alodeshenca !!

Adoleshenca; Mënyrat e trajtimit të problemeve të saj brenda familjes (pjesa I)

Diferenca e brezave vetvetiu sjell edhe diferencën e ideve por nuk është kjo ajo që na ndan. Ajo që na ndryshon është siptoma e fajit, që njihet si produkt i brezit të ri. Adoleshenca është mosha më e prirur për të krijuar idetë e gabimeve, fajeve dhe deformimeve të së tashmes. Është niveli i prirur për të krijuar idenë e ndryshimit dhe për të pranuar sfidën. Adoleshenca nuk ka frikë për të pranuar se po gabon gjatë ndryshimit të vetes dhe të procesit.

Asnjë shoqëri nuk mund të realizojë instiktivisht përcjelljet dhe kapërcimet, qoftë këta edhe të papritura. Kjo për të frenuar paksa sfidat dhe ndikimet masive të rasteve regresuese. Por në të gjitha këta dukuri shfaqjeje, shoqëria duhet të kujdeset për të mos penalizuar dhe lënë mënjanë, por përkundrazi për të shërruar dhe trajtuar si sëmundje dhe pjesë të edukimit të vet. Natyrisht që këtë mund dhe duhet ta realizojë familja dhe shkolla.

Shumica e psikologëve janë të një mendjeje se adoleshenca fillon në kohën e pubertetit. Për meshkujt, puberteti arrihet afërsisht në moshën 13 vjeç; për femrat kjo rreth moshës 11 vjeç. Por psikologët nuk bien dakort për kohën kur mbaron adoleshenca dhe kur fillon mosha e rritur, por kjo kohë është zakonisht diku mes moshës 18 dhe 21 vjeç. Adoleshenca është në kuptimin e vërtetë të fjalës një tranzicion prej varësisë te pavarsia dhe përfundon kur individi arrin statusin e të rriturit.

Nëse në botë ka diçka më të vështirë se të jesh adoleshent, është të jesh prind adoleshenti. Kjo ndodh për vetë faktin se fjala “Adoleshencë” është e barabartë me “Vështirësi”. Themi kështu sepse gjatë kësaj moshe ndodhin transformimet kryesore në organizmin dhe gjendjen e brendshme të fëmijës. Këta transformime mund ti përmbledhim në Biologjike dhe Shpirtërorë. Kjo moshë shoqërohet me ndryshime të lehta shpirtërore. Fëmija tashmë fillon ti besoj më shumë vetvetes dhe kërkon që fjala e tij të mos neglizhohet si nga familjarët e tij ashtu edhe nga rrethi shoqëror. Një tjetër nuancë e kësaj moshe është tendenca e fëmijës për tu mbyllur në vetvete. Në këtë periudhë adoleshenti mundohet që problemeve që has tju gjej vetë zgjidhje. Për të e vetmja gjë që mund të jetë e drejtë, është mendimi dhe zgjidhja që ai afron. Brenda tij fillon të mos ekzistojë më rehatia e brendshme siç ndodhte më parë kur për çdo problem zgjidhja i vinte nga të rriturit. Me problemet që has në këtë mënyrë, fëmija fillon të ketë ndryshime edhe në oreks dhe në orarin e gjumit. Hallet e shumta të cilave në të shumtën e rasteve nuk arrin dot tju jap drejtimin e duhur, ndikojnë në çdo aspekt të jetës së tyre. Megjithëse të gjithë adoleshentët përjetojnë probleme, disa prej tyre vuajnë nga një stres ekstrem dhe kanë probleme të rënda. Një problem serioz, i cili po rritet dukshëm është vetvrasja që kryhet në këtë moshë. Çdo vit mbi 5000 adoleshentë kryejnë vetvrasje. Shumë të tjerë ë kryejnë diçka të tillë sepse ndihen të depresuar dhe të padobishëm. Abuzimi me drogat është një tjetër problem i rrezikshëm në adoleshencë. Edhe pse alkooli dhe marijuana janë drogat më të përdorura, kokaina dhe drogat e tjera po përdoren gjithashtu.

Problemet Kryesore:

• Adoleshenca sjell tronditjen e lidhjes prind-fëmijë

Ashtu siç e theksuam edhe më sipër, adoleshenca shënon moshën e kërkesës për pavarsi të fëmijës. Këtu fillon edhe problemi i nënvlerësimit të vlerës së prindit. Mosmarrëveshja me problemin, trajtimi i tij sikur të mos ketë ndodhur, fshehja për hirë të frikës, shkaktojnë problem social të braktisjes së fshehtë. Në këtë mënyrë adoleshenti bëhet i ftohtë, indiferent dhe agresiv kur i kujton detyra dhe angazhime të tjera që nuk kanë të bëjnë me dëshirën e tij.

• Kërkesat rinore në planin emocional, intelektual dhe tendenca për afirmim

Fëmijët e kësaj moshe, përsa i përket anës emocionale, ndiejnë një ndryshim rrënjësor. Në të shumtën e rasteve fillojnë të vihen re seriozisht ndjenjat përkundrejt sekseve të ndryshme. Fëmija tashmë fillon, ose më saktë kërkon që mendimi i tij të dëgjohet dhe të merret parasysh. Ai kërkon që të afirmohet sa më mirë në çdo problem që mund të ndodh në familje apo në mjedisin që e rrethon.

• Ndjenja e të rriturit, kërkesa për tu dukur i tillë dhe dëshira për të përdorur inteligjencën.

Në të shumtën e rasteve prindërit nuk marrin kurrësesi parasysh mendimin e fëmijës së tyre për ata që ndodhin brenda familjes. Kjo i shtyn akoma më shumë fëmijët që të mundohen për tu dukur më të rritur dhe të bindin prindërit e tyre se janë në gjendje të përballen me jetën. Ata përpiqen me çdo mënyrë që tu tregojnë të rriturve që fjala e tyre është me e drejta dhe se ata janë rritur.

• Shkëputja shipirtërore nga familja:

Ky është një nga faktorët më negativ që shoqëron moshën e adoleshencës. Fëmijët e kësaj moshe në të shumtën e rasteve nuk arrijnë dot të gjejnë mbështetjen e duhur familjare ose të paktën ushqehen me një mendim të tillë. Kjo sjell që ata ti largohen familjes dhe të mbështeten më shumë në mendimet e veta dhe në shoqëri. Adoleshenti kërkon udhë “të shkurtra” për tu rritur, ose për të treguar veten të madh.

Prindi; i pazëvendësueshëm:

“- 6 vjeç : Babai di çdo gjë…

- 10 vjeç : Babai di shumë gjëra

- 14 vjeç : Babai nuk di edhe aq shumë

- 17 vjeç : Babai nuk di asgjë

- 30 vjeç : Sikur ta pyesja babanë s`do bëja keq

- 40 vjeç : Babai di shumë gjëra

- 50 vjeç : Babai di çdo gjë

- 60 vjeç : Ah ta kisha babanë e ta pyesja…

Në momentin kur fëmija çdogjë e merr nga prindi, atëherë ky i fundit është i pazëvendësueshëm për të. Me kalimin e kohës kur ai i afrohet moshës 10 vjeçare dhe fillon të hapet dhe përballet më ambientin e jashtëm, atëherë nis edhe faza kur fillon të vë re ndonjë gabim tek prindi. Në këtë moment rëndësia e prindit për të fillon të bie. Në moshën 14 vjeçare kur është edhe hyrja e plotë në adoleshencë, fëmija tashmë ndihet ndryshe, apo siç thotë populli “Për të ç'fluturon hahet”. Mosha kulminante e adoleshencës dhe që përbën edhe atë më të rëndësishmen për vendimarrjen në formimin e plotë të mendimit për tu përgatitur për jetën, është kur fëmija arrin 17 vjeç. Në këtë moshë ai duket sikur nuk e ndien aspak më nevojën e prindit për vetë faktin se edhe përplajset më të mëdha prind-fëmijë ndodhin në këtë moshë.

Mosha 30 vjeçare përbën edhe përballjen e plotë të individit me jetën. Në këtë moshë një pjesë e mire e njerëzve ka arritur të bëhet prind dhe fillon të ndiej dhe kuptoj akoma më mirë rolin e prindit ndaj fëmijës. Këtu lind edhe pyetja e individit “Sikur ta pyesja babanë s'do të bëja keq”. Me kalimin e kohës kur tashmë individi ka krijuar familjen e tij ndien akoma më shumë rëndësinë e konsulencës që prindi i ka ofruar më parë.
(vijon)



Nga: Anisa Çipuri


Mënyrat e trajtimit të problemeve të saj brenda familjes

Ç'kërkojnë adoleshentët dhe mënyrat e sjelljes së prindit
(pjesa II)

1. Adoleshentët zhvillojnë një fjalor të tyre dhe kanë rregullat dhe kodet e tyre të sjelljes.

Adoleshenca është mosha kur personi tregon sjellje të ndryshme në familje dhe në shoqëri. Adoleshenti, në përgjithësi nuk përdor asnjëherë fjalorin që përdor jashtë. Në ambientet shoqërore ai duket se është i detyruar të përdor fyerjet e imponuara nga mjedisi. “Shokët do të tallen me mua, nëse unë nuk shaj si ata, ose ata do të më quajnë fëmijë mamaje, etj…” mendon një fëmijë i kësaj moshe. Pikërisht në këtë moment ndihet edhe ndërhyrja e prindërve. Prindi duhet ta trajtojë fëmijën e tij si të rritur duke ia bërë të ditur se është akoma i vogël. Ai duhet ta përfshijë djalin ose vajzën në zgjidhjen e çështjeve familjare ose të vetë fëmijës dhe në momentin që adoleshenti gjykon gabim, atij i duhet që me mënyrat më të mira dhe më të pranueshme nga i riu ose e reja ta bind për zgjidhjen jo të duhur që ai/ajo mund të ketë menduar.

2. Shumica synon pavarësinë nga të rriturit.

Ashtu siç e përmendëm edhe më sipër, mosha e adoleshencës ndien nevojën për të qenë e pavarur. Arma më e mirë e prindit në këtë moment është qetësia dhe durimi. Nëse pranohen kështu siç janë, atëherë ata do të bëhen më bashkëpunues, miqësorë dhe entuziastë.

Atyre u nevojitet një vend ku të vlerësohen dhe të pranohen ashtu siç janë. Në të kundërt, bëhen më pak të sigurt në veten e tyre, tregojnë rebelim dhe janë grindavecë.

Prindi është i detyruar të vlerësojë fëmijën e tij në moshën e adoleshencës, sepse nga ana tjetër ata nxitojnë të fyhen, irritohen, të nxjerrin probleme etj. Adoleshentit duhet ti harmonizohet të zotëruarit e lirisë me ndjenjën e përgjegjësisë. Mos-shndërrimi në dramë i çdo gjëje nga prindi dhe shmangia e rreptësisë dhe sentimentalizmit të tepruar është një faktor shumë i rëndësishëm në zhvillim normal të kësaj moshe.

Prindit i duhet kurrësesi që të mos lejojë që vendin e tij ta mbushë dikush tjetër në rrugë, duke patur parasysh se brezi i ri është gjithmonë në prirje nga e reja.

Ndihmojeni të mposhtë pazotësinë!

Një problem shumë esencial tek adoleshentët, është pesimizmi. Adoleshenti ngaqë kërkon që çdo problemi ti jap vetë zgjidhje dhe në të shumtën e rasteve nuk ia arrin dot një gjëje të tillë bie në pesimizëm. Në momentet kur nuk arrin dot atë që kërkon, krenaria e moshës nuk e lejon që të aplikojë për ndihmën e të rriturve. Këtu prindit i duhet që ti gjendet pranë fëmijës së tij, ti japë siguri dhe ti ushqejë besimin në vetvete.

- Në këtë gjendje prindit i duhet:

• Jepi adoleshentit shumë siguri, që të ushqejë besimin në vetvete.
• Theksoni anët e tij pozitive.
• Inkurajimi i hobeve.
• Ndaje përgjegjësinë me fëmijën
• K ontroll i i vazhdueshëm
• Lufta kundër stresit
• Pajisja me shpresë

Ndryshimi “Pavarësi-Autonomi”

Pavarësisë JO!
Autonomisë PO !

Një problem shumë i rëndësishëm sot për mbarë brezin e ri është pavarësia e tepërt që ata gjejnë si në familje ashtu edhe në ambientet shkollore. Në të shumtën e rasteve prindi harron detyrën që ka dhe mësuesi neglizhon punën e tij. Shpesh herë prindi i lejon pavarësi të plotë fëmijës së tij dhe në të shumtën e rasteve kërkon që të vendosë marrëdhënie shoqërore me të. “Duke e trajtuar atë si shokë, prindi harron shenjtërinë e të qenurit “nënë” ose “baba”. Prindi duhet ti shpjegojë me mënyrat më të duhura se marrëdhënia prind-fëmijë qëndron shumë më lart se ajo e një shoku me një shok. Marrëdhënia “prind-fëmijë” është e barabartë me “shok-shok + shenjtërinë e të qenurit nënë ose baba”. Në këtë mënyrë prindi e bind fëmijën e tij që të mos pranojë edhe pavarësinë e plotë që ai mund të kërkojë. Adoleshenti duke qenë autonom në këtë marrëdhënie, ndien edhe përgjëgjesinë që ka ndaj prindit dhe familjes në çdo hap që hedh. Në marrëdhëniet që prindit i duhet të ketë me fëmijën e kësaj moshe, i duhet që të mos kërkojë gjithmonë arsye në veprimet e tij, pasi kjo mund ta zhgënjejë në çdo çast. Prindi mund të sillet rreptë vetëm aty ku e shikon të aryeshme se nuk ka rrugë tjetër. Shkolla e parë e fëmijëve që e kanë shpirtin të shkëlqyer si pasqyrë e që regjistron shpejt si aparatet fotografike janë shtëpitë e veta, kurrëse edukatorët e parrë janë nënat. Përgatitja e nënave si edukatore dhe jo konsumimi i tyre majtas djathtas, është baza më e rëndësishme për ekzistencën dhe vazhdimësinë e një kombi.

Adoleshenti në familje

Kuptohet që vështirësitë më të mëdha me një fëmijë adoleshent i has familja e tij. Të prirur gjithmonë për tju gjendur pranë, prindërit në shumë raste gabojnë dhe në shumë të tjerë arrijnë atë që synojnë për të ndihmuar fëmijën e tyre.

Janë disa gjëra që në pamje të parë mund të duken të parëndësishme, mirëpo ato kanë një rëndësi të veçantë në përkujdesin që u kushton fëmijëve si p.sh. sigurimi për ta dhe mbulimi i tyre gjatë natës nuk do të thotë se ti mundohesh që ti ruash ata nga të ftohtët, por në këtë mënyrë ti bën që ata të ndihen më të sigurtë me prezencën tënde. Kur fëmija hyn në periudhën e adoleshencës, ai ka nevojë për prindin më shumë se kurrë. Prandaj edhe prindi duhet të largohet nga kritikat dhe fajësimet. Së pari duhet ti tregojë atij për kujtimet dhe adoleshencën e vet duke u munduar në këtë mënyrë që të thyej perden e hekurt që ekziston aktualisht ndërmjet prindërve në përgjithësi dhe fëmijëve të tyre adoleshentë. Ka shumë prindër që nuk u qëndrojnë afër fëmijëve për problemet e ndryshme personale që ata kanë. Prindi duhet të kuptojë se shoqëria e tij ndaj fëmijës e largon atë nga shoqëria e keqe dhe nga veprimet e papëqyeshme të bashkëmoshatarëve të tij.

Le të marrim p.sh. rastet e adoleshentëve që përdorin drogë apo duhan. Në vazhdojmë të mendojmë dhe të themi se që nuk kemi ose kemi shumë pak përdorues të tillë, duke menduar se kemi krijuar kushte mbrojtëse për veten dhe pjesën tjetër. Në fakt kemi rritur rriskun për përhapje masive, pasi kemi lejuar ndjeshmërinë përdoruese dhe përhapëse, duke mos diur në këtë mënyrë përfundimin dhe mënyrën për ta luftuar. Këta adoleshentë pasi kalojnë momentin e parë e parë të indiferencës së prindit, fillojnë të mendojnë për një situatë normale jashtë të tjerëve, ose brenda një rrethi të ngushtë. Adoleshenti mbyllet në kafazin e tij psikologjik dhe fajëson gjithë botën për atë që do të bëjë.

Vendimi për të dhënë ndihmë disa herë është kompleks dhe i vështirë për tu marrë. Disa herë ne ndihmojmë dhe presim të shpërblehemi. Disa herë dhënia e ndihmës përbën profesionin tonë. Disa herë japim ndihmë vetëm për të qenë të sjellshëm. Të ndihmosh dikë shpesh quhet sjellje parasociale dhe kur i ndihmojmë të tjerët pa interes, kjo quhet sjellje altruiste. Ajo që prindi i afron fëmijës kuptohet që është ndihma më e sinqertë dhe e dëshiruar, për vetë faktin se nuk mund të mendohet keqdashësi e nënës apo babait kundrejt asaj që ata kanë sjellë në jetë.

Çështja nuk është të shpëtohet foleja familjare nga zjarri me më pak dëme. E rëndësishme është të mos futen në familje elementë me rrezik zjarri. Duhet të kihet parasysh se fëmija jo gjithmonë e kupton atë që prindi i ofron. Shpesh mërzitet duke e quajtur atë të pakuptimtë. Por që kjo ndihmë duhet të jetë respektive si nga prindi ashtu edhe nga fëmija. Fryma me të cilën duhet të ushqehet fëmija që i vogël është përgjegjësia që ai duhet të ketë si ndaj vetës së tij ashtu edhe ndaj familjes, vendit etj. “Ç'injorant janë prindërit që e harrojnë shpirtin e fëmijës, e ç'i pafat fëmija që shkon viktimë e një miopie të tillë.

Prindi duhet të dijë se çfarë ndodh me fëmijën e tij. I gjithë informacioni nuk mund të fitohet në mënyrë të menjëhershme. Me adoleshentin duhet të flitet çdo ditë, dhe nëse nuk bëhet një gjë e tillë, atëherë do të jetë tepër e vështirë të krijohen marrëdhëniet e dëshiruara. Bisedat e përditshme duhet të jenë të rregullta dhe spontane. Ndoshta do të ishte më me vend që për të arritur tek bisedat të hartohej një skedulë e shkurtër. Sa më shumë kohë ti kushtosh fëmijës aq më shumë do të jetë i prirur për të folur e për tu hapur për problemet që has. Nëse synohet disiplina, fëmija në këtë moment tërhiqet nga prindi. Për këtë gjë duhet që prindi ti shmanget sa më shumë tipit disiplinues. Ai duhet të jetë sa më i hapur, sa më kurioz dhe sa më i interesuar për jetën e fëmijës së tij.

Adoleshenca është koha në të cilën formohet identiteti, dhe për këtë shkak adoleshentët duan të dinë se cilët janë, si do të jenë në të ardhmen, cilat janë vlerat dhe dobësitë e tyre.

Sa më shumë rritet fëmija aq më shumë ndërlikohet edukimi i tij. Tani problemet që ai ka kanë ngarkesë mendore dhe shpirtërore gjithnjë e më të madhe. Gjashtë shtatë vjet pas hyrjes në shkollë vijnë paraadoleshenca dhe adoleshenca. Një moshë shumë potente. E quajnë lindje të dytë. Nënës i takon vazhdimisht të merret me djalin apo vajzën e kësaj moshe. E ndjek në të gjitha, që nga përgatitja në mësime e deri në problemet që nxjerr pjekuria seksuale, deri te higjena seksuale, sidomos për vajzat, për të cilat nënat preokupohen me të drejtë.

Gjatë kësaj moshe fillojnë ndërlikime nga më të ndryshmet në sjelljen e adoleshentit. Ai tashmë nis të urrejë pse nuk e kanë ndaluar, por edhe pse përpiqen ta ndalojnë. Ai kurrë nuk ndihet i barabartë. Shprehja që “Ti nuk je si ai” ose “Ti nuk e meriton këtë gjë” shkatërrojnë plotësisht përpjekjet që prindi mund të ketë bërë deri në atë moment.

Shpesh herë gjërat nuk funksionojmë siç duam ne: probleme me
veten, familjen, miqtë, shkollën apo punën. Herë flasim me dikë, herë
heshtim. E provojmë ndryshe: Komunikojmë së bashku.





Çfarë është puberteti?


Si ndikon puberteti i adoleshëntëve tek prindërit?


Si duhet parë konfliket që krijohen në këtë moshë?


Si ndihen adoleshentët gjatë pubertetit?


Për të ndihmuar sa më shumë adoleshentin…


Diskutoni me fëmijën tuaj


Silluni si prind

Adoleshenca (nga latinishtja: adolescere të thotë "të rriten") [1]
është një fazë kalimtare të zhvillimit fizik e mendor të njeriut në
përgjithësi ndodhin në mes pubertetit dhe pjekurisë ligjore (mosha
madhore), [1] [2], por karakterizohet në masë të madhe si fillim dhe
duke përfunduar me fazën adoleshente. [2] [3] [4] Sipas fazat Erik
Erikson e zhvillimit njerëzor, për shembull, një i rritur i ri është në
përgjithësi një person në mes të moshës 20 dhe 40, ndërsa një adoleshent
është një person në mes të moshës 13 dhe 19. [3] [4] Dijetarët kanë
gjetur atë tepër të vështirë për të rënë dakord mbi një përkufizim të
saktë të adoleshencës, për shkak se ajo mund të trajtohet nga kënde kaq
shumë. Një kuptim të plotë të adoleshencës në shoqërinë e sotme varet
nga informacione nga perspektiva të ndryshme, më e rëndësishmja nga
zonat e psikologjisë, biologji, histori, sociologji, edukim, dhe
antropologji. Brenda të gjitha këto perspektiva, kjo është e sigurt të
them se adoleshencës është parë si një periudhë kalimtare e të cilit
është qëllim kryesor përgatitjen e fëmijëve për rolet e të rriturve. [5]
Historikisht, pubertetit ka qenë lidhur shumë me të rinj dhe fillimin e
zhvillimit të adoleshentëve. [6] [7] [8] Megjithatë, në fillim të
pubertetit ka pasur disi e një rritje të preadolescence (sidomos femrat,
shihet si me pubertetit të hershëm dhe zhvillim të parakohshëm), dhe
adoleshencës ka pasur një shtrirje të rastit përtej viteve të
adoleshencës (zakonisht meshkuj ) në krahasim me brezat e mëparshëm.
Këto ndryshime kanë bërë atë më të vështirë për të përcaktuar rigidly
afatin në të cilin ndodh adoleshencës. [9] [10] [11] [12] Në fund të
adoleshencës dhe në fillim të moshës madhore ndryshon sipas vendit dhe
sipas funksionit, dhe për më tepër edhe në një komb-shtet të vetëm apo
të kulturës nuk mund të moshave të ndryshme në të cilën një individ
është konsideruar të jetë (kronologjikisht dhe legalisht) pjekur të
mjaftueshme për të besuar nga shoqëria me detyra të caktuara. Piketa të
tilla përfshijnë, por nuk kufizohen vetëm në, ngiste një makinë, që ka
marrëdhënie juridike seksuale, duke shërbyer në forcat e armatosura ose
në juri, blerjen dhe pirjen e alkoolit, votimi, lidhjen e kontratave,
duke përfunduar nivele të caktuara të arsimit, dhe martesës. Adoleshenca
është e shoqëruar zakonisht me një pavarësi të rritur lejuar nga
prindërit ose kujdestarët ligjor dhe më pak, në kundërshtim me fazën
preadolescence. Në studimin e zhvillimit adoleshente, [13] adoleshencës
mund të definohet biologjikisht, si tranzicionit fizike shënuar nga
fillimin e pubertetit dhe përfundimin e rritjes fizike, cognitively, si
ndryshimet në aftësinë për të menduar abstrakte dhe multi-dimensionally,
ose shoqërore, si një periudhë e përgatitjes për rolet e të rriturve.
Ndryshime të mëdha pubertal dhe biologjike përfshijnë ndryshime në
organet seksit, lartësia, pesha, dhe në masë të muskujve, si dhe
ndryshime të mëdha në strukturën e trurit dhe organizimin. Përparimet
njohëse përfshijnë edhe rritje në njohuri dhe në aftësinë për të menduar
abstrakte dhe për arsye më të efektshme. Studimi i zhvillimit të
adoleshentëve shpesh përfshin bashkëpunimeve ndërdisiplinore. Për
shembull, hulumtuesit në Neuroscience ose bio-sjelljes shëndetësore mund
të përqëndrohet në ndryshimet në strukturën e trurit pubertal dhe
efektet e saj në njohje apo marrëdhënie shoqërore. Sociologëve të
interesuar në adoleshencë mund të përqëndrohet në marrjen e roleve
sociale (p.sh., punëtor apo partneri romantike) dhe se si kjo ndryshon
mes kulturave apo të kushteve sociale. [14] psikologë zhvillimore mund
të përqëndrohet në ndryshimet në marrëdhëniet me prindërit dhe kolegët
si një funksion të shkollës strukturën dhe statusin e pubertal. [15]
Përmbajtja [hide] 1 Historia 2 Zhvillimi biologjike 2.1 pubertetit 2.1.1
Përgjithshëm 2.1.2 Rritja rrymë Riprodhimi 2.1.3 lidhur me ndryshimet
2.1.4 Ndryshimet në tru 3 zhvillimit kognitiv 3.1 perspektivat teorike
3.2 Përmirësimi i aftësisë njohëse 3.3 menduarit hipotetike dhe abstrakt
3.4 Metacognition 3.5 menduarit relativiste 3.6 Wisdom 3.7 marrjen
përsipër të rrezikut 4 Zhvillimi Social 4.1 Zhvillimi identitetit 4.1.1
Koncepti i Vetë- 4.1.2 ndjenjën e identitetit 4.1.3 Vetëbesimi 4.2
Marrëdhëniet 4.2.1 Family 4.2.2 Peers 4.2.3 Romance dhe aktiviteti
seksual 5 Kultura 5.1 Seksualiteti 5.2 Autonomia 5.3 përdorim Koha 5.3.1
Puna 5.4 Çështjet ligjore, të drejta dhe privilegje 5.5 Transitions në
moshën e rritur 5.5.1 ritualet Femra specifike 5.5.2 ritualet Mashkull
specifike 6 Media 6.1 Stereotipet 6.2 profesion Media 6.3 Teoritë për
ndikimin e medias 6.4 Ekspozimi ndaj diskutueshme përmbajtjen e medias
6.5 media mashtruar mesazhe 6.6 Mediat elektronike ndikojnë 6.6.1
Ndikimi në Internet 6,7 masmedia efekt në trup imazhin vajzë adoleshente
6.8 Konsumi 7 Shih edhe 8 lexim të mëtejshëm 9 Referencat [Redaktoni]
Historia

Shih gjithashtu: rritur Adult # biologjike Perspektiva historike si
ato të ofruara nga Glen Plaku, Joseph Kett, apo Thomas stresi Hine
faktin se adoleshencës si një periudhë të zhvillimit ka ndryshuar në
mënyrë të konsiderueshme nga një epokë historike në tjetrën. Për shkak
të gjithnjë në ndryshim natyrës së saj, është e pamundur që të
përgjithësohen në lidhje me çështje të tilla si shkalla në të cilën
adoleshencës është e vështirë, detyrat zhvillimore të periudhës, ose të
natyrës së marrëdhënieve midis brezave. Një grup prej teoricienëve, të
quajtur inventionists, argumentojnë se adoleshencës është krejtësisht
një shpikje sociale, dhe se mënyra në të cilën ndajnë të ciklit të jetës
në faza është asgjë më shumë se një reflektim të rrethanave politike,
ekonomike dhe sociale në të cilën jetojmë. Sipas këtij grupi, edhe pse
pubertetit ka qenë një tipar i zhvillimit për aq kohë sa njerëzit kanë
jetuar, nuk ishte deri në ngritjen e arsimit të detyruar që kemi filluar
trajtimin e të rinjtë si një grup i veçantë. [16] [Redaktoni]
zhvillimit biologjik

[Redaktoni] Pubertetit [Redaktoni] Përgjithshëm Artikulli kryesor: Puberteti


Sipërme të trupit të djalit adoleshente. Struktura ka ndryshuar të
ngjajnë një formë të rritur. Pubertetit është një periudhë prej disa
vitesh, në të cilën rritje të shpejtë fizike dhe psikologjike ndodhin
ndryshime, duke kulminuar në pjekurinë seksuale. Fillimin mesatare e
pubertetit është në 10 ose 11 për vajzat dhe mosha 12 ose 13 për djemtë.
[17] [18] orarin individuale e çdo personi për të pubertetit është
ndikuar kryesisht nga trashëgim, edhe pse faktorët e mjedisit, të tilla
si dieta dhe ushtrimet fizike, gjithashtu të ushtrojë ndikim. [17] [19]
[20] Këta faktorë mund të kontribuojnë në pubertetin zhvillim të
parakohshëm dhe të vonuar. [12] [20] Disa nga pjesët më të rëndësishme
të zhvillimit të përfshijnë ndryshime të dallueshme pubertal
fiziologjike në lartësi individëve ", pesha, përbërjen e trupit, dhe të
qarkullimit të gjakut dhe sistemet e frymëmarrjes. [21] Këto ndryshime
janë ndikuar kryesisht nga aktiviteti hormonal. Hormonet luajnë një rol
organizativ, mbushje baruti trupit të sillen në një mënyrë të caktuar
kur fillon puberteti, [22] dhe një rol të activational, duke iu referuar
ndryshimeve në hormoneve gjatë adoleshencës që ndryshimet të shkaktojnë
sjellje dhe fizike. [23] Pubertetit fillon me një rritje në prodhimin e
hormoneve, e cila nga ana shkakton një sërë ndryshimesh fizike. [17]
Kjo është edhe faza e jetës në të cilën një fëmijë zhvillon
karakteristikat sekondare seksuale (për shembull, një zë të thellë dhe
mollë të mëdha Adamit në djemtë , dhe zhvillimin e gjinjve dhe hips më
të lakuar dhe i shquar në vajzat) si ekuilibrin e tij ose të saj hormonal ndërrime me forcë drejt një
shteti të rritur. Kjo është shkaktuar nga gjëndrra e hipofizës, i cili
sekreton një rritje të agjentëve hormonal në qarkullimin e gjakut, duke
filluar një reaksion zinxhir. Gonads meshkuj dhe femra janë aktivizuar
më pas, e cila i vendos ato në një shtet të rritjes së shpejtë dhe të
zhvillimit; gonads shkaktoi tani të fillojë prodhimin në masë të
kimikateve të nevojshme. Test kryesisht lirimin e testosteronit, dhe
vezoreve kryesisht jap estrogjenit. Prodhimit të këtyre hormoneve rritet
gradualisht deri pjekuria seksuale është plotësuar. Disa djem të mund
të zhvillojë gynecomastia për shkak të një çekuilibër të hormoneve
seksuale, reagimi indet apo trashje. [24] [25] Qimet e fytyrës tek
meshkujt normalisht shfaqet në një mënyrë të veçantë gjatë pubertetit:.
Flokët e parë e fytyrës për të dalë tenton të rritet në qoshet e sipërme
cik, zakonisht në mes të 14 deri në 16 vjeç [26] [27] Ai pastaj
përhapet për të formuar një mustaqe mbi gjithë cik e sipërme. Kjo është
pasuar nga shfaqja e flokëve në pjesën e sipërme të cheeks, dhe zona nën
buzën e poshtme. [26] në fund flokët përhapet në anët e kufirit të ulët
të mjekër, dhe pjesa tjetër e fytyrës më të ulët për të formuar një
mjekër të plotë. [26] Si me shumicën e proceset biologjike të njeriut,
kjo mënyrë të veçantë mund të ndryshojnë në mesin e disa individëve.
Qimet e fytyrës është shpesh i pranishëm në fund të adoleshencës, rreth
moshës 17 dhe 18, por nuk mund të shfaqet deri në mënyrë të
konsiderueshme më vonë. [27] [28] Disa njerëz nuk zhvillohen flokët e
plotë të fytyrës për 10 vjet pas pubertetit. [27] qimet e fytyrës do të
vazhdojë për të marrë coarser, të errët dhe të trashë për një tjetër 2-4
vjet pas pubertetit. [27] The historike kryesore të pubertetit të
meshkujve është derdhje e parë, e cila ndodh, mesatarisht, në moshën 13
vjeçare. [29] Për femrat, ajo është menarche, fillimin e
menstruacioneve, i cili ndodh, mesatarisht, në mes të moshave 12 dhe 13.
[ 19] [30] [31] [32] Mosha e menarche ndikohet nga trashëgim, por një
dietë vajzës dhe mënyrën e jetesës të kontribuojnë si. [19] Pavarësisht
nga gjeneve, një vajzë duhet të ketë pjesë të caktuara të trupit yndyrë
për të arritur menarche. [19] Si pasojë, vajzat që kanë një dietë yndyrë
të lartë dhe të cilët nuk janë fizikisht aktive të fillojë me
menstruacione më parë, mesatarisht, se vajza e të cilit përmban më pak
yndyrë dietë dhe aktivitetet e të cilëve përfshijnë ushtrimin yndyrë
reduktuar (p.sh. baletit dhe gjimnastikës). [19] [20] Vajzat që
përjetojnë kequshqyerja apo janë në shoqëri në të cilën fëmijët pritet
që të kryejnë punë fizike të fillojë me menstruacione në moshën më vonë.
[19] Koha e pubertetit mund të ketë pasoja të rëndësishme psikologjike
dhe sociale. Djemtë e hershme piqet zakonisht janë shtatlartë dhe të
fuqishëm se shokët e tyre. [33] Ata kanë përparësi në kapjen e vëmendjes
së partnerëve të mundshëm dhe për t'u bërë me dorë për sportet. Djem
Pubescent shpesh kanë tendencë që të ketë një imazh të mirë të trupit,
janë më të sigurt, i sigurt, dhe më të pavarur. [34] Në fund të pjekur
djemtë mund të jetë më pak besim për shkak të imazhit të trupit të dobët
kur krahasojmë veten me miqtë e zhvilluara tashmë dhe kolegët.
Megjithatë, në fillim të pubertetit nuk është gjithmonë pozitive për
djemtë; pjekurisë seksuale fillim tek djemtë mund të shoqërohet me
agresivitetin në rritje për shkak të rritje të hormoneve, që ndikojnë
ato [34] Për shkak se ata duken më të vjetër se moshatarët e tyre,
djemtë pubescent mund të përballet rritur presionin shoqëror. në
përputhje me normat e të rriturve;. shoqërisë mund t'i shohin ato si më
të emocionalisht të avancuar, pavarësisht nga fakti se zhvillimi i tyre
kognitiv dhe social mund të mbeten mbrapa pamjen e tyre [34] Studimet
kanë treguar se djemtë në fillim të pjekur kanë më shumë gjasa të jetë
seksualisht aktive dhe janë më të të ngjarë të marrin pjesë në sjellje
të rrezikshme. [35] Për vajzat para pjekjes ndonjëherë mund të çojë në
rritjen e vetë-vetëdije, edhe pse një aspekt tipike te femrat maturohen.
[36] Për shkak të "trupat e tyre në zhvillim më parë, vajza pubescent
mund të bëhen më të pasigurt. [36] Si pasojë, vajzave që arrijnë
pjekurisë seksuale hershme kanë më shumë gjasa se sa kolegët e tyre për
të zhvilluar çrregullime të hahet. Gati gjysma e vajzave amerikane dietë
të gjitha të shkollës së mesme 'është për të humbur peshë. [36] Për më
tepër, vajzat mund të duhet të merren me përparimet seksuale nga djemtë e
vjetra para se ata janë emocionalisht dhe mentalisht të pjekur. [37]
Përveç që ka përvojën më parë seksuale dhe më shumë shtatzënive të
padëshiruara se vajzat në fund të pjekur, vajzat e hershme të pjekur
janë më të ekspozuar ndaj alkoolit dhe drogës. [38] Ata të cilët kanë
pasur përvoja të tilla kanë tendencë për të kryer më mirë në shkollë se
sa moshatarët e tyre të moshës "të papërvojë". [39] Vajzat kanë arritur
zhvillimin e plote fizik zakonisht nga mosha 15-17, [2] [40] [18],
ndërsa djemtë e pubertetit zakonisht të plotë nga mosha 16-18. [40] [18]
[41] Çdo rritje në lartësi përtej post- mosha pubertal është e
pazakontë. Vajzat arritur pjekurinë riprodhuese rreth 4 vjet pas
ndryshimeve të parë fizike të pubertetit të shfaqet. [2] Në të kundërt,
djemtë më të përshpejtuar ngadalë por të vazhdojë të rritet për rreth 6
vjet pas ndryshimeve të parë i dukshëm pubertal. [34] [41]

Skicë e përafërt e periudhave të zhvillimit në zhvillimin e fëmijëve dhe
të riu. Adoleshenca është shënuar me të kuqe në krye të drejtë.
[Redaktoni] rrymë Rritjes Rrymë adoleshentëve rritjes është një rritje
të shpejtë në lartësi të individëve dhe peshë gjatë pubertetit që
rezultojnë nga të njëkohshme lirimin e hormoneve të rritjes, hormonet
tiroide, dhe androgens. [42] Meshkujt përjetojnë rrymë e tyre të rritjes
rreth dy vjet më vonë, në mesatare, se sa femrat. Gjatë shpejtësisë
kulmin e tyre height (në kohën e rritjes më të shpejtë), adoleshentët
rritet me një normë rritjeje pothuajse identike me atë të një
foshnjë-rreth 4 inç (10.3 cm) në vit për meshkujt dhe 3.5 inç (9 cm) për
femra. [ 43] Përveç ndryshimeve në lartësi, adoleshentët përjetojnë
gjithashtu një rritje të konsiderueshme në peshë (Marshall, 1978). Pesha
e fituar gjatë adoleshencës përbën pothuajse gjysmën e peshës rritur e
trupit. [43] meshkujt adoleshente dhe në fillim të të rriturve mund të
vazhdojë për të fituar shtimit natyror të muskujve edhe pas pubertetit.
[34] Rritjen e përshpejtuar në pjesë të trupit të ndryshme ndodh në kohë
të ndryshme, por për të gjithë adoleshentët ajo ka një rend mjaft të
rregullt. Vendet e para të rritet janë ekstremitetet-kokë, duar dhe
këmbë-ndjekur krahët dhe këmbët, pastaj trung dhe shpatullat. [44] Kjo
jo-uniforme rritje është një arsye pse një organ adoleshenti mund të
duket të jetë jashtë proporcion. Gjatë pubertetit, kocka bëhet e
vështirë dhe më e brishtë. Në përfundim të pubertetit, në skajet e
eshtra të gjatë të ngushtë gjatë procesit të quajtur epiphysis. Ka
dallime etnike në këto ndryshime skeletor:. Densitetit të kockave rritet
dukshëm më shumë në mesin e afrikano-amerikan se adoleshentëve të
bardhë, të cilat mund të përbëjnë zvogëluar gjasat e afrikano-amerikane e
grave në zhvillim osteoporozën dhe të kesh më pak fraktura të kockave
[45] Një tjetër grup i ndryshimeve të rëndësishme fizike gjatë
pubertetit ndodhin në shpërndarjen trupore e yndyrë dhe të muskujve. Ky
proces është e ndryshme për femra dhe meshkuj. Para se të pubertetit, ka
gati ka dallime seksi në yndyrë dhe shpërndarjen e muskujve, gjatë
pubertetit, djemtë rriten muskujve shumë më shpejt se vajzat, edhe pse
të dyja sekset eksperienca zhvillimin e shpejtë të muskujve. Në të
kundërt, edhe pse të dy gjinitë të përjetojnë një rritje në yndyrë
trupit, rritja shumë më e rëndësishme për vajzat. Shpesh, rritja në yndyrë për vajzat që
ndodh në vitet e tyre vetëm para pubertetit. Raporti mes muskujve dhe
yndyra në mesin e post-pubertal djemve është rreth 3-1, ndërsa për
vajzat është rreth 3:55. Kjo mund të ndihmojë për të shpjeguar
ndryshimet seksi në performancën sportive. [46] Pubertal gjithashtu
ndikon në zhvillimin e qarkullimit të gjakut dhe të sistemeve të
frymëmarrjes, si zemra e një adoleshentë dhe të rritur mushkëritë në të
dyja përmasat dhe kapaciteti. Këto ndryshime çojnë në rritjen e fuqisë
dhe tolerancës për ushtrim. Dallime seksi janë të dukshme si meshkujt
priren për të zhvilluar "zemrat e të mëdha dhe të mushkërive, i lartë
sistolik të gjakut presion, një normë më të ulët pushimi të zemrës, një
kapacitet më të madh për kryerjen e oksigjenit në gjak, një fuqi më të
madhe për të neutralizuar produktet kimike e ushtrimit të muskujve,
gjakut të larta hemoglobinës dhe më shumë qelizat e kuqe të gjakut ".
[47] Është e rëndësishme të theksohet se, përkundër disa dallime seksi
gjenetike, faktorët e mjedisit të luajë një rol të madh në ndryshimet
biologjike gjatë adoleshencës. Për shembull, vajzat kanë tendencë për të
zvogëluar aktivitetin e tyre fizik në preadolescence [48] [49] dhe të
mund të marrin ushqimin e papërshtatshme nga dietat që shpesh mungon
ushqyesve të rëndësishme, të tilla si hekuri. [50] Këto ndikime
mjedisore nga ana e tij ndikojnë në zhvillimin femra fizike. [Redaktoni]
Riprodhimi lidhur me ndryshimet Karakteristikat primare seks janë ato
të lidhura direkt me organet seksuale. Tek meshkujt, fazat e para të
pubertetit të përfshijë rritjen e testes dhe scrotum, e ndjekur nga
rritja e penisit. [51] Në kohën që penisit zhvillon, fshikëzat seminale,
prostatës, dhe bilbo-urethral gjëndra të zgjeruar dhe zhvilluar.
Derdhje e parë e lëngun seminal zakonisht ndodh rreth një vit pas
fillimit të rritjes penisit përshpejtuar, edhe pse kjo është e
përcaktuar shpesh kulturalisht se sa biologjikisht, pasi për shumë djem
derdhje e parë ndodh si rezultat i masturbim. [44] djemtë janë
përgjithësisht pjellore para ata kanë një pamje të rritur [42] Në
femrat, ndryshimet në karakteristikat e seksit kryesore përfshijnë
rritjen e mitrës, vaginës, dhe aspekte të tjera të sistemit riprodhues.
Menarche, në fillim të menstruacioneve, është një zhvillim relativisht
vonë e cila pason një seri të gjatë të ndryshimeve hormonale. [52] Në
përgjithësi, një vajzë nuk është plotësisht e pjellore deri disa vjet
pas menarche, si ovulacionit rregullta poshtë menarche me rreth dy vjet.
[53 ] Ndryshe nga meshkujt, prandaj, femrat zakonisht shfaqen fizikisht
pjekur para se ata janë të aftë për t'u bërë shtatzënë. Ndryshimet në
karakteristikat seksuale sekondare përfshijnë çdo ndryshim që nuk është e
lidhur direkt me riprodhimin seksual. Tek meshkujt, këto ndryshime
përfshijnë paraqitjen e qimeve pubike, fytyrës, dhe trupin, thellimin e
zërit, ashpërsimit të lëkurës përreth armëve sipërme dhe kofshët, dhe
rritjen e zhvillimin e gjëndra djerse. Në femrat, përfshijnë ndryshimet e
mesme seksi lartësi të gjirit, zgjerimin e hips, zhvillimin e qimeve
pubike dhe underarm, zgjerimin e areolae, dhe lartësi të nipples. [54]
Ndryshimet në karakteristikat seksuale sekondare që ndodhin gjatë
pubertetit janë përmendur shpesh në lidhje me pesë fazat Tanner, [55]
emrin e pediatrit britanik, i cili shpikur sistemin e kategorizimit.
[Redakto] Ndryshimet në tru Truri i njeriut nuk është zhvilluar
plotësisht nga koha e një personi arrin moshën e pjekurisë. Midis moshës
10 dhe 25, truri i nënshtrohet ndryshimeve që kanë implikime të
rëndësishme për sjellje (shih zhvillimin njohës më poshtë). Truri arrin
90% të rritur madhësinë e saj me kohë një person është gjashtë vjeç.
[56] Kështu, truri nuk do të rritet në madhësi shumë më të gjatë
adoleshencës. Megjithatë, creases në tru vazhdojnë të bëhen më komplekse
deri në adoleshencë vonë. Ndryshimet më të mëdha në folds e trurit
gjatë kësaj kohe të ndodhë në pjesët e lëvore se procesi njohës dhe
informacione emocionale. [56] Gjatë adoleshencës, sasia e materies
bardhë në tru rritet linear, ndërsa sasia e materies gri në tru ndjek
një model të përmbysur-U. Nëpërmjet një procesi të quajtur tëharrje
synaptic, lidhjeve të panevojshme neuronal në tru janë eliminuar dhe
shuma e materies gri është përgatitur poshtë. Megjithatë, kjo nuk do të
thotë se truri humbet funksionalitetin;. Vend, ajo bëhet më e efektshme
për shkak të myelination rritur (izolimin e axons) dhe reduktimin e
rrugëve të papërdorura [57] Zonat e parë të trurit për të shkurtuara
janë ato që përfshijnë funksionet primare, të tilla si motor dhe ndijor
fusha. Zonat e trurit të përfshira në proceset më të ndërlikuara të
humbasin çështje më vonë në zhvillim. Këto përfshijnë cortices anësore
dhe paraballor, në mesin e rajone të tjera. [58] Disa nga ndryshimet më
të rëndësishme zhvillimore në tru ndodhin në lëvore paraballor, e cila
është e përfshirë në vendim-marrje dhe kontrollin e njohjes, si dhe
funksione të tjera të larta njohëse. Gjatë, adoleshencës dhe të
krasitjes myelination synaptic në rritje lëvore paraballor, përmirësimin
e efikasitetit të përpunimit të informacionit, si dhe lidhjet nervore
midis lëvore paraballor dhe rajone të tjera të trurit janë forcuar. [59]
Kjo çon në vlerësim më të mirë të risqeve dhe përfitimeve, si dhe
përmirësuar kontrollin mbi impulset si. Në mënyrë të veçantë, zhvillimet
në korteksin dorsolateral paraballor janë të rëndësishme për të
kontrolluar impulset dhe planifikimit përpara, ndërsa zhvillimi në
lëvore ventromedial paraballor është i rëndësishëm për marrjen e
vendimeve. Ndryshimet në korteksin orbitofrontal janë të rëndësishme për
vlerësimin shpërblime dhe rreziqet. Dy neurotransmitters që luajnë role
të rëndësishme në zhvillimin e trurit të adoleshentëve janë glutamate
dhe dopamine. Glutamate është një neurotransmitter ngacmues. Gjatë
krasitjes synaptic që ndodh gjatë adoleshencës, shumica e lidhjeve
nervore që janë të shkurtuara përmbajnë receptorë për neurotransmitters
glutamate ngacmues ose të tjera. [60] Për shkak të kësaj, duke moshën e
rritur e hershme bilancin synaptic në tru është më frenues se sa
ngacmues. Dopamine është i lidhur me kënaqësi dhe attuning për mjedisin
gjatë vendim-marrje. Gjatë, nivelet e adoleshencës dopamine në rritjen e
sistemit limbic dhe kontributin e dopamine të rritet paraballor lëvore.
[61] Bilanci i aktivitetit ngacmues për neurotransmitters frenues dhe
dopamine rritur në adoleshencë mund të ketë implikime për rrezik
marrjen-adoleshente dhe dobësi në mërzitje (shih Njohës të zhvillimit,
më poshtë). E zhvillimit në sistemin limbic luan një rol të rëndësishëm
në përcaktimin e shpërblimit dhe ndëshkimit dhe përpunimin e përvojë
emocionale dhe informacion sociale. Ndryshimet në nivelin e dopamine dhe
serotonin neurotransmitters në sistemin limbic bëjnë adoleshentët më
emocionale dhe më të përgjegjshme për shpërblime dhe stresi. Rritje
korresponduese në ndryshueshmëri emocionale gjithashtu mund të rrisë
vulnerabilitetin adoleshentëve. [Redaktoni] zhvillimit kognitiv
Adoleshenca është gjithashtu një kohë për zhvillimin e shpejtë
njohëse. [62] Piaget përshkruan adoleshencës si fazë e jetës në të cilën
mendimet e individit fillojë të marrë më shumë nga një formë abstrakte
dhe egocentrik mendimet rënie. Kjo i lejon individit të mendojnë dhe të
gjykojnë në një perspektivë më të gjerë. [63] Një kombinim i studimeve
të sjelljes dhe fMRI kanë treguar zhvillimin e funksioneve ekzekutive,
që është, aftësi njohëse të cilat mundësojnë kontrollin dhe koordinimin e
mendimeve dhe sjelljeve, të cilat janë të lidhura në përgjithësi me
lëvore paraballor. [64] Mendimet, idetë dhe konceptet e zhvilluara në
këtë periudhë të jetës në masë të madhe ndikojnë në jetën e dikujt të
ardhmen, duke luajtur një rol të madh në karakterin dhe formimin e
personalitetit. [65] Ndryshimet biologjike në strukturën e trurit dhe
lidhjes brenda trurit të ndërveprojnë me përvojë në rritje, njohuri, dhe
kërkon ndryshimin e sociale për të prodhuar rritje të shpejtë njohëse
(shiko ndryshimet në tru më lart). Mosha në të cilën ndodhin ndryshime
të veçantë do të ndryshojnë në mes të individëve, por ndryshimet
diskutuar më poshtë në përgjithësi të fillojë në moshën e pjekurisë, ose
menjëherë pas kësaj dhe disa aftësi të vazhdojnë të zhvillohen si
moshat e adoleshentëve. [Redaktoni] perspektivat teorike Ka dy
këndvështrime në të menduarit adoleshentëve. Njëra është mendimi
konstruktiv të zhvillimit kognitiv. Bazuar në punën e Piaget, ajo merr
një sasior, qasje të shtetit teori, hypothesizing se përmirësimi
adoleshentëve njohëse është relativisht e papritur dhe drastik. E dyta
është informacioni përpunimit të perspektivës, që rrjedh nga studimi i
inteligjencës artificiale dhe të përpiqet të shpjegojë zhvillimin njohës
në drejtim të rritjes së komponentëve specifike të procesit të të
menduarit. [Redaktoni] Përmirësimet në aftësinë njohëse Nga individët
kohë kanë arritur moshën 15 apo më shumë, aftësitë themelore të të
menduarit janë të krahasueshme me ato të të rriturve. Këto përmirësime
të ndodhë në pesë fusha gjatë adoleshencës: Vëmendje. Përmirësimet janë
parë në vëmendjen selektive, procesi me të cilën një fokusohet në një
stimul, ndërsa tuning nga një tjetër. Ndarë vëmendjen, aftësia për të i
kushtoj vëmendje të dy ose më shumë stimuj në të njëjtën kohë,
gjithashtu përmirëson. [66] [67] Memory. Përmirësimet janë parë në të dy
memorie punuese dhe afat-gjatë të kujtesës. [68] Përpunimit me
shpejtësi. Adoleshentët mendojnë më shpejt se fëmijët. Shpejtësi të
përpunimit të përmirësohet ndjeshëm në mes moshës pesë dhe adoleshencës
së mesme,. Atë, atëherë fillon të nivelit off në moshën 15 dhe nuk duket
të ndryshojë në mes të adoleshencës në fund dhe rritur [69] Organizimi.
Adoleshentët janë më të vetëdijshëm për proceset e tyre menduar vet dhe
mund të përdorin pajisje të kujtesës dhe strategji të tjera për të
menduar në mënyrë më efikase. [70] Metacognition. [Redaktoni] të
menduarit abstrakt hipotetike dhe Duke menduar adoleshentëve 'është më
pak i detyruar të ngjarjeve konkrete se ajo e fëmijëve: që ata mund të
mendojë mundësi jashtë sferës së asaj që aktualisht ekziston. Një
manifestim i objektit rritur adoleshent me duke menduar për mundësi
është përmirësimi i aftësive të arsyetimit deduktiv, i cili çon në
zhvillimin e të menduarit hipotetike. Kjo siguron mundësinë për të
planifikuar përpara, të shohin pasojat e ardhshme të veprimit dhe të
japin shpjegime alternative të ngjarjeve. Ajo gjithashtu i bën
adoleshentët debaters më të aftë, si ata mund të arsye kundër një miku
apo të prindërve supozime. Adoleshentët të zhvillojë një kuptim më të
sofistikuar e probabilitetit. Paraqitja e të menduarit më sistematike,
abstrakt është një tjetër aspekt të dukshëm të zhvillimit kognitiv gjatë
adoleshencës. Për shembull, adoleshentët të gjejnë më të lehtë se
fëmijët për të kuptuar llojet e të larta të rendit të logjikës abstrakte
e natyrshme në puns, fjalë të urta, metafora, dhe analogji. Objektin e
tyre u rrit lejon ata të vlerësojnë mënyrat në të cilat gjuha mund të
përdoret për të përcjellë mesazhe të shumta, të tilla si satirë,
metaforë, dhe sarkazëm. (Fëmijët më të rinj se mosha nëntë shpesh nuk
mund ta kuptojë sarkazëm në të gjitha). [71] Kjo gjithashtu lejon
zbatimin e arsyetimit të avancuara dhe proceseve logjike për çështje
sociale dhe ideologjike të tilla si marrëdhëniet ndërpersonale,
politika, filozofia, feja, morali, miqësi, besim, , demokraci, drejtësi
dhe ndershmëri. [Redaktoni] Metacognition Një fitim i tretë në aftësinë
njohëse të bëjë me të menduarit rreth të menduarit në vetvete, një
proces të referuara si metacognition. Ajo shpesh përfshin monitorimin e
veprimtarisë njohëse e njeriut gjatë procesit të të menduarit.
Përmirësime të adoleshentëve në njohuritë e tyre modelet e të menduarit
vet të çojë në studimin më të mirë të vetë-kontroll dhe më efektive. Ajo
është gjithashtu e rëndësishme në njohje sociale, duke rezultuar në
rritjen e analizë e vetvetes, vetë-vetëdije, dhe intellectualization (në
kuptimin e mendimit në lidhje me mendimet e veta, në vend se
përkufizimi frojdiane si një mekanizëm mbrojtës). Adoleshentët janë
shumë më mirë në gjendje se sa fëmijët të kuptojnë se njerëzit nuk kanë
kontroll të plotë mbi aktivitetin e tyre mendore. Të jesh në gjendje të
shikoj brenda mund të çojë në dy forma të egocentrizmi adoleshente, e
cila rezulton me dy probleme të ndryshme në të menduarit: audiencës
imagjinare dhe legjendë personale. Këto pik ngjarë në moshën
pesëmbëdhjetë, së bashku me vetë-vetëdije në përgjithësi. [72] Në lidhje
me metacognition dhe mendimit abstrakt, perspektiva-duke përfshin një
teori më të sofistikuar e mendjes. [73] Adoleshentët arrijnë një fazë të
perspektivës shoqërore-duke marrë në të cilat ata mund të kuptojnë se
si mendimet apo veprimet e një personi mund të ndikojë ato të një
personi tjetër, edhe nëse ata personalisht nuk janë të përfshirë. [74]
[Redaktoni] menduarit relativiste Krahasuar me fëmijët, të rinjtë kanë
më shumë gjasa të vënë në pikëpyetje pohimet e të tjerëve, dhe më pak të
ngjarë të pranojnë faktet e vërteta absolute. Nëpërmjet përvojës jashtë
rrethit familjar, ata mësojnë se ata ishin mësuar rregullat si absolute
janë në fakt relativiste. Ata fillojnë të dallojnë në mes të rregullave
krijoi nga sens të përbashkët, të mos prekur një sobë të nxehtë dhe ato
që janë të bazuara në standardet e kulturore-relative (kodet e
mirësjelljes, nuk daton deri në një moshë të caktuar), një përshkrim që
fëmijët e vegjël nuk e bëjnë. Kjo mund të çojë në një periudhë pyetje
autoritetit në të gjitha fushat. [75] [Redaktoni] Wisdom Wisdom, ose
kapaciteti për njohuri dhe gjykim që është zhvilluar nga përvoja, [76]
rrit mes moshës katërmbëdhjetë dhe të njëzet e pesë, pastaj nivelet off.
Kështu, është e gjatë tranzicionit adoleshencës-rritur që individët të
marrë llojin e diturisë që është e lidhur me moshën. Wisdom nuk është e
njëjtë si të inteligjencës: adoleshentët nuk përmirësohen ndjeshëm në
testet e IQ që rezultatet e tyre janë në lidhje me të tjerët në të
njëjtin grup moshën e tyre, dhe në këmbë të afërm zakonisht nuk
ndryshon, të gjithë të maturohet në përafërsisht të njëjtën normë.
[Redaktoni] marrjen përsipër të rrezikut Në dritën e faktit se lëndimet
më të qëndrueshme nga adoleshentët kanë të bëjnë me sjellje të
rrezikshme (crashes makinë, alkooli, seksi i pambrojtur), shumë kërkime
është bërë në adoleshente marrjen përsipër të rrezikut, veçanërisht në
qoftë dhe pse adoleshentët kanë më shumë gjasa për të marrë rreziqe se
të rriturit. Sjelljes vendim-marrjes teori thotë se adoleshentët dhe të
rriturit ashtu peshojnë shpërblimet e mundshme dhe pasojat e një
veprimi. Megjithatë, hulumtimi ka treguar se adoleshentët duket për të
dhënë më shumë peshë për shpërblime, veçanërisht shpërblimet sociale, se
sa të rriturit. [77] Gjatë adoleshencës, ka një theks jashtëzakonisht i
lartë për miratimin e kolegëve si shpërblim për shkak të rritjen e
adoleshentëve 'vetëdija. Nuk mund të ketë përfitime të evolucionit në
një prirje në rritje për marrjen përsipër të rrezikut në adoleshencë-pa
rrezik marrje, të rinj nuk do të ketë motivimin dhe besimin e nevojshme
për të bërë ndryshimin në shoqërinë nga fëmijëria në moshën e rritur.
Ajo mund të ketë avantazhe riprodhues: adoleshentët kanë një prioritet
newfound në tërheqjen seksuale dhe takim, si dhe marrjen përsipër të
rrezikut është e nevojshme për të bërë përshtypje mates potenciale.
Hulumtimi gjithashtu tregon se ndjesi bazë kërkuar mund të ndikojë në
marrjen përsipër të rrezikut sjellje të gjithë jetëgjatësi. [78] [79]
[Redaktoni] Zhvillimi Social

[Redaktoni] Identiteti zhvillimit Ndër besimet më të zakonshme rreth
adoleshencës është se ajo është koha kur adoleshentët formojnë
identitetin e tyre personale. Studimet empirike sugjerojnë se ky proces
mund të jetë më saktë përshkruhet si zhvillim të identitetit, në vend se
formimi, por konfirmon një proces normativ të ndryshimit në të dy
përmbajtjen dhe strukturën e mendimet në lidhje me vetë. [80]
Hulumtuesit kanë përdorur tri qasje të përgjithshme të identitetit të
kuptuarit zhvillimit: vetë-koncept, ndjenjën e identitetit, dhe
vetë-respekt. [Redaktoni] Vetë-koncept Shih gjithashtu: Self-Koncepti
Herët në adoleshencë, njohës të rezultojë në zhvillime më të madh të
vetë-vetëdijes vetëdijes, më të madh e të tjerëve dhe mendimet e tyre
dhe gjykimet, aftësinë për të menduar rreth, mundësitë abstrakte të
ardhmen, dhe aftësinë për të shqyrtuar mundësitë e shumta në të njëjtën
kohë. Si rezultat, adoleshentët përjetojnë një zhvendosje të rëndësishme
nga më e thjeshta, konkrete, dhe global të vetë-përshkrimet tipike e
fëmijëve të vegjël. Adoleshentët tani mund të conceptualize të shumta
"veten të jetë e mundur", ata mund të bëhen [81] dhe afatgjatë mundësitë
dhe pasojat e zgjedhjet e tyre. [82] Eksplorimi këto mundësi mund të
rezultojnë në ndryshime të menjëhershme në vetë prezantimin-si
adoleshent zgjedh ose refuzon cilësitë dhe sjelljet , duke u përpjekur
për të udhëhequr vetë aktuale në drejtim të vet ideale (se kush dëshiron
adoleshenti të jetë) dhe larg nga vetë frikë (kush adoleshente nuk duan
të jenë). Për shumë, këto dallime janë të pakëndshme, por ata
gjithashtu duket të motivuar arritje nëpërmjet sjelljes në përputhje me
idealin dhe të
dallueshme nga veten frikë të jetë e mundur. [83] [84] Dallime të
mëtejshme në vetë konceptin e-, i quajtur "diferencimi", ndodhin si
adoleshente njeh ndikimet kontekstuale në sjelljen e tyre dhe
perceptimet e të tjerëve, dhe të fillojnë të kualifikuar tiparet e tyre,
kur kërkohet të përshkruajnë veten. [85] Diferencimi duket të jetë
plotësisht zhvilluar nga mesi adoleshencës. [86] piku në 7-9 notat,
tiparet e personalitetit adoleshentët përdorin për të përshkruar veten e
tyre i referohen në kontekste të veçanta, dhe për këtë arsye mund të
kundërshtojnë njëri-tjetrin. Njohja e përmbajtjes në kundërshtim me vetë
konceptin e-është një burim i përbashkët i shqetësimit në këto vite
(shih disonancë njohës), [87], por kjo fatkeqësi mund të përfitojnë të
rinjtë, duke inkurajuar zhvillimin e strukturore.