ikur pjesa më kryesore shpirti edhe sipas riteve fetare trupi kthehet andej nga ka ardhur nga bota e baltës dhe ujit. Pjesa inteligjente zhdukej dhe mbetej vetëm pjesa lëndore. Por a do ti besonte këto vet personazhi kur Eqrem Beu ka thënë se në fillim ai ka qenë ose ka besuar komunizmin dhe këta nuk besojnë në Zot a Perëndi, përveçse tek Marksi dhe Avniu tek Lenini ishin Perëndia vet. Shtegtimi i shpirtrave nuk ka kufij ndërsa teposhtë njerëzia flinte gjumë.

Lumenjtë zgjuar oshtijnë, shkrofëtijnë, zbresin, të qetuar vijnë në detin tonë. C’ndodhi në atë vit? Ndërkohë atje tek sheshi po goditej betoni. Po hapej vendvarrimi i Avni Rustemit. Që prej prill-it te 1924, në bulevardin e Vlorës gjendej varri i Avni Rustemit. Mirëpo strukturat e asaj kohe kishin studiuar për të vendosur një përmendore dhe në kohë diktaturash rreth vitit 1984 filluan hapjen e varrit.

Shkojmë pikërisht atje me I.Cano. Aty ku është sot busti i tij në lulishten përpara teatrit të qytetit, shikoni më thotë Ilia, do të gjeni një pllakë të kuqe origjinale me 4 doreza çeliku, që është ende te varri. Sipas projektit aty nga viti 84 filloi hapja e varrit. Erdhën punëtoret dhe filluan hapjen e varrit. Ne ndiqnim punimet. U hoq pllaka dhe u pa se sarkofagu ishte me një xham ndërsa llagëmi, që e mbante ka pasur vend ku vendosej në kohë të shkuara kandil për shpirtin e tij. Ishte një arkivol i punuar me dru. Kishte xham në pjesën e sipërme të tij.

Trupi ishte i patretur. Në pjesën e fytyrës sidomos dallohej nga mustaqet. Dhe kjo ishte shenja treguese ndonëse dihej nga të gjithë, vendi ku prehej Avni Rustemi. Ishte i patretur për një arsye gati të thjesht. Ishte balsamosur që në kryeqytet kur u soll me shtrat topi për tu varrosur në Vlorë. Ndonëse kishin rrjedhur vite nën sarkofagun e tij të kuq me germa u gjet trupi Kundërmonte një erë të rëndë morti, arkivoli. Arkivoli ishte i mbuluar me një kadife të kuqe me ca zbukurime.

Çfarë u bë me trupin e të ndjerit Avni Rustemi?

Trupin e morën në spitalin e qytetit ku besohet është bërë autopsi . Kur na dorëzuan neve arkivolin xhami ishte i thyer në pjesën e sipërme. Kur e morën nuk kishte thyerje. Trupin e tij e varrosën te piedestali ku ngrihej busti. Arkivoli gjendet edhe sot e kësaj dite në Muzeun historik të qytetit. Por është tmerrues nja arkivol i hapur. Nga varri i Avni Rustemit sot ruhet vetëm pllaka e kuqe e vogël rreth 1m x 1.5m.

Poshtë saj është llagëmi i zbrazur i mbushur me ujë. Pati shumë kuriozë që erdhën për të parë Avniun, mirëpo ata nuk e dinin se ne dispononim vetëm sarkofagun e tij, që e mbështolli në largimin e tij nga kjo jetë. Në muzeun historik vinin shpesh për të fotografuar sarkofagun e tij. Kjo është e saktë si një histori pa ngjizje të tepërta,përse trupi nuk u tret,ndonëse ishte i balsamosur për ti rezistuar nëntokës gjatë.

Sot në kthesën që të shpie drejt bishtit të kalldrëmit përball ambulantes së qytetit, rreth 5 m bar Init dhe statujës e Avniut është një pllakë e kuqe mes plakave te trotuarit jo shumë e dallueshme nga te tjerat dhe nëse nuk e di nuk ke për të mësuar kurrë që ai vend ishte vendvarrimi i Avni Rustemit në prill të 24 në qytetin e Vlorës. Shumë vite më para ishte i dallueshëm mirëpo postimi asfaltit të rrugës e fshehu ose humbi varrin deri kur filloi rikonstruksioni i rrugës dhe trotuarit.

Kush ishte Avni Rrustemi?

Lindi në Libohovë. Mësimet fillore i mori në vendlindje, vazhdoi në normalen e Elbasanit dhe më vonë në Shën Mitër Korone (Itali), kurse studimet e larta për pedagogji i filloi në Universitetin e Romës. Ndërkohë Avni Rrustemi punoi si mësues në Libohovë (1910), në Tragjas të Vlorës (1913), në Tepelenë (1916-1917) e në Vlorë (1917-1918).1908 bashkua me çetën e Çerçiz Topullit, 1910 bëri një përpjekje për të vrarë në Shkodër komandantin e ekspeditës ushtarake osmane gjeneral Shefqet Turgut pashën. Më 1914 u radhit në forcat shqiptare për çlirimin e Shqipërisë së Jugut.

1918 , me nismën e tij u formua në Vlorë shoqëria atdhetare e rinisë vlonjate me emrin "Djalëria e Vlorës". Në krye të saj organizoi demonstratën anti-imperialiste të 28 Nëntorit 1918 kundër pushtuesve italianë.

Në pranverë të vitit 1919 në Shën Mitër krijoi "Lidhjen e Rinisë Shqiptare" për mbrojtjen e të drejtave kombëtare, kurse më 13 qershor 1920 vrau me atentat në Paris Esat Pashë Toptanin. Nga regjimi i fundit komunist në Shqipëri është akuzuar mbreti Zog se pagoi njeri për ta vrarë, mirëpo nga dokumentet e fundit, që kanë zbuluar mediat sillen fakte se këto mashtrime kanë ecur kuturu për 50 vjet dhe ende sot ruajnë hijen e tyre.

Avni Rrustemi (1895), Libohovë, Gjirokastër-10 qershor 1924)-pedagogë,mësues,aktivist , deputet,atentator,shqipëtar nga Shqipëria. Atdhetar e demokrat revolucionar i shquar, udhëheqës i shoqërisë