Lëkura

Lëkura është organ elastik, muskular që mbështjell trupin e organizmave të gjallë. Funksioni i lëkurës është ruajta e organve, mbajtja e tyre në tërësi të organizuar si dhe i takon grupit të ograneve shqisore që ka të bëj me ndjeshmërinë (shqisa e të prekurit), bën gjithashtu rregullimin e temperaturës trupore si dhe sintetizon vitaminën B dhe vitaminën D Lëkura ka përbërje të ndryshme tek gjallesat e ndryshme. lekuren e kemi te ndare ne tre shtresa ne epiderme e cila eshte shtresa e pare sperfaqesore e lekures.Ajo perbhet nga 5 shtresa te indit epitelial.shtresa e jashtme esht e ndertuar nga qeliza te vdekura te cilat jan te domosdoshme si nje mur mbrojtes i cili pengon futjen e mikrobeve ne brendesi (pra ne shtresat e tjera).qelizat e vdekura te kesaj shtrese shumohen vazhdimisht pra zevendesohen nga qeliza te reja.shtresa e dyte eshte derma dhe e treta hipoderma..



Funksioni i lëkurës

- Roli mbrojtës i lekures ndaj te gjithe faktorëve të jashtëm dhe brendshëm quhet dermatofilaksia.
- Për rendesinë e lëkurës na shpjegon rasti se humbja e sipërfaqeve të mëdha psh: te djeg'jet e rrezikojnë jetën.
- Roli mbrojtës i lekures eshte i kushtezuar nga elasticiteti i lekures, sasia e ujit dhe fleksibiliteti.
- pH e lekures nuk e favorizon zhvillimin e bakterieve dhe myshqeve por ndikon si faktor vetsterilizues, mesi alkalin ndihmon zhvillimin e baktereve dhe ne kete lekure vjen lehtë deri te infeksionet bakteriale dhe nikotike psh: regjioni aksilare, perigjental.
- Përmes lëkurës ka mundesi të resorbohen sasi të vogla te sub si mërkuri, jodi, yndyrna vitaminoze dhe hormonale, në këtë bazohet dermatoterapia lokale dhe aplikimi i preparateve kozmetike për mirmbajtjen dhe mbrojtjen e lekures.
- Lëkura ka funksion termorregullues që e arrin me ngushtimin dhe zgjerimin e enëve te gjakut të dermës, djersitjes dhe respiracionit.
- Lekura është depo e ujit ku gjenden 18-40% e sasisë se gjithmbarshme te ujit ne organizëm.
- Elasticiteti i lekurës varet nga sasia e ujit.
- Preparatet kozmetike duhet të pengojnë avullimin e ujit dhe te ruajn lageshtin e lekures.
- Ne lekure behet sinteza e vitamines D qe ka rendesi ne realizimin e eshtrave.
- Ne lekure kryhet edhe procesi i frymarrjes por nuk ka rendesi vitale.
- Ne lekure jane te vendosur receptoret per dhembje per prekjem, per shtypje dhe per temp.
- Faktorët qe ndikojnë ne lekure jane:
- Lagështia relative kur bie nen 60% rritet evaporini(humbja e ujit ne lekurë) qe eshte karakteristik per kohen e ftoht dhe te thate sepse lekura ne keto raste keqsohet mjaft.
- Eskpozimi në diell ka efekte ne tharjen e lëkurës- shtohet evaporini pastaj era, larja e tepruar dhe kontakti me detergjentë i largon lipidet dhe e rrit humbjen e lageshtisë.
- Barerat dhe perdorimi jo adekuat i preparateve kozmetike.
- Mjedis acidik 1-6, bazik 7-14, neutral 7.
- Rrezet ultraviolete ndahen : 1. Rrezet Uv-A - plakje e lëkurës 2. Rrezet Uv-B
- shkaktojnë djeg'je 3. Rrezet Uv-C.

Ngjyra e lëkurës

Lëkura nuk ka një ngjyrë të caktuar tek të gjitha gjallesat, por ajo dallon nga lloji i gjallesave në lloj të gjallesave si dhe dallon nga gjallesa në gjallesë brenda llojit të njejt të gjallesave.

Sa i përket kafshëve ato dallojnë për nga ngjyra e lëkurës dhe mundësia për përshtatshmëri. Disa kafshë kan lëkurë me ngjyrë të caktuar stabile, kurse disa të tjera kan lëkurë me ngjyrë labile që nënkupton mundësinë e ndyshimit të ngjyrës për t'u përshtatur me ambientin ku jeton, për shkaqe sigurie.

Edhe njerëzit kanë lëkurë me ngjyrë të ndryshme dhe sipas ngjyrës së lëkurës njerëzisht ndahen në tre grupe kryesore edhe atë të bardhë, të zi dhe të verdhë.

Anatomia e lëkurës

- Lekura eshte organ qe mbeshtjell ter sip. e jashtme te org. te njeriut dhe qe kalon ne mukoz per ti mveshur hapsirat e brendshme te org. p.sh: kapaket e syve, gojen, organet gjenitale, kanalet urinare, anusin.
- Lekura ka pesh prej 8-10kg me nje siperfaqe 1.7m2(katror) dhe trashsi 1-2mm e cila trashsi ne shputa dhe shuplaka eshte 2-4mm.
- Lekura eshte barrier mbrojtese qe nga njera ane pengon humbjen e ujit elektroliteve dhe perbersve tjer, ndersa nga ana tjeter pengon hyrjen e materieve demtuese.
- Vlera e pH se sip. te lekures eshte ne mes 4.1 ne koke deri ne 7.2 ne shputa ndersa ne sip. tjera 5.5.
- Lekura mbron org. nga agjenset kimik, mikrobiologjik, fizik dhe rregullon temp. trupore.
- Ne lekure zhvillohen shume procese imunologjike por edhe shume procese te org. manifestohen me ndryshime ne lekure.
- Ngjyra e lekures eshte e ndryshme ajo varet nga raca, mosha dhe pjeset e trupit qe i perkasin
- Ngjyren e lekures e kushtezon shpeshtesia dhe sasia e pigmentit qe quhet Melanin
- Lekura nga ana histologjike eshte e perber nga 3 shtresa: 1. Epiderma:(mbi lekure) e ndertuar nga qelizat me gjendra te djerses dhe gjendra dhjamore, qimet dhe thonjet. 2. Derma: (lekura e vertet) paraqet struktur te indeve lidhore. 3. Hipoderma: (nen lekure) e perber nga indet dhjamore.
- Ndryshimet ne lekure gjithnje do te sherbejn si dritare ne te cilen do te pasqyrohen ndodhit ne brendesi proceset patologjike ne organe dhe sisteme si dhe gjendja fizike emocionale e org. te njeriut.


Llojet e lëkurës

Sa i përket lëkurës në përgjithësi tek gjallesat ajo dallon dukshëm në përbërje nga gjallesa në gjallesë.

Tek njeriu lëkura mund të ndahet si lëkurë e trashë dhe e hollë. Lëkura e trashë gjendet në shputat e këmbëve dhe në shuplakat e duarve.

Lendimet e lekures
Lekura iu ekspozohet lendimeve te ndryshme mekanike,te cilat shkaktojn plag.Lendimet mund te jen siperfaqsore si prerje gervishtje etj. Nese me prerje perfshihen muskujt dhe enet e gjakut behet fjale per plag te thella. Plaga behet dere permes se ciles hyjn mikrobet patogjene, mikrorganizmat.Keshtu duhet perdorur Gaz sterile ose spreje qe bejne izolimin e mikrobeve.

-Dallojm kater shkall te djegies :
Shkalla e par:lekura skuqet,enjtet dhe dhemb
Shkalla e dyt:ne lekur shfaqen fshikat
Shkalla e tret:Djegia deperton ne shtresat e thella te lekures,lekura merr ngjyr te murrme,temperatura trupore rritet
Shkalla e katert:pjeset e djegura karbonizohen

-Gjithashtu dallojm tri shkall te merdhirjes:
Shkalla e par:lekura skuqet ,enjtet dhe dhemb
Shkalla e dyt:shfaqen fshika te mbushura me leng te perzier me gjak
Shkalla e tret:Pason vdekja e indeve.

Përdorimi i lëkurës

Lëkura e kafshëve të ndryshme ka përdorim të gjërë në industri. Si e tillë lëkura pas pvrpunimit përdoret për prodimin e produkteve të ndryshme për përdorim të gjërë.

Sëmundjet e lëkurës

Zgjebja(kroma). është sëmundje ngjitese e lëkurës. Përcillet me kontakt direkt me të sëmurin, me rroba, me peshqir që ka përdorur i sëmuri etj. Shkaktar është këpusha e zgjebës - akarina. Paraziton në epidermë duke hapur kanalet të vogla të shoqëruara me kruarje të madhe. Kruarja më e madhe paraqitet mes gishtërinjëve të dorës dhe të këmbës (shfaqen fshika të mbushura me lëng . Shenjat e para të sëmundjes janë kruarja e lëkurës dhe formimi i puçrrave dhe dregëzave. sëmundja shërohet duke përdorur Yndyra të ndryshme që përmbajnë sulfur. Për të penguar përhapjen e zgjebës duhet të shërohen të gjithë të sëmurët në një bashkësi. I sëmuri duhet të izolohet dhe ti drejtohet mjekut për ndihmë. Nxënësi i sëmurë me këtë sëmundje nuk duhet të ndjekë mësimin deri sa të shërohet. Sëmundja përhapet më shumë kur vështrirësohet mbajtja e higjienës personale. Por ka raste që nga kjo sëmundje të vuajnë edhe njerëzit që kujdesen në maksimum për higjienën personale, pasi ë parazitin i cili shkakton zgjeben e marrin në kontakt me njerëzit e sëmurë, në autobus, lokale afarsite, shkolla etj. Prandaj paraqitja te mjeku për tu shëruar këtë sëmundje nuk është turp, por përgjegjësi pë të evituar përhapjen e saj në popullatë.Por kemi edhe semundje te tjera te ndryshme si psh ekzemat te cilat shkaktohen nga perdorimi i prodhimeve te keqija kozmetike,urtikaret te cilat jane demtime shperthyese te lekures,por jo ngjitese.lekura mbrohet nga kto semundje me ane te higjenes ose nje takim me doktorin nje her ne muaj..