Tefsir-(komentim suresh)

Komentimi i kaptinës “El-Ihlas”



قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ. اللَّهُ الصَّمَدُ. لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ. وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَد.ٌ



1. “Thuaj: Ai, Allahu është Një!

2. Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre.

3. As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.

4. Dhe askush nuk është i barabartë me Atë.”



Kaptina “El-Ihlas” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “En-Nas” dhe ka gjithsej 4 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 112.

Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë njihet me shumë emra, por më i njohuri ndër ta është emërtimi “El-Ihlas”, sepse kjo kaptinë kryesisht flet për Tevhidin e pastër (Njëshmërinë) e Allahut xh.sh. dhe zhveshjen e Tij nga cilësitë që nuk përkojnë me Qenien e Tij hyjnore, të cilat ia mveshin njerëzit nga injoranca. Kjo sure është distancim i hapur nga shirku (politeizmi) dhe thërret në besimin monoteist e të pastër në një Zot të vetëm, Sunduesi i Universit.

Emërtimet e tjera të kësaj kaptine janë: “Et-Tefrid”, “Et-Texhrid”, “Et-Tevhid”, “En-Nexhat”, “El-Vilajetu”, “El-Ma’rifetu”. Pastaj njihet edhe me emërtimin po ashtu shumë të njohur ”El-Esas”, sepse kjo sure në vete përmban bazamentet themelore të besimit islam. Fahru Rraziu ka numëruar deri njëzet emërtime të kësaj sureje fisnike. Përveç emërtimeve që cekëm, ai përmend edhe këto: “En-Nisbetu”, “El-Ma’rifetu”, “El-Xhemal”, “El-Mukashkashetu”, “El-Meudhetu”, “Es-Samed”, “El-Maniatu”, “El-Muhdar”, “El-Munfiretu”, “El-Beraetu”, “El-Mudhekkiretu”, “En-Nur” dhe “El-Eman”.[1]

Vlera e kësaj kaptine

Vetë emërtimet e shumta të kësaj kaptine tregojnë për vlerën e madhe të saj, mirëpo për vlerën e mirëfilltë të saj ka treguar edhe vetë i Dërguari i Allahut në shumë hadithe, të cilat gjenden pothuaj në të gjitha koleksionet e mëdha të Hadithit.

- Transmetojnë Muslimi, Darimiu dhe Nesaiu nga Ebu Derdaja të ketë thënë: “Ka thënë i Dërguari i Allahut: “(Kul huvallahu ehad), është e barabartë me 1/3 e Kur’anit”[2]

- Transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu nga Ebu Hurejra r.a. të ketë thënë: “Ka thënë i Dërguari i Allahut s.a.v.s.: “Tubohuni (afrohuni), sepse do t’jua lexoj 1/3 e Kur’anit”. Kur njerëzit u tubuan, i Dërguari a.s. doli para masës dhe lexoi: (Kul huvallahu ehad…), pastaj hyri brenda, kurse ne shikuam njëri-tjetrin me habi dhe thamë: I Dërguari i Allahut na tha se do të na lexonte 1/3 e Kur’anit dhe tha se ky njoftim i kishte ardhur nga qielli?! – thotë Ebu Hurejra. Pas pak kohe, vazhdon ai, i Dërguari i Allahut doli prapë dhe na tha: “Unë ju thashë se do t’jua lexojë 1/3 e Kur’anit, pra dijeni se kjo (kaptina El-Ihlas) është sa 1/3 e Kur’anit”.

- Transmeton Buhariu nga Ebu Seid el Huderiu r.a. të ketë thënë: “U tha Resulullahu s.a.v.s shokëve të vet: “A mund ta lexojë dikush prej jush 1/3 e Kur’anit për një natë”. Ishte kjo një gjë e vështirë për ashabët, të cilët i thanë: O i Dërguar i Allahut, cili prej nesh mund ta përballojë këtë, për se i Dërguari a.s. u tha: “Kul huvallahu ehad…” është 1/3 e Kur’anit”

- Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi me sened të saktë nga Aishja r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut dërgoi njërin prej shokëve të vet si kryesues të një ekspedite vëzhguese, i cili gjatë qëndrimit në terren, shokëve të vet në çdo namaz ua këndonte kaptinën “El-Ihlas”, me të cilën po ashtu edhe përfundonte namazin. Kur u kthyen në Medinë, ata ia përmendën këtë veprim të tij Pejgamberit a.s., për se ai u tha: “Pyeteni shokun tuaj përse ka vepruar kështu?”. Kur e pyetën shokun e vet përse kishte vepruar kështu, ai u përgjigj: E dua këtë sure, meqenëse në të përmenden cilësitë e Mëshiruesit, dhe për këtë arsye e fal namazin me të. Atëherë i Dërguari i Allahut u tha atyre: “Shkoni e thuani shokut tuaj se edhe Allahu xh.sh. e do atë.”[3]

- Transmeton Buhariu nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte për të fjetur, mblidhte shuplakat e tij, u frynte atyre dhe lexonte: ‘(Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas)’, pastaj me shuplaka prekte trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[4]

- Dijetari i madh, Shejhul Islam-Ibn Tejmije ka thënë: “Një grup dijetarësh kanë thënë se Kur’ani famëlartë përmban tri dimensione tematike: 1/3 – ka zbritur për Tevhidin-Njëshmërinë e Allahut, 1/3 tjetër përmban tregime-rrëfime për popujt dhe për pejgamberët e kaluar, kurse 1/3 e fundit përmban urdhra dhe ndalesa. Duke u nisur nga fakti se kaptina “El-Ihlas” përmban në vete konotacionet e dimensionit të Njëshmërisë së pastër të Allahut, d. m. th. Tevhidit, atëherë mund të thuhet me plot të drejtë se kjo sure simbolizon vërtet 1/3 e Kur’anit, ashtu siç ka pohuar edhe vetë i Dërguari a.s.”[5]

Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

- Transmetojnë Imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn Xheriri nga Ubejj bin Ka’bi të ketë thënë: “Idhujtarët i thanë të Dërguarit të Allahut s.a.v.s: O Muhamed, tregona prejardhjen (gjenealogjinë) e Zotit tënd? – për se Allahu xh.sh. zbriti këtë kaptinë: (Kul huvallahu ehad…)”

- Katadeja, Dahaku dhe Mukatili transmetojnë e thonë: “Erdhën një grup çifutësh tek i Dërguari i Allahut dhe i thanë: Na e përshkruaj Zotin tënd, sepse Zoti ynë e ka përshkruar Veten në Tevrat, prandaj na trego se prej çkaje është Ai? Prej cilit lloj është? A është nga ari, nga bakri apo nga argjendi? A ha dhe a pi Ai? Prej kujt e ka trashëguar këtë botë dhe kush do ta trashëgojë atë prej Tij?, dhe Allahu xh.sh., si kundërpërgjigje për këto pyetje, zbriti këtë kaptinë: (Kul huvallahu ehad…)”[6]




Lidhmëria e kësaj kaptine me disa nga kaptinat paraprake, sidomos me atë “El-Kafirun”, është shumë e fuqishme, mu për faktin se surja “El-Kafirun”, është kaptinë në të cilën kishte një distancim të hapur nga pabesimtarët (idhujtarët) dhe besimi i tyre i gabuar, kurse në suren “El-Ihlas” shohim vërtetësimin e Njëshmërisë së Allahut xh.sh., i Cili dallohet për cilësi të përkryera e të përhershme, të cilat tregojnë për pafillimësinë dhe pambarimësinë e Krijuesit, tregojnë se Allahu është i zhveshur nga çdo e metë dhe është larg çdo përgjasimi me krijesat.

Mu për këtë arsye, shpeshherë, këto dy kaptina këndohen së bashku në namaz .

- Është përcjellë me transmetime të sakta se i Dërguari i Allahut këto dy sure i këndonte në namazin e sabahut, në namazin pas tavafit rreth Qabesë, në namazin e “Duhasë”, në synetin e akshamit dhe në namazin e udhëtarit.[7]

Tefsir-(komentim suresh)
Komentimi i kaptinës “El-Ihlas”



قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ. اللَّهُ الصَّمَدُ. لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ. وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَد.ٌ



1. “Thuaj: Ai, Allahu është Një!

2. Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre.

3. As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.

4. Dhe askush nuk është i barabartë me Atë.”



Kaptina “El-Ihlas” është kaptinë mekase, e zbritur pas sures “En-Nas” dhe ka gjithsej 4 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 112.



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë njihet me shumë emra, por më i njohuri ndër ta është emërtimi “El-Ihlas”, sepse kjo kaptinë kryesisht flet për Tevhidin e pastër (Njëshmërinë) e Allahut xh.sh. dhe zhveshjen e Tij nga cilësitë që nuk përkojnë me Qenien e Tij hyjnore, të cilat ia mveshin njerëzit nga injoranca. Kjo sure është distancim i hapur nga shirku (politeizmi) dhe thërret në besimin monoteist e të pastër në një Zot të vetëm, Sunduesi i Universit.

Emërtimet e tjera të kësaj kaptine janë: “Et-Tefrid”, “Et-Texhrid”, “Et-Tevhid”, “En-Nexhat”, “El-Vilajetu”, “El-Ma’rifetu”. Pastaj njihet edhe me emërtimin po ashtu shumë të njohur ”El-Esas”, sepse kjo sure në vete përmban bazamentet themelore të besimit islam. Fahru Rraziu ka numëruar deri njëzet emërtime të kësaj sureje fisnike. Përveç emërtimeve që cekëm, ai përmend edhe këto: “En-Nisbetu”, “El-Ma’rifetu”, “El-Xhemal”, “El-Mukashkashetu”, “El-Meudhetu”, “Es-Samed”, “El-Maniatu”, “El-Muhdar”, “El-Munfiretu”, “El-Beraetu”, “El-Mudhekkiretu”, “En-Nur” dhe “El-Eman”.[1]



Vlera e kësaj kaptine
Vetë emërtimet e shumta të kësaj kaptine tregojnë për vlerën e madhe të saj, mirëpo për vlerën e mirëfilltë të saj ka treguar edhe vetë i Dërguari i Allahut në shumë hadithe, të cilat gjenden pothuaj në të gjitha koleksionet e mëdha të Hadithit.

- Transmetojnë Muslimi, Darimiu dhe Nesaiu nga Ebu Derdaja të ketë thënë: “Ka thënë i Dërguari i Allahut: “(Kul huvallahu ehad), është e barabartë me 1/3 e Kur’anit”[2]

- Transmetojnë Muslimi dhe Tirmidhiu nga Ebu Hurejra r.a. të ketë thënë: “Ka thënë i Dërguari i Allahut s.a.v.s.: “Tubohuni (afrohuni), sepse do t’jua lexoj 1/3 e Kur’anit”. Kur njerëzit u tubuan, i Dërguari a.s. doli para masës dhe lexoi: (Kul huvallahu ehad…), pastaj hyri brenda, kurse ne shikuam njëri-tjetrin me habi dhe thamë: I Dërguari i Allahut na tha se do të na lexonte 1/3 e Kur’anit dhe tha se ky njoftim i kishte ardhur nga qielli?! – thotë Ebu Hurejra. Pas pak kohe, vazhdon ai, i Dërguari i Allahut doli prapë dhe na tha: “Unë ju thashë se do t’jua lexojë 1/3 e Kur’anit, pra dijeni se kjo (kaptina El-Ihlas) është sa 1/3 e Kur’anit”.

- Transmeton Buhariu nga Ebu Seid el Huderiu r.a. të ketë thënë: “U tha Resulullahu s.a.v.s shokëve të vet: “A mund ta lexojë dikush prej jush 1/3 e Kur’anit për një natë”. Ishte kjo një gjë e vështirë për ashabët, të cilët i thanë: O i Dërguar i Allahut, cili prej nesh mund ta përballojë këtë, për se i Dërguari a.s. u tha: “Kul huvallahu ehad…” është 1/3 e Kur’anit”

- Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi me sened të saktë nga Aishja r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut dërgoi njërin prej shokëve të vet si kryesues të një ekspedite vëzhguese, i cili gjatë qëndrimit në terren, shokëve të vet në çdo namaz ua këndonte kaptinën “El-Ihlas”, me të cilën po ashtu edhe përfundonte namazin. Kur u kthyen në Medinë, ata ia përmendën këtë veprim të tij Pejgamberit a.s., për se ai u tha: “Pyeteni shokun tuaj përse ka vepruar kështu?”. Kur e pyetën shokun e vet përse kishte vepruar kështu, ai u përgjigj: E dua këtë sure, meqenëse në të përmenden cilësitë e Mëshiruesit, dhe për këtë arsye e fal namazin me të. Atëherë i Dërguari i Allahut u tha atyre: “Shkoni e thuani shokut tuaj se edhe Allahu xh.sh. e do atë.”[3]

- Transmeton Buhariu nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte për të fjetur, mblidhte shuplakat e tij, u frynte atyre dhe lexonte: ‘(Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas)’, pastaj me shuplaka prekte trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[4]

- Dijetari i madh, Shejhul Islam-Ibn Tejmije ka thënë: “Një grup dijetarësh kanë thënë se Kur’ani famëlartë përmban tri dimensione tematike: 1/3 – ka zbritur për Tevhidin-Njëshmërinë e Allahut, 1/3 tjetër përmban tregime-rrëfime për popujt dhe për pejgamberët e kaluar, kurse 1/3 e fundit përmban urdhra dhe ndalesa. Duke u nisur nga fakti se kaptina “El-Ihlas” përmban në vete konotacionet e dimensionit të Njëshmërisë së pastër të Allahut, d. m. th. Tevhidit, atëherë mund të thuhet me plot të drejtë se kjo sure simbolizon vërtet 1/3 e Kur’anit, ashtu siç ka pohuar edhe vetë i Dërguari a.s.”[5]



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine
- Transmetojnë Imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn Xheriri nga Ubejj bin Ka’bi të ketë thënë: “Idhujtarët i thanë të Dërguarit të Allahut s.a.v.s: O Muhamed, tregona prejardhjen (gjenealogjinë) e Zotit tënd? – për se Allahu xh.sh. zbriti këtë kaptinë: (Kul huvallahu ehad…)”

- Katadeja, Dahaku dhe Mukatili transmetojnë e thonë: “Erdhën një grup çifutësh tek i Dërguari i Allahut dhe i thanë: Na e përshkruaj Zotin tënd, sepse Zoti ynë e ka përshkruar Veten në Tevrat, prandaj na trego se prej çkaje është Ai? Prej cilit lloj është? A është nga ari, nga bakri apo nga argjendi? A ha dhe a pi Ai? Prej kujt e ka trashëguar këtë botë dhe kush do ta trashëgojë atë prej Tij?, dhe Allahu xh.sh., si kundërpërgjigje për këto pyetje, zbriti këtë kaptinë: (Kul huvallahu ehad…)”[6]




Lidhmëria e kësaj kaptine me disa nga kaptinat paraprake, sidomos me atë “El-Kafirun”, është shumë e fuqishme, mu për faktin se surja “El-Kafirun”, është kaptinë në të cilën kishte një distancim të hapur nga pabesimtarët (idhujtarët) dhe besimi i tyre i gabuar, kurse në suren “El-Ihlas” shohim vërtetësimin e Njëshmërisë së Allahut xh.sh., i Cili dallohet për cilësi të përkryera e të përhershme, të cilat tregojnë për pafillimësinë dhe pambarimësinë e Krijuesit, tregojnë se Allahu është i zhveshur nga çdo e metë dhe është larg çdo përgjasimi me krijesat.

Mu për këtë arsye, shpeshherë, këto dy kaptina këndohen së bashku në namaz .

- Është përcjellë me transmetime të sakta se i Dërguari i Allahut këto dy sure i këndonte në namazin e sabahut, në namazin pas tavafit rreth Qabesë, në namazin e “Duhasë”, në synetin e akshamit dhe në namazin e udhëtarit.[7]



Koment:

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ

1. “Thuaj: Ai, Allahu është Një!

Besimi i drejtë në Allahun xh.sh., ishte boshti i tërë revelatave hyjnore. Ishte kjo pikë kyçe e misionit të të gjithë pejgamberëve të Allahut, që të thërrisnin popujt e tyre në besimin e drejtë në Krijuesin e Vetëm të kësaj ekzistence. Por, mjerisht, njerëzit, të nxitur nga lakmia dhe epshet e tyre, dhe gjithmonë të cytur nga shejtani i mallkuar, shpeshherë ranë pre e këtyre grackave, kështu që humbën e devijuan nga rruga e vërtetë e besimit në një Zot..

Disa të tjerë humbën arsyen dhe verbërisht ndoqën rrugën e idhujtarisë, duke i bërë shok Allahut xh.sh. Ishte kjo një besëtytni që u zhvillua nëpër shekujt e kaluar e që vazhdon pa ndërprerë edhe sot e kësaj dite, me të gjitha format dhe mënyrat e mundshme, ani pse tash në mënyrë shumë më të sofistikuar.

Allahu xh.sh., njeriut nuk ia imponoi me dhunë besimin në Të, por e la të lirë për ta gjetur e zgjedhur të vërtetën, të cilën Ai sa e sa herë e sqaroi në Librat e Shenjtë dhe përmes të dërguarve të Tij të zgjedhur.

Në kohën e dërgimit të Muhammedit a.s., ky devijim besimesh kishte arritur kulmin. Njerëzit kishin humbur arsyen dhe besimin e drejtë e të mirëfilltë në një Zot. Në këtë gjendje të një kaosi të përgjithshëm, çifutët dhe të krishterët, si pjesëtarë të “Ehli Kitab-it”, kishin bastarduar tërësisht parimet e besimit të drejtë në Njëshmërinë e Allahut të Plotfuqishëm. Të parët, duke pohuar në mënyrë të palogjikshme se Allahu-Zoti ishte zot personal vetëm i tyre dhe se Uzejri a.s. ishte “djalë” i Tij, kurse të dytët, kishin shkuar edhe më larg në këtë devijim, duke pohuar se Allahu është një Qenie hyjnore e përbërë prej tri komponenteve të pandashme: Ati, Biri dhe Shpirti i Shenjtë, të cilët në të njëjtën kohë përbëjnë edhe tërësinë unikate hyjnore !!! Që absurdi të ishte edhe më i madh, këta i mveshën Isait a.s. (Jesuit) atribute hyjnore, se ai gjoja qenkësh djalë i Zotit apo edhe vetë Zoti, i formësuar në njeri, që paskësh zbritur në këtë botë për t’u sakrifikuar për mëkatet e mbarë njerëzimit!!!

Grupi i tretë e këtij mozaiku të shëmtuar atëbotë, ishin idhujtarët (mushrikët) e Siujdhesës Arabike, të cilët së bashku me popujt e tjerë të atëhershëm, si persianët, indianët, kinezët e të tjerët, besonin në idhuj, në planete, në fenomene të ndryshme natyrore, në zjarr, në njerëz të cilët i kishin mitizuar dhe pastaj prej tyre kishin krijuar legjenda e më pas edhe i kishin hyjnizuar, si Buda, Brahma, Konfuçio etj.

Dhe, erdhi momenti i së vërtetës, erdhi drita që çau këtë errësirë shekullore, e cila kishte ngulfatur deri në skajshmëri arsyen e shëndoshë njerëzore. Zbriti Fjala e Allahut, që përundimisht të vinte në vend të vërtetën, të dallonte besimin e drejtë, në një Zot, nga ai i shtrembër, në shumë zota. Mu për këtë arsye thirrja e parë në Islam iu përkushtua mbëltimit dhe rrënjosjes së realitetit të Njëshmërisë së Allahut xh.sh. në zemrat dhe mendjet e njerëzve. Kjo zaten ishte forma më e përsosour e cila besimin e drejtë e fuqizoi në shpirtin, mendjen dhe zemrën njerëzore.

Allahu xh.sh. i zhvleftësoi të githa besimet e kota e të gabueshme, kur zbriti fundamentet bazë të fesë islame dhe tregoi qartë, në shumë kaptina kuranore, sidomos në këtë sure, se Ai nuk ka shok në Njëshmërinë e Tij, nuk ka lindur askënd dhe nuk është i lindur nga askush, dhe me Të askush nuk është i barabartë në sundim dhe as që është i ngjashëm me Të.

Allahu xh.sh. në fillim të kësaj sureje, në formë urdhri i drejtohet Muhammedit a.s. me fjalët: “Thuaj!” që t’ua bënte me dije idhujtarëve dhe pjesëtarëve të “Ehli Kitab-it” se Allahu nuk është ashtu siç e përshkruani ju, por është Një, i Vetëm dhe i Pashoq.

Ai ka atribute dhe cilësi me të cilat e ka cilësuar dhe përshkruar Veten, dhe këto atribute në terminologjinë islame quhen “Esmaul Husna”-“Emrat e bukur hyjnorë” - ose “Sifatullah”-“Cilësitë e Zotit”.

Kjo sure fillon me të përmendurit e emrit më të madh hyjnor “Allah”, i cili argumenton për Qenien më të Lartë Absolute dhe përfshin të gjithë emrat e tjerë të bukur, që përshkruajnë Madhështinë hyjnore dhe Lartmadhërinë e Krijuesit.

Emri i dytë i ndritur i Zotit në këtë sure, është emri hyjnor “El-Ehad”, i cili tregon Njëshmërinë e Allahut xh.sh., dhe është shumë më përfshirës sesa emri tjetër i përdorur në disa vende të tjera - “El-Vahid”, i cili po ashtu do të thotë –“Një”, sepse emri “Ehad” përmban elementet plotësuese të emrit “Vahid”- i cili simbolizon Njësinë Absolute…[8]

. اللَّهُ الصَّمَدُ

2. Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre.
Emri i bukur i Allahut “Es-Samed”, nënkupton Qenien Absolute, tek i Cili ka nevojë të drejtohet çdo krijesë. “Fjala “Es-Samed” do të thotë edhe zotëri, që nënkupton faktin se Allahu xh.sh. është Zotëria dhe i vetmi Sundues i Cili përmbush nevojat dhe kërkesat e krijesave.[9] Të gjithë janë të varur nga Ai, ndërkohë që Ai nuk është i varur prej askujt. Tek mëshira e Tij gjen strehim secili që i drejtohet. Atij i përulen dhe i janë nënshtruar ç’ka në qiej dhe në Tokë:

وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَظِلَالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ

“Gjithçka ka në qiej e në Tokë i bën sexhde vetëm Allahut me dëshirë ose me dhunë, (i bëjnë sexhde) edhe hijet e tyre në mëngjes e mbrëmje” (Err-Rra’d, 15).

Allahu xh.sh. është Absolut në sundim. Në dorën e Tij është çdo gjë. Ai merr e jep, shpërblen e ndëshkon, ngjall e vdes krijesat e Tij.

Ky ajet: “Allahu është Ai, të Cilit çdo krijesë i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë”, është një përgjigje shumë e qartë nga ana e të Plotfuqishmit se kush vërtet është Zotëria i këtij Universi. Nuk ka idhull, krijesë njerëzore e as engjëllore që mund të pretendonte një gjë të tillë. Këto janë vetëm shpifje dhe fjalë të idhujtarëve, po edhe të “Ehli Kitab-ëve”, të cilët i bënë shok Allahut në hyjni. Tek Allahu nuk ka nevojë për kurrfarë ndërmjetësimi. Tek mëshira e Tij hyjnore mund të gjejë strehim dhe prehje shpirtërore secili që i drejtohet me përultësi e sinqeritet, që e pranon Atë për Zot dhe Krijues. A nuk thotë Allahu xh.sh. në shumë vende në Kur’anin famëlartë, që vetëm Atij t’i drejtohen lutjet, sepse vetëm Ai është që i pranon ato, si f.v. në ajetet:

وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِي إِذَا دَعَانِي
فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
“E kur robët e Mi të pyesin ty për Mua, Unë jam afër, i përgjigjem lutjes kur lutësi më lutet, pra për të qenë ata drejt të udhëzuar, le të më binden Mua dhe le të më besojnë Mua”. (El-Bekare, 186);

pastaj:

وَقَالَ رَبُّكُمْ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ
“Zoti juaj ka thënë:”Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem…” (Gafir, 60)

dhe:

ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ

Luteni Zotin tuaj të përulur e në heshtje…” (El-Aë’raf, 55)

Në këtë mënyrë, Allahu xh.sh. mënjanon të gjitha ndërmjetësimet, vetëm e vetëm që lutja të drejtohet tek Ai që duhet, sepse vetëm Ai i di hallet e robërve të Vet dhe ka mundësi t’ua plotësojë nevojat e tyre.

Në një hadith të Resulullahut s.a.v.s. thuhet: “Nuk ka musliman që e lut Allahun, me kusht që në atë lutje të tij të mos ketë mëkat ose shkëputje farefisi, e që Allahu të mos i japë njërën prej këtyre tri gjërave: Ose t’i përgjigjet shpejt lutjes së tij, ose t’ia plotësojë atë lutje më vonë, ose t’i largojë nga ai ndonjë dëm të ngjashëm me atë që e ka goditur”.[10]

Ndërsa, nga praktika e Resulullahut s.a.v.s., i cili gjatë lutjeve të tij, me përultësinë më të madhe i drejtohej të Vetmit Strehimtar, i Cili dëgjon lutjet dhe përdëllimet, na është përcjellë kjo dua: “O Zoti im, më udhëzo në rrugën e drejtë, në të cilën i ke udhëzuar robët e Tu! Më fal mua siç i ke falur robët e Tu. Kujdesu për mua ashtu siç kujdesesh për të dashurit e Tu. Më beko në çdo gjë që më jep. Më ruaj nga të këqijat që më afrohen, sepse vetëm Ti përcakton gjithçka dhe askush nuk mund t’i përcaktojë veprimet e Tua, Ai që është nën mbrojtjen Tënde, nuk poshtërohet kurrë, i Madhëruar e i Lartësuar je vetëm Ti, o Zoti ynë”.[11]

. لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَ

3. As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.

Ky ajet është ndër ajetet më madhështore nëpërmjet të cilit Allahu xh.sh. zhvishet nga çdo mangësi, e në këtë rast nga një proces që është i veçantë vetëm për krijesat - lindja. Ky proces është karakteristik për njerëzit, exhinët dhe për gjallesat e tjera që jetojnë në Tokë. Mirëpo, Allahu ua bëri me dije tërë njerëzve se besimet që Ai mund të ishte baba i dikujt, siç pretendonin hebrenjtë dhe të krishterët kur thoshin se Uzejri dhe Isai a.s. janë djem të Zotit, apo siç pretendonin idhujtarët se melaiket janë bija të Zotit, janë vetëm shpifje e trillime, të cilat nuk kanë asgjë të përbashkët me të vërtetën.

Ja se ç’thotë i Lartmadhërishmi në Kur’an:

بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنَّى يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُنْ لَهُ صَاحِبَةٌ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

“Ai (Allahu) është që krijoi (pa kurrfarë shëmbëllimi) qiejt e Tokën ( e duke qenë i tillë), e si do të ketë Ai fëmijë kur nuk pati bashkëshorte? Çdo send e krijoi Ai, dhe është më i dijshmi për të gjitha gjërat” (En’am, 101).

Nga kjo kuptohet se Allahu është vetë Shpikësi dhe Krijuesi i kësaj ekzistence. Ai është Absolut, i përhershëm pa fillim, dhe i përhershëm pa mbarim. As nuk ka lindur kush prej Tij dhe as nuk është i lindur. I lartësuar qoftë në madhërinë dhe shenjtërinë e Tij!

Se sa të shëmtuara ishin fjalët e atyre që i shpifën Allahut fëmijë e bashkëshorte, më së miri na e ilustrojnë këto ajete kuranore:

وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَدًا. لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئًا إِدًّا. تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا. أَنْ دَعَوْا لِلرَّحْمنِ وَلَدًا. وَمَا يَنْبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَنْ يَتَّخِذَ وَلَدًا. إِنْ كُلُّ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ إِلا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا. لَقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدًّا. وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْدًا.

“Ata edhe thanë: I Gjithëmëshirshmi ka fëmijë! Ju (O pabesimtarë) vërtet sollët një fjalë shumë të shëmtuar. Aq të shëmtuar, sa gati u copëtuan qiejt e pëlciti Toka dhe sa nuk u shembën kodrat nga ajo (fjalë e shpifur). Për shkak se të Gjithëmëshirshmit i shpifën fëmijë. E të Gjithëmëshirshmit nuk i takon të ketë fëmijë. Nuk ka tjetër, vetëmse të gjithë, ç’ka në qiej e në Tokë, kanë për t’iu paraqitur Zotit si robë. Ai me diturinë e Tij i ka përfshirë të gjithë, dhe ka numëruar e evidencuar çdo gjë të tyre në mënyrë të saktë. Dhe në Ditën e Kiametit, secili prej tyre do t’i paraqitet Atij i vetmuar (i vetëm).” (Merjem, 88-95)

. وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ

4. Dhe askush nuk është i barabartë me Atë.”

Allahut nuk i ngjet askush. Madhështisë së Tij nuk mund t’i afrohet askush. Çdo gjë në këtë ekzistencë u nënshtrohet ligjeve të Tij, me dëshirë ose jo, dhe në çdo proces të kësaj gjithësie, Vullneti i Tij realizohet, ashtu siç e ka planifikuar Ai. Ai nuk ka nevojë për bashkëshorte dhe as fëmijë.

Atij nuk i ngjet askush, sepse Vetë i Lartmadhërishmi në Kur’anin famëlartë thotë:

لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ

“ Asnjë send nuk është si Ai…” (Esh-Shura, 11)

Prandaj, të gjithë ata që pandehën se ka më shumë se një Zot, ata kanë bërë shirk (politeizëm), me se kanë merituar hidhërimin dhe ndëshkimin e Allahut xh.sh.. Kjo zaten edhe është arsyeja që Allahu nuk e fal njeriun që i bën Atij shok, për se thotë:

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا

“S’ka dyshim se Allahu nuk e fal (mëkatin) t’i bëhet shok Atij, e përpos këtij (mëkati), i fal kujt të dojë. Kush i bën shok Allahut, ai ka trilluar (shpifur) një mëkat të madh” (En-Nisa’ë, 48)

Po të ishin dy a më shumë zota, sigurisht që do të ndesheshin interesat dhe vullnetet e tyre, dhe kjo botë do të shkatërrohej si rezultat i kapricieve të ndonjërit prj tyre. Këtë gjë na e shpjegon më së miri Vetë Allahu xh.sh., kur thotë:



لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ

“Sikur të kishte në to (në qiej e në Tokë) zota pos Allahut, ato të dyja (Toka e qielli) do të shkatërroheshin. Larg asaj që i përshkruajnë, është Allahu, Zot i Arshit”, (El-Enbija’ë, 22).

Pastaj:

مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَهٍ إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلا بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ

“Allahu nuk ka marrë për Vete kurrfarë fëmije (as nga engjëjt e as nga njerëzit), nuk ka me Të ndonjë zot tjetër, pse (sikur të kishte zot tjetër) atëherë secili zot do të veçohej për atë që ka krijuar, dhe do të dominonte njëri mbi tjetrin! I lartë, i pastër është Allahu nga ato që i shpifin.” (El-Mu’minun, 91)

Në koleksionin e Buhariut është i shënuar një hadith kudsi, të cilin e transmeton nga Ebu Hurejra r.a., ky nga i Dërguari a.s. e ky nga Allahu xh.sh. të ketë thënë: “Njeriu më ka përgënjeshtruar dhe më ka fyer, pa pasur të drejtë a ndonjë arsye. Përgënjeshtrimi i tij ndaj Meje është kur tha se Zoti nuk do të më rikrijojë ashtu siç më krijoi herën e parë, e pra krijimi i parë nuk është më i lehtë sesa rikrijimi (ringjallja), kurse fyerja e tij ndaj Meje është kur tha se Zoti ka fëmijë, kurse Unë jam i Vetëm, i panevojshëm për asgjë, nuk kam lindur kë, as nuk jam i lindur, dhe askush nuk më përngjet (nuk është i ngjashëm e as i barabartë me Mua).”[12]

Porosia e kësaj sureje:

- Kjo sure nga një këndvështrim i përgjithshëm, me meritë të plotë quhet surja “El-Ihlas”-“Surja e sinqeritetit”, sepse e zhvesh Allahun xh.sh. nga çdo mangësi ose përgjasim me krijesat.

- Allahu i Plotfuqishëm, me argumente të pakontestueshme, dëshmon se Ai është Një, i Vetëm dhe Absolut, i zhveshur nga çdo mangësi, e cila mund t’i mvishet. Kjo shihet nga ajeti i parë: “Thuaj: Ai, Allahu është Një!” - i cili bindshëm vërteton Njëshmërinë e Tij, dhe njëkohësisht mohon se Ai mund të ketë shok-rival në këtë Njëshmëri.

- Allahu është i Vetmi, për të Cilin ka nevojë çdo krijesë, përderisa Ai nuk ka nevojë për asnjë prej krijesave. Ai është i Domosdoshmi, në dorën dhe sundimin e të Cilit është çdo gjë. Këtë e vërteton ajeti i dytë: “Allahu është Ai, të Cilit krijesat i drejtohen (mbështeten) për nevojat e tyre”, - i cili në në njëjtën kohë mohon shpifjet se mund të ketë edhe një krijues tjetër përveç Tij.

- Allahu është i Përhershmi, pa fillim, dhe i Gjithëmonshmi, pa mbarim. Atij nuk i ka paraprirë mosekzistenca. Askush nuk ka lindur prej Tij dhe as nuk është i lindur prej dikujt. I lartësuar dhe i pastër është në madhërinë e Tij nga ajo që i shpifet. Këto premisa hyjnore i argumenton ajeti i tretë: “As s’ka lindur kë, as nuk është i lindur.”, i cili në të njejtën kohë zhvleftëson shpifjet e çifutëve se Uzejri është “djalë” i Zotit, të krishterëve se Isai a.s. është “djalë" i Zotit ose edhe vetë “Zoti”, dhe të idhujtarëve se melaiket (engjëjt) janë “bija” të Zotit.

Se askush nuk mund të jetë i barabartë me Allahun në madhështi, meqenëse Ai është i vetmi Krijues, këtë na e dëshmon ajeti i katërt i kësaj sureje: “Dhe askush nuk është i barabartë me Atë”, i cili zhvleftëson shpifjet e idhujtarëve, të cilët duke adhuruar shumë idhuj, i ngritën ata në zota të barabartë me Zotin e Vërtetë, i Cili nuk ka të barabartë askënd në sundim dhe në krijim, nuk ka as fëmijë dhe as bashkëshorte.

- Dijetarët kanë konstatuar se kjo sure ka zbritur për ta pastruar Allahun nga çdo mangësi që i mveshën pabesimtarët Madhështisë së Tij, ashtu si surja “El-Kevther” kishte zbritur për hir të Resulullahut, për ta zhveshur atë nga mangësitë njerëzore, të cilat ia mveshnin idhujtarët. Përderisa në suren “El-Kevther” idhujtarët e shihnin si të metë-mangësi, që Pejgamberi a.s. nuk kishte fëmijë djem (sepse ata i vdisnin të vegjël), në këtë sure shohim se shpifja e ndonjë fëmije për Allahun, është e metë dhe mangësi.[13]

[1] Fahruddin err-Rraziu, “Et-Tefsirul Kebiir”, vëll. 32, fq 167.

[2] Transmetojnë: Muslimi në kapitullin “Namazi i udhëtarëve” (1/556); Darimiu (508); dhe Nesaiu në kapitullin “Puna e një dite dhe një nate” (nr.701).

[3] Ebu Bekr el Xhezairijj, “Ejseru-t-Tefasiir”, vëll V, fq. 628. Këtë hadith Buhariu e transmeton në “Kitabu-t-Tevhid”.

[4] E transmeton Buhariu dhe autorët e suneneve.

[5] Ibn Tejmije “Tefsir suretul Ihlas”, fq. 28. Kajro 1987.

[6] El-Vahidi en Nisaburi “Esbabun-n-Nuzul”, fq. 262-263.

[7] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir”, vëll. XXX, fq. 461

[8] Sejjid Kutb, “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll. VI, fq. 4002.

[9] El-Hafidh Ibn Kethir “Tefsirul Kur’anil Adhim”, vëll. IV, fq. 742. Ed-Dahijjetu-Kuvejt, 1998.

[10] Shevki Dajf “Suretu Rrahman ve suver kisar”, Kajro 1995

[11] Transmetojnë Ebu Davudi dhe Tirmidhiu

[12] “El-Ehadith el Kudsijje”, vëll. 1, fq. 33, Bejrut 1983; Këtë hadith kudsi e transmeton Buhariu në vëll. VI, fq. 160 - “Kitabu-t-Tefsir min suretul Ihlas”; Të njëjjtin hadith, me disa ndryshime në radhitje të fjalive, e transmeton edhe Nesaiu, po ashtu nga Ebu Hurejra, në Sunenin e tij, kapitulli “Ervahul mu’minin”, vëll 4. fq. 112.

[13] Fahruddin Err-Rraziu. “Et-Tefsirul Kebiir”, vëll. 32, fq. 185.

Komentimi i kaptinës “El-Felek”



قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق. مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ. وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ.

وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ. وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ

1. “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!

2. Prej dëmit të asaj që Ai krijoi,

3. dhe prej dëmit të natës kur ajo ngryset,

4. dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura),

5. dhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron.”

(El-Felek, 1-5)



Kaptina “El-Felek” është kaptinë mekase-medinase, e zbritur pas asaj “El-Fil” dhe ka gjithsej 5 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 113. Të këtij mendimi janë Hasen el Basriu, Atau dhe Ikrimja. Ky zaten është mendimi edhe i shumicës së dijetarëve të tjerë. Një mendim të tillë e përkrahin edhe komentatorët e mëdhenj të tefsirit, si Ibn Xherir et Taberiu, Muhamed Abduhu, Muhamed Reshid Ridaja, Sejjid Kutbi, Muhamed Ali Sabuni etj.

Në anën tjetër, Ibn Abbasi, Katadeja dhe një grup i konsiderueshëm i dijetarëve, përfshirë këtu edhe Ibn Merdevijen, Fahru Rraziun, Ibn Kethirin, Ebu Bekr el Xhezairiun etj., mendojnë se kjo sure është medinase, një mendim që po ashtu pranohet nga një numër i madh i dijetarëve.

Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë njihet me emërtimin “El-Felek”, që do të thotë “kaptina e agimit”, sepse ajeti i parë i kësaj sureje fillon me fjalët: “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!”.


Vlera e kësaj kaptine
Për vlerën e madhe të kësaj kaptine dhe të asaj “En-Nas”, që ndryshe quhen edhe “El-Muavvedhetejn”, ka dhënë shenjë edhe i Dërguari i Allahut s.a.v.s., në shumë hadithe, të cilat janë shënuar pothuaj në të gjitha koleksionet e mëdha të Hadithit.

Ja disa prej këtyre transmetimeve:

- Transmetojnë Muslimi në Sahihun e tij si dhe Ahmedi, Tirmidhiu e Nesaiu nga Ukbe bin Amir el Xhuhenij të ketë thënë: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “A nuk di se si ajetet që më kanë zbritur sonte (në këtë natë), kurrë nuk kanë zbritur të tilla më parë: “(Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas).”

Transmetojnë Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu nga Ukbe bin Amiri të ketë thënë: ”Më ka urdhëruar i Dërguari i Allahut s.a.v.s., që t’i këndoj dy “muavvedhetejnët” pas çdo namazi”.

-Transmeton Nesaiu nga Ebu Abdullah bin Aish el Xhuhenij të ketë thënë: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “O Ibn Aish! A të tregoj për lutjet më të mira (më të vlefshme), me të cilat kërkohet mbrojtje tek Allahu?” Po, si jo, o i Dërguar i Zotit, ia ktheva unë. Atëherë më tha: “Lexoji këto dy sure: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…).”[1]

- Transmeton Nesaiu nga Xhabiri r.a. të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut njëherë më tha: “Xhabir, thuaj (lexo)!” e unë e pyeta: Ç’duhet të them (të lexoj)? Ai u përgjigj: “Thuaj: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…)”. Unë i lexova ato, e ai (i Dërguari a.s.) tha: “Lexoji ato, sepse kurrë nuk do të lexosh diçka të barabartë me to”. [2]

- Në një hadith të përcjellë nga Sudijj bin Ixhan, thuhet: “Më ka thënë i Dërguari i Allahut: “A t’i mësoj tri sure, sikur të cilat nuk kanë zbritur as në Tevrat, as në Zebur, as në Inxhil e as në Furkan (Kur’an)? Ato janë: (Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…).”

Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Në lidhje me këtë sure dhe atë “En-Nas”, nëse janë mekase ose medinase, siç theksuam më parë, dijetarët janë ndarë në dy grype: Disa prej tyre mendojnë se kjo kaptinë është mekase, kurse disa të tjerë se kjo është medinase.

Është fakt i pamohueshëm se që të dyja këto mendime kanë mbështetje në argumente dhe mund të konsiderohen si të sakta.

Fahru Rraziu në tefsirin e tij cek mendimet e disa dijetarëve që thonë se kjo sure është mekase, dhe si shkak të zbritjes së saj marrin një hadith në të cilin ceket se Xhibrili a.s. e ka paralajmëruar Muhammedin a.s. se një “ifrit” prej exhinëve është duke e përcjellë për t’i përgatitur një kurthë (intrigë), dhe si mbrojtje nga dëmi i tij, Allahu xh.sh. i zbriti në Mekë të Dërguarit të Tij dy “muavvedhetejnët”, me të cilët kërkohet mbrojtje nga Allahu prej dëmit të çdo krijese, qofshin exhinë, njerëz apo egërsira.

Fahru Rraziu sjell edhe një thënie që transmetohet nga Seid bin Musejjebi, i cili ka thënë se këto dy sure kanë zbritur në Mekë si mbrojtje nga mësyshi dhe zilia e kurejshëve ndaj Muhammedit a.s., të cilët nuk mund të pajtoheshin se ai një ditë të afërt do t’ua shkatërronte idhujt dhe pozitat e tyre privilegjuese.[3]

Mirëpo vetë Rraziu konsideron se kjo sure është medinase, dhe sjell si argument hadithin e gjatë që transmetohet nga Aishja r.a., ku ceket ngjarja e magjisë ndaj Muhammedit a.s.; hadithi gjendet pothuaj në të gjitha koleksionet bazë të hadithit.

Shumica prej atyre që mendojnë se kjo sure dhe ajo “En-Nas” janë mekase, nuk e përmendin fare ngjarjen e magjisë së çifutit Lebid ibn A’ësam ndaj Resulullahut s.a.v.s., madje shumë prej tyre edhe mohojnë kategorikisht një gjë të tillë. Prej dijetarëve bashkëkohorë, më të zëshmit në këtë drejtim janë Muhammed Abduhuja, Muhammed Reshid Ridaja e në një mënyrë edhe Sejid Kutbi, i cili ndër të tjera, në lidhje me këtë, thotë: “Janë cekur transmetime, disa prej tyre të vërteta (autentike), por jo edhe mutevatir (të përcjella nga shumë transmetues nga ashabët), se Lebid ibn A’ësam, një çifut nga Medina i kishte bërë magji dhe e kishte hipnotizuar Pejgamberin a.s. për disa ditë apo muaj… dhe se me zbritjen e këtyre dy sureve, i është larguar ajo magji e lidhur në nyja…mirëpo është e sigurtë se këto rrëfime e kundërshtojnë idenë e të mbrojturit të Pejgamberit a.s. në fjalë dhe në vepra… Që këtu ne i heqim nga mendja të gjitha këto rrëfime, në bazë të asaj se Kur’ani është arbitri përfundimtar dhe se hadithet e transmetuara individuale (ahad) lidhur me këtë ngjarje, nuk kanë pasur mbështetje të duhur dhe nuk mund të merren për argumentim në çështje të besimit. Ajo që këto rrëfime i bën edhe më të paqëndrueshme, është fakti se që të dy suret - “El-Felek” dhe “En-Nas”, u shpallën (zbritën) në Mekë, që është mendim më i pranuar i dijetarëve, prandaj transmetimet e tilla në këtë rast humbin nga pesha dhe konsiderohen si të dobëta”.[4]



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake
Meqenëse Allahu xh.sh. në suren paraprake “El-Ihlas” sqaroi se Allahu është i pastër nga çdo gjë që nuk përkon me Madhërinë dhe cilësitë e Tij, dhe se vetëm Atij i drejtohet çdo krijesë për çdo nevojë a kërkesë, në këtë sure dhe në atë pasuese “En-Nas”, sqarohet, se duke u mbështetur në Allahun xh.sh., duhet të kërkojmë prej Tij që të na mbrojë prej dëmit të krijesave, prej dëmit të errësirës së natës së ngrysur, prej së keqes së magjistarëve e të ziliqarëve, prej dëmit të vesveseve dhe intrigave të shejtanit, dhe prej dëmit të tërë asaj që Allahu ka krijuar në përgjithësi, përfshirë këtu edhe dëmin e shkaktuar nga exhinët dhe nga njerëzit. Kjo është edhe arsyeja që tri suret e fundit në Kur’an të quhen “El-Muavvidhat”, ndërsa du suret e fundit “El-Muavvedhetejn”.

Koment:

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق

1. Thuaj: I mbështetem (kërkoj mbrojtje prej) Zotit të agimit!

Kjo sure fillon me urdhrin hyjnor “Kul”-“Thuaj”, ashtu si në suren paraprake “El-Ihlas”, por tashti me një ton më të butë e më të mëshirshëm, sesa në “El-Ihlas”, që ishte urdhër i prerë.

Fjala “Thuaj” këtu shpreh formën e këshillës hyjnore të Krijuesit, i Cili e mëson të Dërguarin e Vet se kujt duhet t’i mbështetet për të kërkuar mbrojtje. E s’ka dyshim që më i merituari për të kërkuar mbrojtje e strehim është Vetë Allahu xh.sh., i cili është Krijues i botëve, Krijues i tërë asaj që e shohim dhe që nuk e shohim, Krijues i dritës dhe i errësirës, Krijues i çdo gjëje.

Fjala “Eudhu”, nga aspekti gjuhësor ka kuptimin: “kërkoj mbrojtje, strehim, mbështetje me qëllim të largimit të dëmit material si dhe të ligave e të këqijave të tjera të natyrës shpirtërore.”[5]

Fjala “felek” në aspektin etimologjik do të thotë: ndarje, çarje, por qëllimi i saj në kontekst të fjalisë do të thotë agim i mëngjesit, proces ky që simbolizon ndarjen e dritës nga errësira me fillimin e dritës së parë të agimit. Fjala “felek” mund të vijë edhe në kuptim të krijimit ose më saktësisht çdo gjë që shpërthen në jetë, si fjala vjen kur fara çahet dhe bima del mbi tokë ose uji kur shpërthen nga shkëmbinjtë, pastaj shiu kur bie e ndahet nga retë etj.

Në lidhje me këto kuptime do të sjellim ajetet kuranore si: “S'ka dyshim, All-llahu është zbërthyes i farës (i kokrrës së saj) dhe i bërthamës (së pemës). Ai nxjerr të gjallin nga i vdekuri dhe Ai është nxjerrës i të vdekurit nga i gjalli. Ky është All-llahu, e si shmangeni atëherë (nga besimi)? Ai është krijues i dritës së mëngjesit. Natën e bëri kohë pushimi, e Diellin dhe Hënën për llogaritje të kohës. Ky (rregull) është caktim i të plotfuqishmit, i të gjithëdijshmit.“ (El-En’am, 95-96).

Edhe Ibn Tejmije është i mendimit se kuptimi i fjalës “felek” ka një prej këtyre dy domethënieve: ose “Zot i agimit të mëngjesit” ,ose “Zot i tërë krijesave (d.t.th. i tërë asaj që është e krijuar)”, dhe hedh poshtë si të pabaza të gjitha mendimet e tjera, se fjala mund të jetë për ndonjë luginë ose shtëpi në Xhehennem, në të cilën do të ndëshkohen xhehennemlinjtë, sepse, sipas tij, këto transmetime nuk janë të vërteta dhe nuk janë të përcjella në mënyrë të drejpërdrejtë nga i Dërguari i Allahut.[6]

Pastaj rreth fjalës “felek” se ajo simbolizon agimin e mëngjesit, kemi argument edhe hadithin e Aishes r.a. për fillimin e shpalljes se “…i Dërguari a.s. në fillim nuk shihte ndonjë ëndërr (ru’ja) e të mos i dilte e qartë sikur agu i mëngjesit (ke feleki-s-subhi)….” etj.

مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ

2. Prej dëmit të asaj që Ai krijoi.

Gjatë komentimit të këtij ajeti, dijetarët kanë dhënë mendime të shumta se ç’mund të përfshihet me fjalët ”Prej dëmit të asaj që Ai krijoi”.

Dijetari i mirënjohur Fahrudin Rraziu sjell tri mendime, kuptimet e të cilave i synon ajeti në fjalë. Sipas Rraziut, ajo që është synuar në “mbrojtjen prej dëmit të çdo krijese”, në radhë të parë aludohet tek dëmi nga Iblisi (shejtani i mallkuar). Dhe, meqenëse kjo sure flet edhe për faktin se duhet të mbrohemi prej dëmit të magjistarëve e ziliqarëve, është e arsyeshme që në fillim të kërkojmë mbrojtje nga Allahu prej dëmit të shejtanit, i cili ka një lidhje të drejtpërdrejtë me magjinë (sihrin). Është fakt se nuk ka krijesë më të dëmshme se shejtani, i cili gjithmonë rri në pritë për ta larguar çdo njeri nga rruga e drejtë. Këtë mendim të tij e mbështet në një komentim nga Ibn Abbasi i cili thotë se ajeti synon mbrojtjen prej dëmit të Iblisit.[7]

Mendimi i dytë është se duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej dëmit të Xhehennemit dhe të ndëshkimeve që gjenden në të, kurse mendimi i tretë i Rraziut përputhet me mendimin edhe të dijetarëve të tjerë, mendim të cilit i bashkohem edhe unë, se duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej dëmit të çdo krijese që Ai ka krijuar, qoftë prej njerëzve, exhinëve, shtazëve të egra e të rrezikshme të të gjitha llojeve, me një fjalë prej dëmit të të gjitha atyre krijesave që mund të na bëjnë dëm. Në këtë lloj përfshihen edhe të gjitha sëmundjet dhe dhimbjet e shkaktuara prej tyre, të cilat në të njëjtën kohë janë sprovim i besimit tonë.

وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ

3. Dhe prej dëmit të natës kur ajo ngryset.

Fjala “gasik” do të thotë natë e errët, diçka që zbrazet apo shpërndahet me shpejtësi, e në këtë rast aludohet errësira e natës, e cila zbret shpejt në tokë dhe mbulon gjysmën e rruzullit tokësor, kurse fjala “vekab” do të thotë “ka hyrë (është shtrirë)”, dhe simbolizon shtrirjen e errësirës në tokë.[8]

Në kuptim të errësirës së natës fjala “gaseka” vjen edhe në ajetin kuranor: “Fale namazin kur zbret (nga zeniti) dielli, e deri në errësirën e natës…” (El-Isra’ë, 78).

Fjala “gasik” në një kuptim tjetër nënkupton edhe hënën në të sosur të saj, në fund të muajit, sepse në një transmetim të përcjellë nga Aishja r.a. thuhet që i Dërguari a.s. e kishte porositur atë me fjalët: “Kërko mbrojtje tek Allahu prej kësaj (hënës në të sosur), sepse kjo është “gasiku”- errësira kur ngryset”.[9]

Nata ose errësira nga vetë natyra e tyre janë trishtuese dhe të frikshme. Ndoshta sepse nën petkun e errët të natës mund të fshihen shumë dëme e të këqija të njerëzve kriminelë, exhinëve apo edhe të shtazëve gjakpirëse, të cilat presin prenë e tyre.

Nata është interval kohor kur njeriu duhet ta marrë pjesën e merituar të qetësimit dhe pushimit, por jo të gjithë njerëzit flenë e pushojnë. Ka prej tyre që presin errësirën e natës për të kryer veprat më të ndyra, për të vrarë a plaçkitur, që pastaj t’i fshehin më lehtë gjurmat e krimit të tyre.

Pastaj nata është një hapësirë kohore, kur edhe exhinët e shtrijnë dëmin dhe ndikimin e tyre, kështu që jemi të obliguar të mbështetemi për mbrojtje nga çdo frikë tek Ai që krijoi natën dhe ditën, Ai që krijoi tërë ekzistencën dhe e mbikëqyr rrjedhën e saj.

وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ

4. Dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura).

Ky ajet kuranor flet për një grup të shëmtuar njerëzish që merren me magji, për t’u sjellë dëm të tjerëve. Me theksim të veçantë flitet për gratë që merren me magji, duke lidhur penj në nyja e duke fryrë në ta, që personit të caktuar t’i shkaktojnë dëm, por në përgjithësi mund të përfshihen edhe falltorët e magjistarët e ndryshëm edhe meshkuj, të cilët merren me punë të tilla të liga.

Marrja me magji, sipas parimeve islame, është haram, gjë e ndaluar rreptësisht, sepse nëpërmjet veprimeve magjike, shkaktohen çrregullime të ndryshme psiko-fizike tek personat, ndaj të cilëve drejtohet magjia. Madje me këso veprimesh të ndyra mund të shkaktohen edhe çrregullimi i harmonisë bashkëshortore, ndarjet, grindjet familjare etj. Mu për këtë arsye, edhe i Dërguari a.s. magjinë e ka vendosur të dytën me radhë prej atyre shtatë gjërave që janë shkatërrimtare për njeriun dhe imanin e tij, kur thotë: “Largohuni prej shtatë gjërave shkëtrruese. Ashabët i thanë: Cilat janë ato, o i Dërguari i Allahut? E ai tha: “Shirku (t’i bësh shok Allahut në krijim e sundim), magjia (sihri), mbytja e dikujt që e ka ndaluar Zoti, përveçse me arsye, marrja e kamatës, marrja (grabitja) e pasurisë së jetimit, ikja nga fushëbeteja dhe akuzimi i grave të ndershme e besimtare (për amoralitet)”[10]

Në lidhje me sihrin dhe realitetin e tij, dijetarët janë ndarë më dysh. Përderisa të gjithë dijetarët që përfaqësojnë Ehli-Synetin, janë unikë se sihri si realitet ekziston, meqenëse në Kur’an është përmendur në më se 60 vende, dijetarët e shkollës së mu’ëteziles (racionalistët) janë kategorikë se sihri nuk është një realitet, por vetëm një mashtrim optik. Këtë konstatim të mu’ëteziles e përkrahin edhe shumica e dijetarëve bashkëkohorë me në krye Muhammed Abduhunë, Reshid Ridanë, Sejjid Kutbin etj.

Sidoqoftë Ehli-Syneti, kanë mendim tjetër rreth magjisë, dhe thonë se ajo është një realitet, në të cilin bashkëveprojnë forcat e errëta djallëzore dhe ato njerëzore dhe për të ka dhënë shenjë edhe Allahu xh. sh. në Kur’an në kaptinën “El-Bekare” tek tregimi mbi dy engjëjt e dërguar në Babiloni si një “fitne-sprovë”, të cilët njerëzve ua mësonin disa veprime magjike, me anë të të cilave ata kishin mundësi të ndanin burrin nga gruaja, por me një porosi të qartë hyjnore: “Mos bëj kufër, sepse ne jemi vetëm sprovë”. (El-Bekare, 102).

Gjatë komentimit të këtij ajeti: “Dhe prej dëmit të atyre që fryjnë (fjalë të magjisë) në nyja (të lidhura)”, është e udhës të flasim pak më gjerësisht rreth sihrit ndaj Resulullahut s.a.v.s., duke shfrytëzuar edhe hadithin ku bëhet fjalë se si një çifut i Medinës (Lebid bin A’ësam) i kishte bërë magji të Dërguarit të Allahut, dhe kjo ngjarje konsiderohet edhe si shkak i zbritjes së kësaj sureje dhe asaj “En-Nas”.

Transmetohet nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Me një rast i bëri magji Pejgamberit a.s. një njeri nga fisi beni-Zurejk, i quajtur Lebid ibn A’ësam, saqë Pejgamberit a.s. i dukej se kishte bërë diçka, ndërsa ai në realitet nuk kishte bërë asgjë. Derisa një ditë apo një natë, ai ishte tek unë, iu lut Zotit gjatë e gjatë dhe pastaj m’u drejtua e më tha: “Oj Aishe, po e ndiej se Allahu më dha përgjigje për atë që kam kërkuar. Më erdhën dy njerëz (engjëj), njëri më është ulur te koka, kurse tjetri te këmbët. Njëri prej tyre tha: Prej çfarë lëngon ky njeri?

- I është bërë magji, - tha tjetri.

- E kush i ka bërë magji ?, - tha i pari.

- Lebid ibn A’ësam, - tha tjetri.

- Në çka ? - pyeti i pari.

- Në krahër, në furkë dhe në kupë të palmës mashkullore - iu përgjigj tjetri.

- E ku janë ato gjësende - e pyeti i pari.

- Në pusin Dhervan- iu përgjigj tjetri.”

Dhe Pejgamberi a.s., me disa shokë të tij, shkuan e i nxorën ato gjësende prej aty. Pastaj i Dërguari i Allahut i kishte thënë Aishes: “Oj Aishe, pasha Allahun, uji i atij pusi sikur kishte marrë ngjyrën e kanasë, kurse palmat e tij u përngjanin kokave të shejtanëve”.

- A nuk i dogje ato, o i Dërguar i Allahut? – e pyeta unë, thotë Aishja.

- “Jo”, tha ai. “Sa më përket mua, Allahu më shëroi, por kam frikë se mos ajo do të ndikojë keq tek njerëzit”, prandaj urdhërova që ai pus të mbulohej së bashku me ato gjësende…”[11]

Në një transmetim tjetër transmetohet se në pus kishte qenë një pe i gjatë i lidhur në 11 nyja dhe me zbritjen e dy “muavvedhetejnëve” që përmbajnë 11 ajete, pas leximit të secilit ajet nga ana e Xhibrilit, zgjidhej nga një nyjë e sihrit, derisa u zgjidhën të gjitha nyjet dhe i Dërguari i Allahut e ndjeu veten të lehtësuar, sikur të ishte shkarkuar nga një barrë e rëndë. Pas kësaj, Xhibrili ia lexoi atij këtë dua: “Me emër të Allahut, kërkoj mbrojtje për ty nga çdo gjë që mund të të bëjë dëm, Allahu të shëroftë”.[12]

Hadithi argumenton qartë se të Dërguarit a.s. i është bërë magji, dhe se kjo magji i ka shkaktuar atij herë pas herë disa shqetësime fizike e psikike në formë të dhembjes së kokës.

Ky hadith është sahih (autentik), dhe është transmetuar nga Buhariu e Muslimi me isnade të sakta e besnike; është një hadith që në mesin e dijetarëve gjatë kohëve, ka ngjallur polemika të ashpra nëse i është bërë magji Resulullahut ose jo ?!

Dijetarë bashkëkohorë, si Abduhu, Ridaja, Sejjid Kutbi etj, mendojnë se ky hadith nuk është fare i vërtetë dhe mohojnë kategorikisht mundësinë që ndonjë lloj sihri-magjie të ndikonte në të Dërguarin e Allahut, aq më parë kur në Kur’an ka mjaft ajete të qarta në të cilat dëftohet se Muhammedi a.s. ishte vazhdimisht nën përkujdesjen e Allahut xh.sh. dhe se Ai i kishte thënë në Kur’an: “All-llahu të garanton mbrojtjen prej njerëzve (prej armiqve).” (El-Maide 67).

Këta dijetarë sjellin shumë shembuj se një gjë e tillë ishte e pamundur të ndodhte, sepse, po ta pranonim këtë si të vërtetë, atëherë do të pranonim fjalët e idhujtarëve se Muhammedi a.s. vërtet ishte një njeri i magjepsur e jo pejgamber. Këtë e mbështesin në ajetin kuranor: “…dhe kur ata zullumqarë thonë: Ju vetëm jeni duke e ndjekur një njeri që e ka zënë magjia!” (El-Isra’ë, 47).

Përkundër të gjitha këtyre mendimeve, ne anojmë nga ai mendim se Pejgamberit a.s. i është bërë magji, por ajo magji nuk ka ndikuar në aftësinë e të pranuarit të Shpalljes, dhe mendojmë se kjo aspak nuk e cenon autoritetin e tij si të mbrojtur nga këto ndikime. Kjo magji siç theksuam më lartë kishte ndikuar tek ai herë pas herë, vetëm në aspektin fizik, sepse megjithatë Muhammedi a.s. edhe pse ishte Pejgamber i zgjedhur, ai ishte njeri prej mishi sikur ne, dhe kjo nënkupton se gjëra të tilla mund të ndikojnë në aspektin fizik edhe tek ai. (Megjithatë Allahu e di më së miri të vërtetën).

وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ

5. Edhe prej dëmit të smirëkeqit kur sipas smirës vepron.”

Zilia a smira është një prej të këqijave më të mëdha, nga e cila po ashtu duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu.

Fjala “hased”–“zili (smirë)” në gjuhën arabe nënkupton: “pasionin (dëshirën) për zhdukjen e mirësisë nga tjetri”.

S’ka dyshim që magjia dhe zilia kanë një lidhmëri të ngushtë në mes tyre dhe për këtë arsye Allahu xh.sh. i ka përmendur njërën pas tjetrës. E si të mos jetë kështu kur zilia qëllimkeqe, është mëkati i parë që është bërë në qiell, atëherë kur Iblisi xhelozoi ndaj Ademit a.s., duke bërë mendjemadhësi dhe mëkati i parë që është bërë në tokë, atëherë kur Kabili xhelozoi të vëllanë e tij, Habilin. Si rezultat i kësaj smire në rastin e parë ishte mallkimi i Iblisit nga ana e Allahut xh.sh., ndërsa në rastin e dytë ishte mbytja e të vëllait nga ana e Kabilit.

Mirëpo këtu pashmangshëm shtrohet një pyetje: A thua si mund të ndikojë smira-xhelozia për të keq? Përgjigjja është se në zemrën e njeriut ziliqar ekziston një burim i energjisë negative, e cila reflekton urrejtjen e madhe ndaj dikujt, kështu që ajo energji negative, kur zbrazet, e dëmton tjetrin. Natyrisht dëmi i saj mund ta prekë çdonjërin, dhe mu për këtë arsye jemi të obliguar të kërkojmë mbrojtje tek Allahu nga zilia dhe smira.

Kur’ani famëlartë në disa ajete na ka bërë me dije se ndaj muslimanëve dhe Islamit gjithmonë ka pasur e do të ketë zili dhe se hebrenjtë e të krishterët janë të parët që shfaqën haptazi zilinë e tyre ndaj Islamit dhe muslimanëve. Ja se ç’thotë Kur’ani për ta: “Shumë ithtarë të librit (jehudë e të krishterë), edhe pasi u është bërë e qartë e vërteta, nga vetë zilia e tyre personale dëshiruan që pas besimit tuaj t'ju kthejnë në pabesimtarë, pra ju lini ata dhe largohuni prej tyre derisa All-llahu ta sjellë urdhrin e Vet. All-llahu ka mundësi për çdo send.” (El-Bekare, 109).

Zili shprehën edhe idhujtarët kur xhelozuan Resulullahun s.a.v.s. për shpalljen që po i vinte : “A u kanë zili atyre njerëzve për atë që All-llahu u dha nga mirësitë e Tij?” (En-Nisa’ë, 54).

Për zilinë si një cilësi e shëmtuar, ka folur edhe Resulullahu s.a.v.s., i cili ndër të tjera ka thënë: “Tre vetave nuk u pranohet duaja: Atij që ha ushqimin haram, atij që përgojon të tjerët (i përqesh) dhe atij që në zemrën e tij ka zili (haset) ndaj muslimanëve.” [13]

Ndërsa në një hadith tjetër ka thënë: “Ruhuni nga zilia (të mos ju kaplojë ) sepse zilia (smira) i gllabëron veprat e mira ashtu siç i djeg zjarri drutë.”

Në anën tjetër, ekziston një zili (lakmi) e lejuar, me të cilën i lutemi Allahut xh.sh. që edhe ne të na e mundësojë arritjen e mirësisë, ashtu siç i ka dhënë të mira e begati ndonjë vëllai tonë musliman. Kjo lakmi–zili e lejuar, në gjuhën arabe quhet “gibtatun”. Në lidhje me këtë i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “Nuk bën të ketë zili (muslimani ndaj muslimanit) përveçse në dy raste: zili (lakmi) ndaj një njeriu të cilit Allahu i ka dhënë pasuri dhe ia ka mundësuar që atë pasuri ta shpenzojë në rrugë të Tij e për mirësi, dhe zili (qëllimmirë) ndaj një njeriu, të cilit Allahu i ka dhënë urtësi (dije), me të cilën dije ai punon dhe gjykon ndërmjet njerëzve.”[14]

Pra, vetëm në këto dy raste lejohet zilia-lakmia qëllimmirë, sepse muslimani xhelozon me qëllim të mirë, që Allahu edhe atij t’ia mundësojë pasurinë dhe dijen, kurse hipokriti (munafiku) xhelozon me smirë, që Allahu t’i largojë mirësinë tjetrit.

Porosia e kësaj sureje:

Kjo kaptinë përmban në vete disa porosi të mëdha hyjnore, ndër to:

- Të kërkuarit mbrojtje dhe ndihmë vetëm prej Allahut xh.sh. nga dëmi i çdo gjëje, përfshirë këtu njerëzit, exhinët, egërsirat, errësirën e natës, mbrojtjen nga dëmi i magjistarëve dhe të atyre që kanë zili të keqe.

- Meqenëse zilia ishte mëkati i parë në qiell dhe i pari në tokë, dhe meqenëse idhujtarët xhelozuan të Dërguarin e Allahut për zbritjen e Shpalljes, si dhe hebrenjtë e të krishterët xhelozuan muslimanët dhe Islamin, kjo kaptinë dhe ajo “En-Nas” erdhën të radhitura në fund të Kur’anit, për të na bërë me dije se xhelozi të tilla ndaj nesh do të ketë deri në Ditën e Kiametit, prandaj duhet të jemi të kujdesshëm dhe të kërkojmë mbrojtje prej smirës dhe xhelozisë së armiqve.

- Nëse na godet ndonjë fatkeqsi a diçka e ngjashme, duhet të mbështetemi tek Allahu me durim e përkushtim, dhe vetëm prej Tij të kërkojmë largimin e asaj të keqeje, e kurrsesi të mos kërkojmë një gjë të tillë nga magjistarët apo falltorët.

Përfundim:

Nga praktika e të Dërguarit të Allahut, kemi shumë thënie e lutje me të cilat mund të kërkojmë nga Allahu të na mbrojë prej dëmeve dhe të këqijave, e këtu do t’i përmendim vetëm disa prej tyre. Ka thënë i Dërguari i Allahut:

- “Kërkoj mbrojtje me fjalët më të përsosura të Allahut nga hidhërimi i Tij, nga dëmi i robërve të Tij, nga vesveset e shejtanëve dhe nga prania e tyre.”[15]

- “O Zoti im, Njohës i së fshehtës dhe i së dukshmes, Krijues i qiejve dhe i Tokës, Zot i çdo sendi dhe Mbizotërues i saj. Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër përveç Teje. Kërkoj mbrojtjen Tënde nga e keqja e vetes sime, nga e keqja e shejtanit dhe nga shirku i tij, kërkoj të më mbrosh që vetvetes e as ndonjë muslimani të mos i bëj keq.”[16]

- “O Zoti im, kërkoj mbrojtjen Tënde nga brengat dhe dëshpërimi, nga paaftësia dhe dembelia, nga koprracia e frika si dhe nga zhytja në borxhe e mundjet e njerëzve.”[17]

- I Dërguari a.s. për nipat e tij Hasanin dhe Husejnin, bënte këtë lutje: “Lus Allahun me fjalët e Tij të plota që t’ju mbrojë nga çdo shejtan, nga çdo intrigë (e keqe) e tij dhe prej çdo syri të keq”.[18]

- Transmeton Buhariu dhe autorët e të gjithë suneneve nga Aishja r.a. të ketë thënë: “Çdoherë që i Dërguari a.s. binte në gjumë, u frynte shuplakave të tij dhe lexonte: (Kul huvallahu ehad…), (Kul eudhu bi rabbil felek) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas), pastaj me shuplaka prekte (përshkonte) trupin a tij aq sa arrinte, duke filluar prej kokës dhe fytyrës së tij. Këtë veprim e përsëriste tri herë radhazi.”[19]

- Po ashtu nga praktika e të Dërguarit a.s. është që, para se të biem në gjumë, të këndojmë suret “El-Ihlas, El-Felek, En-Nas, dhe ajetul kursinë (tespih dovën-ajeti 255 i kaptinës El-Bekare)”, në mënyrë që të jemi të mbrojtur edhe në gjumë nga shqetësimet që mund të na i shkaktojnë djajtë dhe exhinët nëpërmjet ëndrrave të këqija.

[1] Ibn Kethir “Tefsiruul Kur’anil Adhim”, vëll. IV, fq. 745

[2] Sejjid Kutb “Fi Dhilalil Kur’an” vëll. VI, fq. 4006

[3] Fahruddin Er-Rraziu “Et-Tefsirul Kebir-Mefatihul Gajb” vëll. XXXII, fq. 187.

[4] Sejjid Kutb “Fi Dhilalil Kur’an”, vëll. VI. fq.4008.

[5] Emin Behrami “Përkthimi dhe komentimi i El-Istiadhesë, El-Besmelesë dhe i suretu-l-Fatihasë”, fq. 13, Prishtinë, 1998.

[6] Shevki Dajf “Suretu Rrahman ve suver kisar”, fq. 387

[7] Imam Fahruddin Er-Rraziu “Et-Tefsirul Kebir-Mefatihul Gajb” vëll 32, fq. 193.

[8] Muhammed esh-Shenkiti “Advaul Bejan fi Idahil Kur’ani bil Kur’an”, vëll. IX, fq. 160, Bejrut, 1995.

[9] Transmeton Tirmidhiu

[10] Transmetojnë Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra.

[11] Transmetojnë Buhariu vëll. 9/192 dhe Muslimi vëll. 4/1719

[12] Dr. Vehbete ez-Zuhajli “Et-Tefsirul Munir” vëll. XXX, fq. 476

[13] Kurtubiu, “El Xhamiu li ahkamil Kur’an” vëll. XX, fq. 260

[14] Muhammed esh-Shenkiti “Advaul bejan….” Vëll. IX, fq. 164.

[15] Transmeton Ebu Davudi 4/12; Tirmidhiu 3/171.

[16] Transmeton Ebu Davudi 4/317; Tirmidhiu 3/142.

[17] Transmeton Buhariu 7/158.

[18] Transmeton Buhariu 4/119.

[19] E transmeton Buhariu nr. i hadithit 4729, vëll. IV, si dhe autorët e suneneve.

Komentimi i kaptinës “En-Nas”



Þõáú ÃóÚõæÐõ ÈöÑóÈøö ÇáäøóÇÓ .ãóáößö ÇáäøóÇÓö. Åöáóåö ÇáäøóÇÓö. ãöäú ÔóÑøö ÇáúæóÓúæóÇÓö ÇáúÎóäøóÇÓö.

ÇáøóÐöí íõæóÓúæöÓõ Ýöí ÕõÏõæÑö ÇáäøóÇÓö. ãöäú ÇáúÌöäøóÉö æóÇáäøóÇÓö



1. “Thuaj” Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve!

2. Sunduesin e njerëzve

3. Të adhuruarin e njerëzve

4. Prej së keqes së përshpëritësit që fshihet

5. i cili pëshpërit në zemrat e njerëzve

6. qoftë ai pëshpëritësi (për të keq) nga exhinët ose nga njerëzit”

(En-Nas, 1-6)

Kaptina “En-Nas” është kaptinë mekase-medinase, e zbritur pas asaj “El-Felek” dhe ka gjithsej 6 ajete. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin 114, do të thotë është e fundit.

Hasen el Basriu, Atai dhe Ikrimja, me mendimin e të cilëve pajtohen edhe shumica e dijetarëve si Ibn Xherir et Taberiu, Muhamed Abduhu, Muhamed Reshid Ridaja, Sejjid Kutbi, Muhamed Ali Sabuni etj., thonë se kjo sure është mekase, ndërsa Ibn Abbasi, Katadeja dhe një grup i konsiderueshëm i dijetarëve, përfshirë këtu edhe Ibn Merdevijen, Fahru Rraziun, Ibn Kethirin, Ebu Bekr el Xhezairiun etj, ashtu siç kemi theksuar te surja “El-Felek”, konsiderojnë se kjo sure ka zbritur në Medinë.

Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë është emërtuar “En-Nas”, sepse fjala “En-Nas-Njerëzit” është përmendur 5 herë në këtë sure. Kjo sure dhe ajo “El-Felek” quhen ndryshe edhe “El-Muavedhetejn”, pastaj “El-Mukashkishetan” etj., sepse janë kaptina që e pastrojnë besimtarin nga hipokrizia-dyfytyrësia, do të thotë janë kaptina që orientojnë drejt besimtarin se kujt duhet t’i drejtohet për ndihmë dhe mbrojtje-pra Allahut xh.sh. kundër njerëzve të ligj, magjistarëve, falltorëve apo shejtanit, të cilët simbolizojnë të keqen dhe anën e errët të kësaj bote.

Vlera dhe shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Lidhur me vlerën e pakontestueshme të kësaj sureje dhe të asaj paraprake “El-Felek”, si dhe shkakun e zbritjes, kemi folur më gjerësisht gjatë komentimit të kaptinës “El-Felek”, andaj nuk e shoh të udhës të përsëris po ato konstatime. Do të na mjaftonte të shtoja vetëm një transmetim, të cilin nuk e kemi përmendur tek komentimi i sures “El-Felek” e të cilin e transmeton Ibn Merdevije nga Muadh bin Xhebeli të ketë thënë: “Isha me të Dërguarin e Allahut në një udhëtim, pastaj e falëm namazin e sabahut, në të cilin ai i lexoi: (Kul eudhu bi rabbil felek…) dhe (Kul eudhu bi rabbi-n-nas…), dhe pastaj më tha: O Muadh, a i dëgjove? – Po, ia ktheva unë, thotë Muadhi. Atëherë i Dërguari i Allahut më tha: “Njerëzit kurrë nuk kanë lexuar diçka të ngjashme me këto”.[1]



Lidhja e kësaj kaptine me atë paraprake (“El-Felek”)
Kjo kaptinë ka një lidhje shumë të ngushtë me atë paraprake (“El-Felek”) dhe është një vazhdim tematik e kuptimor, në të cilin tash kërkojmë mbrojtjen e Allahut nga intrigat e shejtanit dhe nga intrigat e njerëzve, të cilët shpifin e i përçajnë të tjerët.

Sa i takon lidhjes së kësaj kaptine me atë “El-Felek”, Fahru Rraziu na sjell një mendim shumë interesant, duke thënë se në suren “El-Felek” kërkimi i mbrojtjes nga Allahu, i Cili është përmendur vetëm një herë: “Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit!”, është nga tri gjëra: nga dëmi i errësirës, nga ata që fryjnë në nyja me qëllim të magjisë, dhe nga zilia (smira), kurse në suren “En-Nas”, janë përmendur tri cilësi të Allahut, me të cilat kërkohet mbrojtje: (Rabb, Melik dhe Ilah), dhe kërkimi i mbrojtjes është vetëm nga vesvesja-intriga e shejtanit. Sipas Rraziut, në kaptinën “El-Felek” rreziqet nga të cilat duhet të mbrohemi duke kërkuar mbrojtje dhe strehim tek Allahu, janë dukuri të jashtme, do të thotë se armiqësia mund të na kanoset vetëm nga jashtë, dhe si të tilla na jepet mundësia që t’i parandalojmë me kohë - ose nëse tashmë na kanë kapluar, mund t’i largojmë, kurse në këtë sure (“En-Nas”), rreziku është kryesisht nga brenda, do të thotë nga brendia jonë shpirtërore-psiko-fizike[2], sepse kemi të bëjmë me vesveset-intrigat e shejtanit, i cili na sheh ne, përderisa ne nuk mund ta shohim atë siç na tregon Allahu xh.sh. në Kur’an: “…Vërtet ai dhe shoqëria e tij ju sheh, ndërsa ju nuk e shihni.” [3]

Se lidhja mes sureve në Kur’an prej fillimit e deri në fund, është hyjnore, dëshmon edhe lidhja në mes sures së fundit (“En-Nas”) dhe asaj të pares (“El-Fatiha”), sepse vërejmë se në ajetin e 4 –t të saj kërkohet ndihmë vetëm prej Allahut xh.sh. (Ijjake na’budu ve ijjake nestein-Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë), ndërsa krejt në fund të radhitjes të sureve në Mus’haf, në të dy suret e fundit (“El-Felek” dhe “En-Nas”), Allahu xh.sh. na urdhëron po ashtu të kërkojmë ndihmë e mbrojtje vetëm prej Tij, nga shumë të liga dhe të këqija të kësaj bote, të dukshme e të padukshme, prej të ligave të njerëzve dhe të exhinëve.

Koment:

Þõáú ÃóÚõæÐõ ÈöÑóÈøö ÇáäøóÇÓ .ãóáößö ÇáäøóÇÓö. Åöáóåö ÇáäøóÇÓö

1. Thuaj” Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve!

2. Sunduesin e njerëzve

3. Të adhuruarin e njerëzve

Në fillim të kësaj kaptine fisnike janë përmendur tri cilësi të Allahut xh.sh., të cilat dëftojnë për madhështinë e Tij: (Zot i njerëzve, Sundues i njerëzve dhe I adhuruar i njerëzve). Këto tri cilësi të Allahut janë të përmendura po ashtu edhe në suren e parë të radhitjes së Mushafit-(“El-Fatiha”) , në ajetet e para: (Elhamdu lil-lahi rabbil alemin, er-Rrahmani Rrahim, maliki jevmi din), që tregon edhe një herë për një lidhje të përkryer hyjnore të këtyre sureve, që nga fillimi e deri në fund.

Në të njëjtën kohë, cekja e këtyre tri cilësive hyjnore dëshmon për një nderim të veçantë ndaj njeriut si një krijesë e dashur e Allahut. Vetë veçimi si “Zot, Sundues dhe I adhuruar i njerëzve”, megjithë faktin se Allahu është Zot i botëve dhe i tërë asaj që shohim dhe nuk shohim, shpreh lidhjen e ngushtë, e cila duhet të ekzistojë në mes njeriut dhe Zotit të madhërishëm, si dhe fisnikërimin e nderimin që i është bërë njeriut nga ana e Krijuesit.

Fjala “Rabb” do të thotë Zot, zotëri, kujdestar, edukues, etj., me të cilën nënkuptojmë se vetëm Allahut, i Cili na ka krijuar, na edukon dhe na mbikëqyr, duhet t’i drejtohemi për ndihmë e mbrojtje nga shejtani dhe nga çdo e keqe.

Fjala “Melik”, do të thotë Sundues, zotërues, posedues etj. Po ashtu edhe kjo fjalë shpreh dallimin dhe veçimin e njeriut, i cili duhet ta konsiderojë Allahun xh.sh. si sundues të tij, ani pse Ai është Sundues i botëve dhe i Ditës së Gjykimit.

Në nocionet tona fjala “melik” shpreh edhe kuptimin “mbret”, por mbretëria njerëzore herët a vonë do t’i nënshtrohet shkatërrimit, kurse mbretëria hyjnore e Zotit është e përhershme, siç na dëfton Vetë Allahu xh.sh.

“I kujt është pushteti sot? (bëhet pyetja). I All-llahut, i Atij që është një, i Fuqiplotit (është përgjigjja)!” (Gafir, 16)

Prandaj, ky Zot, Sundues e zotërues, është i Vetmi që meriton të adhurohet nga njerëzit dhe nga të gjitha krijesat e tjera, sepse sundimi i vërtetë i takon vetëm Allahut, i Cili në Kur’an thotë:

“I Tij është pushteti në qiej e në Tokë, Ai jep jetë dhe Ai jep vdekje, dhe Ai ka fuqi për çdo send.” (El-Hadid, 2)

Dhe në fund Allahu xh.sh. përmend termin “Ilahin-nas”-I adhuruar i njerëzve”, ani pse Ai është i adhuruari i të gjitha krijesave. Komentatorët këtu kanë tërhequr një paralele duke thënë se me dy cilësitë e para mund të cilësohen edhe njerëzit, si fjala vjen “rabbul bejt-zot i shtëpisë”, apo “melikul bilad-sundues-mbret i një populli a vendi”, por është e pamundur që dikush, përveç Tij, të ketë cilësinë e të adhuruarit me të drejtë “Ilahin-nas”, sepse Ai është që krijoi gjithçka nga mosqenia, dhe vetëm Atij i takon adhurimi.



. ãöäú ÔóÑøö ÇáúæóÓúæóÇÓö ÇáúÎóäøóÇÓö.ÇáøóÐöí íõæóÓúæöÓõ Ýöí ÕõÏõæÑö ÇáäøóÇÓö. ãöäú ÇáúÌöäøóÉö æóÇáäøóÇÓö

4. Prej së keqes së përshpëritësit që fshihet

5. i cili pëshpërit në zemrat e njerëzve

6. qoftë ai pëshpëritësi (për të keq) nga exhinët ose nga njerëzit”

Që të trija këto ajete, në përgjithësi flasin rreth intrigave dhe cytjeve të shejtanit, i cili mbjell huti e dyshime në zemrat e njerëzve.

Fjala “El-Vesvas” këtu aludon shejtanin, ndërsa fjala “vesvese” nënkupton pëshpëritjen, fjalën e folur me zë shumë të ulët, kurse fjala “El-Hannas” do të thotë diçka që fshihet dhe humb shpejt, që po ashtu aludon shejtanin, i cili në momentet kur besimtari e përmend Allahun, fshihet dhe largohet me të shpejtë, kurse kur besimtari harron dhe nuk e përmend Allahun, ai kthehet dhe i pëshpërit njeriut në mendjen dhe zemrën e tij mendime të dëmshme, të cilat e largojnë nga adhurimi i Allahut xh.sh.

Për këtë ka treguar i Dërguari i Allahut kur thotë: “Shejtani qëndron mbi zemrën e njeriut; kur njeriu e përmend Allahun, ai (shejtani) tërhiqet (zmbrapset), ndërsa kur njeriu e harron (Allahun), ai (shejtani) i pëshpërit mendime të këqija”.

Allahu xh.sh., qysh me kohë na ka paralajmëruar për rrezikun e madh që na kanoset nga shejtani, meqenëse ai xhelozoi dhe bëri smirë edhe ndaj babait tonë të pare, Ademit a.s., duke e mashtruar dhe shtyrë në gabimin e parë, dhe duke mos përfillur porosinë e Krijuesit, ra në grackën e shejtanit dukë hëngër nga pema e ndaluar në Xhennet.

Allahu xh.sh. na ka treguar qartë se shejtani është armiku ynë i përbetuar, kur për të në Kur’an thotë: “O bijt e Ademit, po a nuk ua dërgova porosinë që të mos e dëgjoni (pasoni) djallin, se me të vërtetë ai është armiku juaj i hapët!?” (Jasin, 60).

Megjithëse njerëzit janë të vetëdijshëm për këtë armiqësi të djallit, e cila do të vazhdojë e tillë deri në fundin e kësaj bote, shumica e njerëzve nuk çajnë kokën për këtë burim të përhershëm të rrezikut, i cili rezulton me dobësimin e imanit, e në raste të shpeshta edhe me humbjen e tërësishme të tij. Ky pra është shejtani i mallkuar, i cili vepron fshehurazi, dhe në mënyrë tinzare gjuan helmin e tij duke pëshpëritur në zemrat tona e duke na cytur për punë të këqija, të cilat janë në kundërshtim edhe me vetë natyrën tonë njerëzore.

Ata njerëz që i ka mashtruar shejtani në këtë botë kur të dalin nesër para Allahut për t’u ballafaquar me veprat e tyre të shëmtuara, do të mundohen që këtë faj t’ia hedhin shejtanit se ai i paskësh mashtruar, por ja se çfarë u thotë të tillëve shejtani: “E pasi të jetë kryer çështja (dhënia e Llogarisë) djalli (u mban xhehennemlinjve ligjëratën e dëshpëruar e), u thotë: “Vërtet, All-llahu ju pat dhënë premtim të vërtetë. Edhe unë ju pata premtuar, por ju tradhtova. Po unë nuk pata kurrfarë pushteti ndaj jush (që t'ju detyroja), përpos që ju thirra (në rrugë të gabuar), e ju m'u përgjigjët; atëherë, pra, mos më fajësoni (qortoni) mua, po fajësojeni veten tuaj. Unë nuk mund t'ju shpëtoj (ndihmoj) ju, e as ju nuk mund të më shpëtoni (ndihmoni) mua. Unë e mohoj shoqërimin tuaj që më bëtë mua më parë (më adhuruat në vend të Zotit)”. S'ka dyshim, pabesimtarët kanë dënim të dhembshëm.” (Ibrahim, 22).

Ndikimet e shejtanit

Zemra dhe mendja e njeriut janë fushëbetejë në të cilën zhvillohen dyluftimet e ashpra në mes së mirës dhe së keqes. Këto të dyja janë ato që sulmohen më së tepërmi nga shejtani, me qëllim të shtrirjes së ndikimit të tij helmues, me të cilin ky i mallkuar fut dyshime dhe huti. Fjalët, cytjet dhe pëshpëritjet e tij janë të kobshme për atë që u nënshtrohet ndikimeve të tyre, sepse njeriun e shtyjnë në mëkate të pandërprera, në një jetë të shfrenuar e të pamoralshme, e shtyjnë në mosbesim, në mendjemadhësi dhe në çdo gjë të keqe, andaj nuk është e rastësishme që Allahu xh.sh. deshi që njerëzimit në këtë sure, të fundit në radhitjen e Mus’hafit, t’ia tërheqë vërejtjen për rrezikun e madh që i kanoset nga shejtani.

Shejtani e diti se arma më e fortë e tij kundër njerëzve është mbjellja e dyshimit dhe e kuptoi se kjo arrihet më së lehti duke futur vesvese, pëshpëritje dhe cytje në zemrat e tyre. Dhe, vërtet, shejtani i hyri vendosmërisht këtij misioni të tij që në zemrat e besimtarëve të mbjellë dyshime ndaj fesë së tyre dhe ndaj çdo gjëje tjetër me vlerë, dhe mund të themi se ai në shumë raste ka pasur sukses të plotë.[4]

Shejtani i mallkuar e ka mundësinë që tek njeriu të ndikojë drejpërdrejtë nëpërmjet sistemit nervor, duke ndikuar që personi i atakuar nga ai, të humbë arsyen e shëndoshë dhe të mos logjikojë drejt. Në lidhje me këtë ndikim të tij, ka treguar edhe i Dërguari i Allahut xh.sh., i Cili ka thënë: “Vërtet shejtani (djalli) qarkullon nëpër njeriun sikur gjaku që qarkullon nëpër dej (damarë)”.

Por nuk janë vetëm exhinët e djallëzuar dhe djajtë ata që fusin intriga e huti në mesin e njerëzve. Fatkeqësisht këtë rol destruktiv e luajnë edhe disa njerëz, që shpirtin e kanë të lig. Detyra dhe roli i i tyre është që të fusin përçarje në mesin e njerëzve të tjerë, duke u bërë në këtë mënyrë krah i djathtë i shejtanit. Mbase ky ngatërrestar dhe shpirtlig prej njerëzve, mund të jetë shumë më i rrezikshëm se edhe vetë shejtani, sepse ky në dallim nga ai, vepron haptazi, dhe të përgatit kurthe e komplote, dhe kjo gjoja duke të këshilluar për të mirë. Prandaj duhet të jemi shumë të kujdesshëm ndaj të tillëve, sepse Allahu xh.sh. na ka tërhequr vërejtjen që të kërkojmë ndihmën e Tij edhe prej njerëzve të këqij kur këtë sure po edhe krejt Kur’anin e përfundon me këtë këshillë për të kërkuar mbrojtjen dhe ndihmën e Allahut: “Prej së keqes së përshpëritësit që fshihet, i cili pëshpërit në zemrat e njerëzve, qoftë ai pëshpëritësi (për të keq) nga exhinët ose nga njerëzit.”

Porosia e kësaj sureje


- Në këtë sure, Allahu xh.sh. i bëri një nderim të veçantë gjinisë njerëzore, kur Veten e quajti Zot i njerëzve, Sundues i njerëzve dhe I Adhuruar i njerëzve, ani pse Ai është Zot, Sundues dhe I Adhuruar i të gjitha krijesave të këtij Universi.

- Domosdoshmëria e kërkimit të mbrojtjes nga Allahu xh.sh. prej dëmeve të shejtanit, dhe prej atyre njerëzve shpitkëqij, të cilët janë po aq të rrezikshëm sa edhe vetë shejtani, sepse shejtani duke të pëshpëritur fshehurazi, të ngacmon me mendime të këqija, kurse njeriu i keq, i cili të paraqitet si këshillues i mirë, të armiqëson haptazi me të tjerët, duke futur dyshime në mendjen tënde për të tjerët.

- Mënyra më e mirë për t’u mbrojtur nga ndikimet e liga të shejtanit, është të përmendurit e Allahut dhe të mbështeturit tek Ai, sepse në momentet kur njeriu e përmend Allahun, shejtani nuk mund të ndikojë, ndërsa kur ai e harron Krijuesin e tij, ai e ngacmon.

Allahu xh.sh. thotë: “Thuaj: O Zoti im, e kërkoj ndihmën Tënde për të më mbrojtur nga ngacmimet e shejtanit, O Zoti im, kërkoj ndihmën tënde edhe nga prania e tyre (shejtanëve) tek unë.” (El-Mu’minun, 97-98)

dhe:

“Nëse shejtani të godet me ndonjë ves të keq, atëherë kërko ndihmën (mbrojtjen) e Allahut…” (El-A’ëraf, 200)

- Allahu xh.sh. na ka paralajmëruar se shejtanit i ka lënë në dorë mundësinë që të largojë sa më shumë njerëz nga rruga e drejtë, por në anën tjetër Allahu i Plotfuqishëm, gjithashtu na ka treguar se, nëse besimtari ka në dorë armën me të cilën e ka pajisur Ai – Imanin dhe përkushtimin ndaj Krijuesit, atëherë shejtani është i pafuqishëm ndaj tij dhe nuk mund t’i sjellë kurrfarë dëmi:

“Vërtet ai (shejtani) nuk ka kurrfarë fuqie kundër atyre që besuan dhe i janë mbështetur Zotit të tyre.” (En-Nahl, 99), sepse fuqia e Imanit është një digë e fortë mbrojtëse përballë intrigave të shejtanit.

[1] Imam Sujutiu “Ed-Durrul menthur…”, vëll. 8, fq. 685.

[2] Fahru Rraziu “Mefatihul Gajbi”, vëll. 32, fq. 199.

[3] Esh-Shenkiti “Advaul Bejan…”, vëll. 9. fq. 183, Bejrut 1995.

[4] Kjo vlen edhe për ne, besimtarët e fesë islame në Kosovë dhe të mbarë trojeve shqiptare. Ne thuajse jemi tëhuajësuar nga identiteti ynë fetar, andaj nuk prekemi apo nuk inatosemi fare kur dikush na i fyen haptazi ndjenjat tona fetare. Shumica prej nesh i mbyllim sytë kur grupe dhe shoqata të ndryshme të krishtera, të ndihmuara edhe nga hipokritët tanë, propagandojnë haptazi idenë për konvertimin e shqiptarëve muslimanë në të krishterë, me pretekstin banal - “Kështu e do Perëndimi!”, ose “Duhet t’u kthehemi rrënjëve tona”!. Kjo nënkupton faktin se Perëndimi na paskësh ndihmuar me qëllim që të na ndërrojë fenë e jo të na çlirojë nga sundimi sllav. Jam i bindur e mbase edhe koha që do të vijë do ta dëshmojë, se kjo indolencë dhe kjo neglizhencë jona, do të na hakmerret keq në të ardhmen dhe për këto veprime tona të pamatura, nesër do të japim llogari para Krijuesit

Kaptina “En-Nebe’ë” ose “Amme” është kaptinë mekase, ka gjithsej 40 ajete dhe ka zbritur pas kaptinës El-Mearixh. Në radhitjen e Mus’hafit mban numrin rendor 78.

Transmetojnë Ibn Durejsi, Nuhasi, Ibn Merdevije dhe Bejhekiu nga Ibn Abbasi të ketë thënë: ‘Ka zbritur kaptina “Amme jetesaelune” në Mekë”. Ibn Merdevije transmeton të njëjtin transmetim edhe nga Ibn Zubejri.[1]

Emërtimi i kësaj sureje

Kjo sure është emërtuar me këtë emrin “En-Nebe’ë”, sepse në të bëhet fjalë për një lajm shumë të rëndësishëm, e ai është momenti i kataklizmës - Kiameti dhe ringjallja.



Lidhmëria kuptimore e kaptinës “En Nebe’ë” me atë paraprake “El Murselat”

Si në mes çdo kaptine të Kur’anit që ekziston lidhmëria kuptimore, poashtu shohim se edhe në mes sures “En-Nebe’ë” dhe asaj paraprake “El-Murselat” ekziston një lidhmëri e mrekullueshme kuptimore, po edhe tematike.

Kaptina “El-Murselat” fillon me betimet e Allahut:

“Betohem në (engjëjt ose erërat) që dërgohen njëri pas tjetrit (pandërprerë), betohem në ata që shfaqen si stuhia e rrëmbimshme (duke kryer urdhrat e Zotit), betohem në engjëjt që u është besuar sjellja e shpalljeve, dhe pastaj dallojnë qartë (të vërtetën nga e pavërteta), dhe që përcjellin këshillat (libra të Zotit, te pejgamberët), si arsyetim ose si vërejtje, s’ka dyshim se ajo që premtoheni (Dita e Gjykimit) gjithësesi ka për të ndodhur” (El Murselat 1-7),

betime këto që kishin të bënin me shenjat e Ditës së Gjykimit e të cilat idhujtarët i përgënjeshtronin.

Fundi i ajetit: “…s’ka dyshim se ajo që premtoheni (Dita e Gjykimit) gjithësesi ka për të ndodhur ” është përgjigje e betimeve të mëparshme të Allahut, se ajo ditë të cilën ju, mohues, po e përgënjeshtroni, patjetër do të vijë dhe do të jetë një realitet. Për t’ua sqaruar edhe më afër këtë realitet se si do të ndodhë, Allahu xh. sh. vazhdon më tutje të përmendë shenjat e kësaj ndodhie të madhe, në ajetet vijuese:

“Kur yjet të shuhen (zymtohen), dhe kur qielli të hapet, dhe kur kodrat të copëtohen, dhe kur të dërguarve u është caktuar koha (për të dëshmuar). E për cilën ditë atyre u është caktuar koha? Për Ditën e Gjykimit (kur drejtësia e Zotit ndan të mirën nga e keqja). E ku e di ti se çka është Dita e Gjykimit? Atë ditë është mjerim për ata që përgënjeshtruan”. (El Murselat 8-15).

Duke u nisur nga tërë kjo, është plotësisht e arsyeshme dhe e logjikshme që kaptina që do të pasonte, në këtë rast ajo “En Nebe’ë”, të sqaronte se ç’është vërtet Dita e Gjykimit.

Nëse ndalemi dhe analizojmë ajetet 12-14 të kaptinës “El-Murselatë”:

“E për cilën ditë atyre u është caktuar koha? Për Ditën e Gjykimit (kur drejtësia e Zotit ndan të mirën nga e keqja). E ku e di ti se çka është Dita e Gjykimit?”, do të shohim se kurdo që Allahu xh.sh. ka cekur fjalën “Ve ma edrake”, menjëherë ka pasuar sqarimi prej të Plotfuqishmit se për se është fjala, në këtë rast në suren vijuese “En Nebe’ë” ka ardhur sqarimi se Dita e Gjykimit është një ndodhi e madhe, një lajm i madh e tronditës, dhe është një ditë e caktuar:

“S’ka dyshim se dita e gjykimit është caktuar. Është ditë që i fryhet Surit, e ju vini grupe-grupe”. (En Nebe’ë 17-18)

Ndërsa, sa herë që në Kur’an është përdorur kjo fjalë në trajtën e kohës së ardhme “Ve ma judrike”, atëherë ajo gjë nuk është sqaruar dhe ka mbetur enigmë ose një sekret prej sekreteve të Allahut.

Kaptina “Amme” ka lidhmëri tjetër stilistike në ajete me suren paraprake “El-Murselat”, siç e shohim edhe nga ajetet në vijim. P.sh. në suren “El-Murselat” ajetet 25-26, thuhet: “A nuk e bëmë Ne tokën që në gjirin e vet mban, të gjallë e të vdekur”, kurse në suren “En-Nebe’ë” ajeti 6, thuhet: “A nuk e bëmë Ne tokën të përshtatshme (për jetë)”.



Përmbajtje e shkurtër e kësaj kaptine
Përgjithësisht, tematika e kësaj kaptine rikonfirmon besimin në ringjalljen pas vdekjes, që e kontestonin idhujtarët. Për ta përforcuar faktin se Kiameti vërtet dhe patjetër do të ndodhë, Allahu xh. sh. sjell argumente të pakontestueshme të fuqisë së Tij absolute, kur thuajse në formë pyetjeje sikur u drejtohet mohuesve të kësaj dite: Si nuk besoni në ringjalljen kur:

“ A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë), dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)? (En-Nebe’ë, 6-7)

I Gjithëfuqishmi pas këtyre pyetjeve varg, që dëshmojnë në të njëjtën kohë se Ai është krijues, ricek ringjalljen dhe ditën e caktuar (Jevmul Fasl), ditën kur i fryhet Surit dhe kur çdo krijesë do të dalë para Madhërisë së Tij për të dhënë llogari.

Më pas në vazhdim të kësaj kaptine flitet për Xhehennemin si vendstrehim dhe vendqëndrim i pabesimtarëve, përshkruhen vuajtjet dhe mundimet që do t’i përjetojnë ata që mohuan urdhrat e Allahut, kurse në vazhdim flitet edhe për besimtarët e devotshëm, për të mirat dhe kënaqësitë që janë përgatitur për ta në Xhennet.

Kjo kaptinë përfundon me një skenë të tmerrshme e të llahtarshme të asaj dite të vështirë, kur femohuesit më tepër do të dëshironin të ishin pluhur (dhé), sesa të japin llogari për të gjitha ligësitë dhe të paudhat që punuan gjatë jetës së kësaj bote.

Koment:



عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ عَنْ النَّبَإِ الْعَظِيم الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُون كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ


1.Për çfarë e pyesin ata (mohuesit) njëri-tjetrin?

2. Rreth lajmit të madh?

3. për të cilin ata kanë mendime të ndryshme (kundërthënie).

4. Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë!

5. Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)!“

(En-Nebe’ë, 1-5)



Idhujtarët kurejshitë, të ballafaquar me një realitet krejtësisht të ri me paraqitjen e Muhamedit a.s., si i dërguar i Allahut, me një fe që për ta ishte risi, nga e cila shihnin rrezikun e zhvlerësimit të fesë së tyre pagane, stërgjyshore, nuk mund të imagjinonin se një njeri i rëndomtë e i thjeshtë nga mesi i tyre të mund të ishte i zgjedhur prej Allahut si i dërguar. Madje, ata kurrsesi të bindeshin se predikimet e Muhammedit a.s. për ringjalljen dhe jetën pas vdekjes, mund të ishin të vërteta, aq më parë kur kishin bindjen e paluhatshme se vetëm koha mund t’i shkatërronte, ashtu siç na i përshkruan edhe Kur’ani:

“Ata (idhujtarët) thanë: Nuk ka tjetër, vetëm se kjo jeta jonë në këtë botë, po vdesim dhe po lindemi dhe asgjë nuk na shkatërron tjetër pos kohës. Ata për këtë nuk dinë asgjë, ata vetëm fantazojnë”. (El-Xhathije, 24)

dhe në ajetin tjetër:

“Ata (idhujtarët) thanë: Nuk ka tjetër, vetëm kjo jeta jonë në këtë botë, dhe ne nuk do të ringjallemi“. (El-En’amë, 29)

Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. si kundërpërgjigje ndaj pohimeve të tyre të mësipërme, për t’ua bërë të qartë se vdekja do t’i mbërrijë dhe se do të ringjallen zbriti këtë sure, e cila flet për lajmin e madh, për lajmin tronditës e të llahtarshëm të Ditës së Gjykimit.

Fjala “Nebe’ë”, edhe pse mund të përkthehet me fjalën “lajm”, ka një domethënie shumë më të gjerë, sepse nuk është fjala vetëm për një lajm të rëndomtë, por për një ngjarje të madhe, një ndodhi tronditëse, për një kumt të jashtëzakonshëm, pra fjala është për ringjalljen dhe Ditën e Gjykimit.

Në lidhje me natyrën e lajmit të madh e të rëndësishëm, të gjithë dijetarët pajtohen se ky lajm është “Ringjallja”, “Jeta pas vdekjes” ose “Dita e Gjykimit”. Këtë mendim e ndajnë mufessirët më të mëdhenj me në krye Taberiun, Vahidiun, Bejdaviun, Nesefiun, dhe shumë të tjerë, kurse Muxhahidi, Abdurrezak San’ani, Mukatili dhe Ferrau, mendojnë se fjala “Lajm i madh” ka të bëjë me vetë Kur’anin, i cili bart në vete lajme të jashtëzakonshme. Kur’ani është lajm i madh, sepse, sipas këtyre dijetarëve, idhujtarët e cilësuan atë si magji, poezi etj.

Është shumë e qartë se ata që kishin mospajtime mendimesh sa i përket këtij lajmi të madh, janë idhujtarët mekas, po edhe grupet e ndryshme të të krishterëve dhe të çifutëve. Përderisa idhujtarët mohonin kategorikisht jetën pas vdekjes, sepse mendonin se jetojnë e vdesin dhe nuk i shkatërron asgjë tjetër përveç kohës, grupet e ndryshme të Ehli Kitabit, mendonin se do të ketë vetëm ringjallje shpirtërore, por jo edhe fizike.

Prandaj si kundërpërgjigje ndaj këtyre kundërthënieve të palogjikshme të tyre, Allahu sjell kërcënimin e Tij hyjnor në ajetet 4 dhe 5 të po kësaj kaptine:

كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ
“Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë, Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)”

Tefsirologët më eminentë gjatë komentimit të këtyre dy ajeteve, thonë se pjesëza “kel-la”, paraqet një kërcënim të hapur ndaj atyre që mohojnë ringjalljen dhe nuk besojnë në fuqinë e Allahut.

Madhështia e mrekullisë stilistike kuranore ripërsëritet në ajetin 5, ku ripërsëritet kërcënimi, por tash edhe më fuqishëm dhe më ashpër:

ثُمَّ كلاَّ سَيَعْلَمُونَ
“Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)“, që do të thotë se atë që ju, o pabesimtarë, e mohoni, do ta përjetoni patjetër.

Disa të tjerë mendojnë se ajeti i 4-t:

“Jo,(mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë”, ka të bëjë me besimtarët që do ta kuptojnë se ajo që e besuan në lidhje me vdekjen dhe ringjalljen, vërtet u bë realitet, kurse ajeti i 5-të:

“Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)“, nënkupton pabesimtarët që e mohuan kategorikisht ringjalljen pas vdekjes, dhe ky moment do të jetë ballafaqimi më i hidhur i tyre me të vërtetën që e kundërshtuan haptazi.

Dijetari i mirënjohur bashkëkohor, Sha’raviu, në lidhje me ajetin e 4-të:

“Jo, (mos të pyesin) sepse ata sigurisht (një ditë) do ta kuptojnë”,

thotë: “Të gjithë njerëzit, besimtarë ose pabesimtarë, në momentet e dorëzimit të shpirtit, pra para vdekjes, do të ndeshen me një botë tjetër të panjohur për ta, botë e cila deri atëherë ka qenë imagjinative, i shohin melaiket e Allahut, shohin vendin se ku do të qëndrojnë në jetën e Berzahut etj (jetën në varreza, një jetë në mes kësaj jete dhe ringjalljes në të cilën nuk mbretërojnë ligjet e kohës). Në lidhje me këtë, Allahu xh. sh. në Kur’an thotë:

“(I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta hoqëm perden (para syve tu) dhe tash ti sheh shumë mprehtë”. (Kaf, 22).

Do të thotë aty për aty njeriu kalon në një dimension të ri të jetës. Besimtarët e vërtetë, të qetë dhe me një prehje shpirtërore presin shpërblimin e merituar gjatë jetës në Berzah, kurse pabesimtarët do t’i kaplojë tmerri e llahtari, sepse iluzionet e tyre se pas vdekjes më nuk do të ketë as jetë e as ringjallje, do të shemben ashtu siç shembet kështjella prej rërës. Të dyja grupet do ta shohim me sytë e tyre këtë realitet, i cili tashmë është bërë “ajnul jekiin- pamje e sigurt”, që më parë në jetën e kësaj bote për ta ishte vetëm “Ilmul jekiin-dije e sigurt”, kurse ajeti i pestë: “Dhe, gjithsesi (bindshëm) do ta kuptojnë (se ringjallja dhe Dita e Gjykimit janë realitet)“

flet për momentin kur pabesimtarët pas dhënies së llogarisë, do të hidhen në zjarrin e Xhehennemit, dhe do ta kuptojnë bindshën edhe një herë se ishin në një humbje të vërtetë, dhe tash i pret përjetimi fizik i dënimit që do ta shijojnë, dhe kjo tashmë është “hakkul jekiin-e vërtetë e sigurtë” një realitet përjetues me të gjitha gjymtyrët”.



أَلَمْ نَجْعَلِ الأَرْضَ مِهَادًا

وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا

وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا

وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا

وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا


6. A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë),

7. Dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)?

8. Ne u krijuam juve në çifte.

9. dhe gjumin tuaj jua bëmë për pushim.

10. dhe natën jua bëmë mbulesë (si rrobat).

11. ndërsa ditën e bëmë për gjallërim”.

(En-Nebe’ë, 6-11)

Në vazhdim të kaptinës, i Lartmadhërishmi, për t’i bindur të gjithë ata që mohojnë momentin e kataklizmës dhe ringjalljen, d.t.th. “Lajmin e madh” për të cilin kanë mendime të ndryshme kundërthënëse, ua rikujton dhuntitë e Tij për njerëzimin. Të gjitha këto të mira të panumërta, dëshmojnë qartë se pabesimtarët–mohuesit janë në humbje të madhe, përderisa nuk besojnë se të gjitha këto argumente flasin për një të vërtetë të madhe që do të ndodhë.

Karakteristikë e veçantë e këtyre ajeteve që jemi duke i komentuar, është se ato flasin për argumente të ndjeshme e të prekshme, argumente lëndore, me të cilat ndërlidhet jeta jonë e përditshme. Këto ajete janë një shëti e shkurtër në këtë ekzistencë me pamje e tablo të ndryshme; janë ajete të cilat në formë pyetjesh flasin, dëftojnë dhe në të njëjtën kohë argumentojnë; janë ajete që zgjojnë ndërgjegjen dhe zemrën e fjetur nga intrigat e shejtanit; janë ajete që rikthejnë freskinë në arsyen e njerëzve që të kuptojnë se kush janë ata në të vërtetë, përse janë në këtë botë, përse jetojnë, përse duhet të vdesin? etj…

أَلَمْ نَجْعَلِ الأَرْضَ مِهَادًا
6. A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë).

Toka si një ndër nëntë planetët e sistemit tonë diellor, megjithëse shumë e vogël, në krahasim me planetët e tjerë në këtë gjithësi, prapëseprapë është më e dashura dhe më tërheqësja për ne. A thua përse? Ç’rëndësi ka ajo për ne?

Përgjigja e vetme është se toka është “nëna, shtëpia dhe foleja jonë”. Nga elementet e kësaj toke u krijuam, në këtë tokë u lindëm, në të do të vdesim dhe po nga kjo tokë do të ringjallemi përsëri, siç thotë i Plotfuqishmi Allah në Librin e Tij të shenjtë:

“Ne prej saj (tokës) ju krijuam, në të do t’ju kthejmë përsëri, dhe prej saj do t'ju nxjerrim edhe një herë”. (Ta Ha, 55)

Në këtë tokë filloi jetën e vet raca njerëzore, në këtë tokë Allahu xh.sh. dërgoi shpalljet hyjnore nëpërmjet të dërguarve të Tij besnikë. Në të, për herë të parë ra në sexhde balli i njeriut-Ademi a.s., dhe, në të, do të jehojë deri në momentet e fundit të kësaj ekzistence–fjala “Allahu ekber, la ilahe il-lall-llah–Allahu është më i Madhi, s’ka zot përveç Allahut”, sepse ky është Vullneti i Krijuesit tonë, i Lartësuar dhe i zhveshur qoftë nga çdo e metë.

Dhe, këtë tokë Allahu e bëri të përshtatshme për jetesën tonë, e bëri tamam sikur djep në të cilin pushon dhe fle foshnja. Ky zatën është edhe njëri prej kuptimeve të këtij ajeti. Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. u drejtohet mohuesve në formë pyetjeje: “A nuk e bëmë Ne tokën si shtrojë të përshtatshme (për jetë)”

Dihet se pozita e volitshme e tokës në radhitjen planetare në kuadër të sistemit diellor ka bërë që ajo vërtet të jetë e përshtatshme për jetesë. Nuk është as shumë afër diellit në mënyrë që në të të mbretërojnë temperatura të larta tropike, të cilat do ta bënin avullimin e ujit nëpër oqeane me se do të pamundësohej jeta në të, po nuk është as fort larg tij në mënyrë që nga temperaturat e ulta, toka dhe oqeanët të shndërroheshin në akullnaja në të cilat kushte, jeta do të ishte prapë e pamundshme. Por deshi i Madhi Zot që toka të jetë në pjerrtësinë vertikale prej 23,5 shkallësh, e cila i mundëson jetën dhe gjallërinë e një bote të tërë organike dhe inorganike, një bote dhe një natyre të shumëllojshme të florës dhe faunës, të cilën mund ta hasim në çdo hap në këtë tokë.

Pastaj Allahu xh.sh. thotë:

وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا
7. Dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)?.

A thua ç‘synohet me këtë ajet? Përse Allahu xh.sh. na sjell si shembull kodrat? Ç’rëndësi kanë ato për ne dhe përgjithësisht për tokën si planet?

Tash, vetëm tash vonë, në këtë shekull, pasi njeriu arriti lartësitë qiellore me anën e fluturakeve të ndryshme, raketave e satelitëve, arriti të fotografojë dhe të studiojë formën dhe relievin e vërtetë të tokës. U vërtetua me saktësi e vërteta e madhe kuranore edhe nga profesorët më eminentë të gjeologjisë, se kodrat vërtet janë një element përforcues dhe ekuilibrues në tokë. Ata vërtetë u impresionuan nga këto të dhëna kuranore që para 14 shekujsh.

Të shohim se ç‘thotë Allahu xh.sh. për kodrat:

- “Kurse kodrat i përforcoi”. (En-Naziat, 32)

- “ Dhe (a nuk i bëmë-ngulitëm) kodrat sikur shtylla (përforcuese në tokë)”. (En-Nebe’ë, 7)

- “Dhe Ai vuri kodra (të forta) në tokë, ashtu që ajo të mos lëkundet me ju” (En-Nahl, 15)

Këto ajete, e të tilla në Kur’an ka të shumtë, japin të kuptojnë se një prej mrekullive të Allahut në këtë tokë, janë edhe kodrat dhe ndërtimet e tyre të jashtme e të brendshme.

Meqë shkenca tash vërtetoi se pothuaj në të njëjtën masë sa jashtë secila kodër ka rrënjët dhe bazamentin e vet mbështetës nën dhe, del se fjalët e Allahut vërtet janë një mrekulli e përjetshme. A thua deri para pak kohësh, ka mundur kush të përfytyronte se kodrat e mëdha që i shohim në formë gungash dhe në forma të tjera mbi sipërfaqen e tokës, kanë pothuajse të njejtën shtrirje në brendinë e tokës, të cilën shkencëtarët e quajnë rrënjë, kurse Kur’ani e quan shtyllë-bazament. Vetë Allahu xh.sh. në mënyrë shumë të thjeshtë e praktike u sjell njerëzve argumente nga gjërat që janë në kontakt me të çdo ditë. Fjala “veted-evtad” do të thotë kunja-shtylla apo bazamanet qendror mbi të cilin ngrihet tenda (çadra), në mënyrë që të kuptohet më lehtë nga njerëzit se edhe kodrat e kanë rolin e tyre ekuilibrues dhe të baraspeshimit për tokën, qofshin ato kodra kontinentale apo oqeanike.

وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا
8. Dhe Ne ju krijuam në çifte”

Këto fjalë të Allahut që në të njëjtën kohë dëftojnë për mrekullinë krijuese të Tij, që çdo gjë në këtë ekzistencë ta krijojë në çift, janë tërheqje e vërejtjes ndaj mohuese të Ditës së Gjykimit, se Ai që ju krijoi në çift për t’u shumëzuar pa qenë fare, Ai edhe ju vdes dhe e ju ringjall përsëri !!!

Allahu xh.sh. dëshiroi që në rregullin e gjithmbarshëm të gjithësisë të mos ketë mangësi dhe disharmoni, dëshiroi që kjo gjithësi të jetë e denjë për Madhështinë, Forcën dhe Kreativitetin e Krijuesit. Ky është një manifestim i hapët i fuqisë absolute të Allahut xh.sh., në ligjet e kësaj ekzistence. Një manifestim i tillë i kësaj fuqie është edhe krijimi në çifte i çdo gjëje, përveç melaikeve në këtë Univers.

Po të marrim shembull edhe thërmijën më të vogël të atomit, si gjënë më të imtë në këtë gjithësi, të cilën tash për tash e njohim, do të shohim se brenda vetë kësaj thërmije atomike ekzistojnë protonet dhe neutronet, pozitive e negative, të cilat së bashku formojnë tërësinë e atomit. Po i njëjti proces manifestohet në botën organike dhe atë inorganike, kurse krijimi i njeriut në çifte është një prej mrekullive të përkryera të Allahut, i Cili bëri që sipas “Ligjit të Shkaqeve”, kontaktit intim midis burrit e gruas, me lejen dhe dëshirën e Tij, nga një bashkim i spermatozoideve të mashkullit me farën ë gruas, të lind një fryt i ri njerëzor, fryt që deri në formësimin e plotë dhe daljen në këtë botë kalon nëpër etapa të ndryshme të cilat Kur’ani i ka përshkruar me një përpikëri të paparë si p.sh. në kaptinën “El-Mu’minun”:

“Për All-llahun, Ne krijuam njeriun prej një ajke (lëngu), e një balte. Pastaj atë (ajke - baltë) e bëmë (e shndërruam) pikë uji (farë) në një vend të sigurt. Më pas, atë pikë uji e bëmë copë gjaku, e atë gjak të ngurtë e bëmë copë mishi, e atë copë mishi e shndërruam në eshtra, edhe eshtrave ua veshëm mishin, pastaj atë e bëmë krijesë tjetër (me shpirtë). I lartë është All-llahu, më i miri Krijues!” (El-Mu’minun, 12-14)

وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا
9. Dhe gjumin tuaj jua bëmë për pushim.”

S’ka dyshim se gjumi është një ndër argumentet më bindëse që dëshmon ekzistimin e Zotit. Për këtë Allahu xh.sh. thotë në Kur’an:

“Nga argumentet e Tij është edhe gjumi juaj natën dhe ditën, edhe përpjekja juaj për të fituar nga të mirat e Tij. Në këtë ka argumente për popullin që dëgjon”. (Er-Rrum, 23)

Dihet se gjumi është një nevojë e domosdoshme për të gjitha qeniet e gjalla. Nëse ndonjë njeri a krijesë privohet apo pengohet për gjumë, nuk mund të përballojë dot ritmin e pandalshëm të jetës.

Gjumi a të fjeturit është përmendur disa herë në Kur’an, në mënyrë që të vihemi në dijeni se ai është argument dhe shenjë nga Allahu xh.sh. Fjala “subata”–“sebtun” në gjuhën arabe d.t.th. shkëputje, vdekje, ndërprerje nga aktivitetet e ditës (jetës), për një kohë të caktuar, në mënyrë që qelizat tona trupore të kenë kohë të mjaftueshme për rifreskim.

Me këto kuptime ka ardhur në disa vende në Kur’an si:

- “Dhe kur Ai ju kaploi me një kotje (gjumë) që ishte siguri (qetësim) për ju nga ana e Tij”. (El-Enfal, 11)

- “Mandej, pas asaj tronditjeje të rëndë, Ai ju lëshoi sa për qetësim, një kotje (gjumi të lehtë) që i kaploi një grup prej jush”. (Ali Imran, 54)

Dihet se gjumi është edhe një vdekje e vogël, e cila mund të krahasohet me të ashtuquajturën “vdekje klinike” për se edhe i Gjithëmëshirshmi na njofton, kur thotë:

“Ai është që ju vë në gjumë natën (ju vdes natën ) dhe e di ç’keni vepruar ditën, pastaj ju ngjall-zgjon në të (ditën) deri në afatin e caktuar (vdekje)”. (El-En’am, 60)

dhe:

“All-llahu i merr shpirtat kur është momenti i vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar. Vërtet, në këto ka argumente për një popull që mendon.” (Ez-Zumer, 42)

Shikuar nga këndvështrimi shkencor, shkencëtarët ende nuk kanë arritur të deshifrojnë saktësisht fshehtësinë hyjnore të gjumit, por në bazë të shumë eksperimenteve në laboratoriume shkencore, gjumin e kanë ndarë në 5 etapa:

Etapa e parë – është etapa e hyrjes graduale në gjumë dhe përfshin 2 deri në 5 % të kohës së gjumit.

Etapa e dytë – është etapa e gjumit të lehtë – jo të thellë, dhe përfshin rreth 50 % të kohës së gjumit.

Etapa e tretë dhe e katërt – janë etapat e gjumit të ngadalshëm, të thellë, të qetë e të zakonshëm. Këto dy etapa të gjumit prehës e qetësues përfshijnë 20 % të kohës së gjumit.

Etapa e pestë – është etapa e gjumit të thellë, e shoqëruar me ëndrra dhe lëvizje, ose gjumë i çudtishëm, sepse ai që fle, gjatë etapës së gjumit me ëndrra, edhe pse është në gjumë tejet të thellë, lëvizjet e frymëmarrjes, të gjakut dhe të syve i ka pothuajse si të ishte zgjuar. Mbase i tillë do të ketë qenë ndoshta edhe gjumi i banorëve të shpellës (As’habul kehf).

"Do të mendoje se ata janë të zgjuar, e ata ishin në gjumë" (El-Kehf, 18).

Kjo etapë e gjumit përfshinë 25 % të gjumit.

Me një fjalë, gjumi është dhunti e Allahut për njeriun, që ai të ç’lodhet fizikisht po edhe shpirtërisht nga vështirësitë e jetës.

وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا.وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا.
10. Dhe natën jua bëmë mbulesë (si rrobat).

11. ndërsa ditën e bëmë për gjallërim.

S’ka dyshim se nga shenjat e mëdha të Allahut në këtë tokë janë dita dhe nata. Pas një dite të kaluar në punët e zakonshme, është shumë e natyrshme që njeriu të lodhet, kështu që trupi dhe mendja e tij kanë nevojë për çlodhje. Nata e ka këtë cilësi, të cilën Allahu xh.sh. e krahason me mbulesë (libas), ku njeriu merr pjesën e merituar të pushimit dhe freskimit për të vazhduar punën e tij qysh me agimin e parë të mëngjesit.

Këtu duhet theksuar se, nëse njeriu në këtë botë punon e vepron sipas programit të përkryer hyjnor, vërtet do ta shijojë ëmbëlsinë e jetës, pushimin e natës dhe gjallërinë e ditës.

Besimtari i vërtetë qysh para lindjes së diellit zgjohet nga gjumi, falënderon Allahun i Cili e ringjalli nga vdekja e vogël (gjumi), ashtu siç ka vepruar gjithmonë i Dërguari i Allahut, kur thoshte: “Falënderimi i qoftë Allahut, i Cili na ngjalli pasi në bëri të vdekur (në gjumë) dhe vetëm tek Ai është ringjallja” (Transmetojnë Buhariu dhe Tirmidhiu).

Pastaj merr abdest dhe falë namazin e sabahut duke e lutur Allahun e Plotëfuqishëm që t’i japë nga mirësitë e Tij gjatë asaj dite. Dhe ai vazhdon punën ditës, tregton, punon dhe i lutet prapë Allahut duke falur namazin e drekës. Pas një rishikimi të asaj që ka punuar, vjen koha e ikindisë, që njeriu të falënderojë Allahun edhe një herë sepse i mundësoi edhe një ditë jete, pune e fitimi hallall. Dalngadalë nata shtrin flatrat e saj mbi tokë për t'i zënë vendin ditës, dhe, pas tërë kësaj, Allahu dëshiroi që nata të jetë një mbulesë dhe ç‘lodhje për njeriun: “Dhe natën jua bëmë mbulesë (për çlodhje)” , sepse dita që shkoi, ishte gjallëri e punë e vazhdueshme, për të cilën Allahu xh.sh. thotë: “Dhe ditën e bëmë për gjallërim”.

Ky është sistemi i përkryer i orarit të jetës së njeriut në këtë tokë, të cilën Allahu e bëri të përshtatshme e komode për jetë, me të gjitha predispozitat dhe kushte e nevojshme.

Dhe, me gjithë këto fakte e argumente, ka ende të tillë që nuk besojnë Allahun e as ringjalljen, veçse mrekullitë dhe argumentet e Allahut për t’i bindur mohuesit nuk kanë të sosur…

وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا

وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا

وَأَنزَلْنَا مِنْ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا

لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا

وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا



12. Dhe Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë.

13. dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron.

14. Ne prej reve të shtrydhura kemi lëshuar shi të madh.

15. që me të të rrisim drithëra e bimë.

16. dhe kopshte të dendura palë mbi palë.”

(En Nebe’ë, 12-16)



Në Kur’an ka ajete të shumta të cilat vazhdimisht provokojnë mendjen njerëzore, duke e nxitur atë që këto argumente të panumërta të Allahut në këtë ekzistencë, t’i studiojë në mënyrë serioze e shkencore, sepse fjala e Allahut xh.sh. kurrsesi nuk mund të vijë në kundërshtim me të vërtetat e mirëfillta shkencore.

Nëse e analizojmë vetëm pak ajetin 53 të kaptinës Fussilet:

“Ne do t’ua mundësojmë atyre (mohuesve) që të sodisin argumentet tona në horizonte (të hapësirave qiellore) po edhe në vetveten e tyre, derisa t’u bëhet e qartë se ky (Kur’an) është i vërtetë (dhe i zbritur nga i Gjithëfuqishmi)”,

do të kuptojmë se provokimi hyjnor mbetet aktual për çdo brez a gjeneratë të njerëzimit, andaj nuk është aspak i rastit fakti se në vazhdim të kaptinës “En Nebe’ë”, i Lartmadhërishmi thotë:

وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا
12. Dhe Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë.

Të gjithë komentatorët e Kur’anit, pa dallim, janë të mendimit se fjala “shtatëshe e fortë“ simbolizon shtatë palë qiej, do të thotë qiellin, të cilin Allahu xh.sh. e ka ngritur-ndërtuar mbi ne sikur të ishtë ndonjë pullaz-ombrellë. Ai në Kur’an thotë:

“Qiellin ua kemi bërë kulm të sigurt, por ata zmbrapsen prej atyre argumenteve.”

(El-Enbija 32)

Fjala qiell më të gjitha derivatet dhe format e saj në Kur’an është përmendur 298 herë. Në Kur’an fjala qiell me këto sinonime të shtatëshit ka ardhur edhe në disa vende të tjera, si p.sh.:

- “Ne krijuam mbi ju shtatë palë (qiej) dhe nuk jemi të pakujdesshëm ndaj asaj që krijuam”. (El- Mu’minun, 17)

- “All-llahu është Ai që krijoi shtatë palë qiej dhe prej tokës aq sa ata…” (Et Talak, 12)

- “Ai është që krijoi shtatë qiej palë mbi palë…” (El-Mulk, 3).

- “A nuk e keni parë se si All-llahu krijoi shtatë palë qiej (në kate).“ (Nuh, 15).

- “Ai (All-llahu) është që për ju krijoi gjithçka ka në tokë, pastaj vullnetin e Vet ia drejtoi qiellit dhe i përsosi ata shtatë qiej. Ai është i Gjithëdijshmi për çdo gjë”. (El Bekare, 29)

- “Dhe ata i krijoi shtatë qiej brenda dy ditëve dhe secilit qiell i caktoi atë që i nvojitej. Qiellin më të afërt (të dynjasë) Ne e stolisëm me yje ndriçuese dhe e bëmë të mbrojtur. Ky është caktim i të plotfuqishmit, i të Dijshmit”. (Fussilet, 12), etj…

Sa i përket ajetit në fjalë “Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë”, ne vetëm mund të supozojmë se këta shtatë qiej mund të jenë shtatë tufa galaktike të sistemit tonë diellor, ose mund të kenë ndonjë lidhje të afërt me sistemin tonë diellor. Ne banorët e tokës bëjmë pjesë në galaktikën “Rruga e Qumështit” e cila ka lidhje të ngushtë me disa galaktika të tjera, si M-31, VIRGO, pastaj me tufën galaktike të ANDROMEDËS, etj.

Supozohet se në këtë gjithësi mund të ketë përafërsisht mbi 100 miliardë galaktika dhe secila përbëhet përafërsisht nga 100 miliardë yje. Në çdo galaktikë ka ndoshta edhe po aq planetë sa edhe yje, që me numrin e shifrave do të thotë: 1011 x 1011 = 1022 ose 10 miliardë bilionë yje dhe planetë.

Vetëm galaktika jonë “Rruga e Qumështit” supozohet të ketë mbi 200 miliardë yje madhësish të ndryshme, lëvizja e të cilëve karakterizohet për një elegancë dhe graciozitet të mrekullueshëm.

Allahu xh.sh.në Kur’an thotë:

“Vërtet, Ne kemi stolisur qiellin më të afërt (të dynjasë) me bukurinë e yjeve.” (Es-Safat, 6)

“Ne, në qiell kemi krijuar galaksione yjesh dhe atë (qiellin më të afërt të dynjasë) e kemi zbukuruar për ata që e shikojnë me vëmendje.” (El-Hixhr, 16)

“Ne, qiellin më të afërt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriçuese)” (El Maide, 5)

Mirëpo se çfarë ka synuar në të vërtetë Allahu xh.sh., me fjalët “shtatëshe të fortë”, ne nuk mund ta dimë dhe kjo mbetet në dijen absolute të Allahut xh.sh.

Nga ajeti në fjalë vetëm mund të kuptojmë se këta qiej kanë një ndërtim të fortë dhe se bukuria e tyre dëfton për mrekullinë e krijimit, por që tërë kjo hapësirë qiellore mbi ne, kjo “shtatëshe e fortë” qiellore ka lidhje të ngushtë me jetën e njeriut në këtë tokë, dëshmon shumë qartë ajeti në vazhdim, ku Allahu xh.sh. thotë:

وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا
13. Dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron.

Allahu xh.sh. e bëri jetën në tokë të përshtatshme, sepse parapërgatiti të gjitha kushtet e nevojshme e të domosdoshme për një gjë të tillë. Padyshim, Dielli si ylli qendror i sistemit tonë diellor, është burim i energjisë dhe pa dritën e nxehtësinë e tij, jeta në tokë do të ishte e pamundur.

Dielli nuk është asgjë më tepër se një yll që jep dritë, nxehtësi dhe energji. Mu për këtë arsye Allahu xh.sh. për të thotë: “Dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron”.

Fjala “siraxh” do të thotë “diçka që jep dritë e shkëlqim”, kurse “vehhaxh” do të thotë “diçka që jep edhe dritë po edhe nxehtësi-energji”.

Nga këndi i shkencës së astronomisë shohim se Dielli përbëhet nga hidrogjeni, gazi i lëngët dhe heliumi. Nga e tërë masa e sistemit diellor, Dielli përbën 99.86%, kurse masën tjetër, 0.14% e përbëjnë nëntë planetët e tjerë të sistemit diellor, natyrisht përfshirë këtu edhe satelitet e tyre, etj. Sigurisht kjo masë kaq e madhe, dhe ky gravitacion kaq i fuqishëm i Diellit i ka “robëruar” – detyruar 9 planetët e Sistemit diellor: Tokën, Marsin, Venerën, Merkurin, Saturnin, Jupiterin, Neptunin, Uranin dhe Plutonin që nëpër shtigje spirale të sillen-rrotullohen rreth tij. Toka, planeti ynë, një lëvizje të tillë rreth Diellit e kryen për 365 ditë.

Sipas shkencëtarëve, jeta e Diellit numëron mbi 5 miliardë vjet. Sipërfaqja e tij është mbi 12 mijë herë më e madhe se ajo e Tokës. Masa e tij është 333.000 herë më e madhe se e Tokës. Largësia midis Diellit dhe Tokës është 150 milionë km., kurse rrezja e dritës së Diellit deri në Tokë arrin për 8 minuta e 20 sekonda.

Me një fjalë, po të mos kishte diell, nuk do të kishte as jetë në tokë, por krahas diellit, botës organike dhe inorganike u nevojitet edhe një komponent tjetër i rëndësishëm pa të cilin nuk do të kishte mundësi të zhvillohej procesi jetësor. Ky komponent kaq i nevojshëm është UJI.

Ja pra se si i ndërlidh i Gjithëfuqishmi Allah këto dy komponente, kur në vazhdim të kaptinës thotë:

وَأَنزَلْنَا مِنْ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا
14. Ne prej reve të shtrydhura kemi lëshuar shi të madh.

Pra, krahas dritës dhe nxehtësisë së Diellit, gjallesave të gjalla si dhe botës bimore, patjetër u nevojitet edhe uji, të cilin Allahu xh.sh. përveç burimeve të ujit që gjenden në brendi të Tokës. atë e lëshon edhe nga qielli nëpërmjet reve,

Se për ç’arsye Allahu xh.sh. ka ndërlidhur ajetin ku flet rreth Diellit dhe reve që lëshojnë shi, sot, pas shumë zbulimeve shkencore, nuk është e vështirë ta kuptojmë. Shkenca na mëson se në këtë rast kryhet një proces natyror, ai i avullimit të ujit nga lumenjtë, detet dhe oqeanet, që pastaj të kondensohet lart në re, të cilat pastaj i bartin erërat andej e këndej dhe e shkundin ujin që gjendet në to.

Kur jemi tek retë dhe tek procesi i rënies së shiut, të shohim se ç’thotë Allahu xh.sh. në disa ajete kuranore:

“A nuk e ke parë se si All-llahu drejton retë, pastaj i bashkon, i bën grumbull ato dhe atëherë e sheh shiun se si rrjedh prej tyre” (En-Nur, 43)

pastaj:

“All-llahu është Ai që i lëshon erërat, e ato i lëkundin retë dhe Ne i derdhim ato në një vend të thatë dhe me atë ujitje e ngjallim tokën pas vdekjes së saj. Ja, kështu është ringjallja.” (Fatir, 9)

dhe:

“All-llahu është Ai që i lëshon erërat, e ato lëkundin retë dhe Ai i shtrinë lart si të dojë, i bën ato edhe të ndara në pjesë, dhe përmes tyre e sheh se si bie shi, e kur ia lëshon atë kujt të dojë prej robërve të vet, qe, ata gëzohen.” (Er-Rrum, 48)

Por t’i kthehemi edhe një herë fjalës së ajetit: “el muë’sirat”. Fjala “I’ësar” – muassar-muë’sir”, në aspektin terminologjik do të thotë shtrydhje, e kjo do të thotë reja që lëshon shi pas bashkëdyzimit dhe pas zbrazjes së thërrmijave elektrike, pozitive e negative, do të thotë pas “shtrydhjes së saj - “I’sar”, ajo mund të lëshojë shi me lejen e Allahut xh.sh.

Dijetarët rreth termit “el mu’sirat” kanë dhënë këto mendime:

1. Grupi i parë mendojnë se fjala është për retë që shtrydhen, do të thotë që lëshojnë shi, një mendim që është më i pranueshmi dhe më i sakti.

2. Grupi i dytë mendojnë se fjala është për erërat, të cilat pas fekondimit të reve, e shtrydhin ujët nga retë.

Një gjë është më se e vërtetë, se gjatë procesit të avullimit e deri tek rënia e shiut, këto elemente kanë gjëra të përbashkëta dhe janë të ndërlidhura në të njëjtin proces. Kështu, nga ndikimi i rrezeve të diellit, të cilin Allahu xh.sh. e quajti “Kandil flakërues”, bëhet avullimi i ujit të lumenjve, deteve dhe oqeaneve. Kur ky avull të ketë arritur lart, për të marrë ftohtësinë dhe për t’u kondensuar, vjen roli i erërave, të cilat bartin me vete grimcat e pluhurit, që përmbajnë elemente të fekondimit, thërrmija pozitive e negative, dhe ky kontakt përfundon me zbrazjet elektrike. Pas kësaj, erërat, po ashtu me lejen e Allahut, i bartin këto re të fekonduara atje ku Allahu dëshiron, dhe shiu bie.

Në lidhje me këtë Allahu xh.sh. thotë:

“Ne i lëshojmë erërat mbarësuese, e nga qielli (retë) lëshojmë shi dhe atë jua japim ta pini, po ju nuk mund ta ruani atë”. (El-Hixhr, 15)

“Edhe Ai është që i lëshon erërat myzhde në prag të mëshirës së Tij (shiut) dhe Ne lëshuam prej qiellit ujë të pastër.” (El-Furkan, 48)

“Dhe në të kemi vënë kodra të forta e të larta dhe ju dhamë të pini ujë që jua shuan etjen”. (El-Xhinn, 27)

Në vazhdim të kaptinës, Allahu xh.sh. pasi krijoi të gjitha kushtet e nevojshme për një jetë të vrullshme organike dhe inorganike në tokë, duke nënshtruar rrezet e diellit, pastaj ujin dhe procesin e tyre të shndërrimit në shi që bie prej reve si mëshirë prej Allahut xh.sh., na bën me dije se rezultat i tërë këtij procesi zinxhiror, i cili vërtet dëshmon për mrekullinë krijuese të Tij, është kultivimi i bimëve dhe fryteve të ndryshme për të mirën e botës njerëzore dhe asaj shtazore: