GJERGJ FISHTA

Gjergj Fishta (1871 - 1940) lindi në fshatin e vogël
Fishtë të Zadrimës më 23 tetor 1871. Jetën e
filloi si barì. Por shumë shpejt, kur ishte 6-vjeçar
zgjuarsia e tij i bie në sy famulltarit të fshatit, i cili e
dërgon Fishtën në Seminarin Françeskan të
Shkodrës. Më 1880, kur hapet seminari në Troshan, ai
vijon në këtë shkollë. Këtu ai shfaqi trillin
poetik. Më 1886 dërgohet për studime në
Bosnjë. Vitin e parë e kaloi në Guçjagorë
afër Travanikut. Mësimet filozofike i mori në kuvendin e
Sutidkës, ndërsa ato teologjike në kuvendin e Livnos.
Të kësaj kohe janë edhe "Ushtrimet e para poetike".
Më 1893 përfundoi studimet shkëlqyeshëm.
__________________
formuar
në periudhën e Rilindjes sonë kombëtare, poeti
ynë Gjergj Fishta është një nga vazhduesit më
autentikë dhe të drejtpërdrejtë të saj,
shprehës i idealeve atdhetare dhe demokratike në kushtet e
reja që u krijuan në shekullin e njëzetë.
Mënyrat e pasqyrimit të jetës, në krijimtarinë
e tij, janë vazhdim i natyrshëm i teknikës letrare
të Rilindjes, ku mbizotëron romantizmi, realizmi dhe
klasicizmi. Deri më 1899, Fishta shkruan me alfabetin shqip
të françeskanëve. Në janar 1899 ai bëhet
bashkëthemelues dhe pjestar aktiv i shoqërisë
"Bashkimi", të cilën e drejtoi poeti atdhetar Preng
Doçi. Me alfabetin e kësaj shoqërie u botuan edhe
krijimet e Fishtës të kësaj periudhe.

Më
1902 emërohet drejtor i shkollës françeskane në
Shkodër deri atëherë e drejtuar nga klerikë të
huaj. Menjëherë ai futi gjuhën shqipe si gjuhë
mësimi në këtë shkollë. Shpejt Fishta u
afirmua si poet dhe si atdhetar. Më 1908 ai mori pjesë
në Kongresin e Manastirit si përfaqësues i
shoqërisë "Bashkimi". U zgjodh Kryetar i Kongresit dhe
drejtoi punën e Komisionit të Alfabetit. Shpalljen e
Pavarësisë së Shqipërisë ai e priti me
entuziazëm të veçantë, por Luftën Ballkanike
dhe Konferencën e Ambasadorëve me një brengë
të madhe. Shkodra, qyteti i tij, të cilin kërkonte ta
aneksonte Mali i Zi, ishte në duart e fuqive
ndërkombëtare. Brenga dhe entuziazmi duken në
poezitë, por edhe në shkrimet publiçistike që
boton në revistën "Hylli i dritës", revistë
letrare-kulturore, të cilën e themeloi në tetor 1913 dhe
u bë drejtor i saj. Nën pushtimin austriak boton gazetën
"Posta e Shypnisë" (1916-1917), më 1916 themelon, bashkë
me Luigj Gurakuqi, "Komisinë letrare" që kishte për
qëllim krijimin e gjuhës letrare kombëtare.

Mbarimi
i Luftës së Parë Botërore përkon me
pjekurinë e plotë të personalitetit të Fishtës
si poet, si intelektual, dhe politikan atdhetar. Nga fillimi i prillit
1919 dhe gjatë vitit 1920 është sekretar i
përgjithshëm i delegacionit shqiptar në Konferencën
e Paqes në Paris. Në dhjetor 1920 zgjidhet deputet i
Shkodrës. Në prill 1921, në mbledhjen e parë
të parlamentit shqiptar zgjidhet nënkryetar. Si
nënkryetar i Parlamentit kreu veprimtari të dënduara
politike. Merr pjesë në Revolucionin e Qershorit, 1924.
Përndiqet pas rikthimit të Zogut në Shqipëri. Vitet
1925 e 1926 i kalon në Itali. Ndërkohë, krijon, boton e
riboton pareshtur. Të kësaj kohe janë edhe pjesa më
e madhe e dramave, dramave lirike, tragjedive etj. Pas kthimit në
Shqipëri nis etapa e fundit e krijimtarisë së
Fishtës. Kësaj etape i vë vulën përfundimi e
botimi i plotë i "Lahutës së Malësisë", (1937).

Arrin të botojë këngët e para të "Lahuta e
Malëcisë", kryevepër e poezisë epike shqiptare,
më 1904. Më 1907 boton përmbledhjen satirike "Anzat e
Parnasit", dhe më 1909 përmbledhjen lirike "Pika
voëset", më 1913 "Mrizi i Zanave".

Për
veprimtarinë poetike, arsimore, atdhetare e fetare Gjergj Fishta
mori nderime të ndryshme. Më 1931, Greqia i jep
dekoratën "Foenix". Më 1939, Italia e bën anëtar
të Akademisë së saj. Padër Gjergj Fishta vdiq
në Shkodër më 30 dhjetor 1940 në spitalin civil
të qytetit të Shkodrës ku ai ishte shtruar nga një
sëmundje e zemrës dhe e mushkërive. Varrimi i tij u krye
një ditë më vonë në kishën
Françeskane të Gjuhadolit. Fjala e fundit u mbajt nga Prof.
Aleksandër Xhuvani.
Tituj të veprave

* Lahuta e Malcís [1] - poemë (Zarë, 1925)
* Anzat e Parnasit - satirë (Sarajevë, 1907) [1]
* Pika voese, më vonë ribotuar si Vallja e Parrizit (Zarë, 1909) [1]
* Shqyptari i gjytetnuem - melodramë (1911) [1]
* Shqyptarja e gjytetnueme - melodramë
* Vëllaznia apo Shën Françesku i Assisi-t (1912) [1]
* Hylli i Dritës - revistë (1913) [1]
* Juda Makabé - tragjedi (1914) [1]
* Gomari i Babatasit (Shkodër, 1923) [1]
* Mrizi i Zanave (Shkodër, 1924) [1]
* Sh. Luigji Gonzaga, (Shkodër 1927)
* Lahuta e Malcís - botimi komplet (1937)
* Jerina ase mbretnesha e luleve, (Shkodër, 1941)

Mirënjohjet

* Urdhrin "Nderi i Kombit" Shqipëri, 2002
* Medalja e Artë e Lidhjes së Prizrenit Kosovë
* Kurorë Argjëndi, nga Klubi "Gjuha shqipe" i Shkodrës (1911).
* Dekorata Mearif, nga Mbretëria Turke (1912).
* Dekorata Ritterkreuz, nga Mbreteria e Austrisë (1912).
* Penë floriri, nga qyteti i Beratit (1913).
* Medaglia di Benemerenza, nga Papa Piu XI (1925).
* Lector Jubilatus, nga Paria e Urdhnit françeskan (1929).
* Dekorata Phoenix, nga Greqia (1931)

Tema: Poezi Për Atdheun


Edhè hâna do t' a dijë,
Edhè dielli do t' két pá,
Se për qark ksaj rrokullije,
Si Shqypnija ‘i vend nuk ká !
Fusha t' gjâna e kodra t' blera,
Zijes s' mnershme larg kû âsht droja,
Me gaz t' vet ktû i veshë Prendvera,
Si t' Parrizit t' larmet shtroja.
Nën nji qiellë përherë t' kullueme,
N' rreze e n' dritë përshkue unjí,
Bjeshkë e male të blerueme
Si vigâj shtiellen n' ajrí.
Ke ato bjeshkë e ke ato male
Kroje t' kjarta e t' cemta gurra,
Tue rrëmbye npër mriza hale,
Gurgullojn npër râjë e curra.
Mbi ato male e bjeshkë kreshnike
Léjn mande' ata djelm si Zâna,
Armët e t' cillvet, përherë besnike,
Janë përmendë ndër fise t' tana.
Atje léjn, po Toskë e Gegë,
Si dý rreze n' flakë t' nji dielli:
Si dý rrfé, qi shkojn tue djegë,
Kúr shkrepë rêja nalt prej qielli.
Oh! Po, e din i prûjtë anmiku,
Se âsht rrfé zogu i Shqyptarit,
Rijtun gjakut kah çeliku
N' dorë t' ktij shndritë për vend t' të Parit.
Ato male të madhnueshme,
Ato, po, kanë mûjtë me pá
Se sa forca e pafrigueshme
N' turr t' Shqyptarit pît ka rá.
Dridhet toka e gjimon deti,
Ndezen malet flakë e shkndija,
Ka' i frigueshëm, si tërmeti,
Atje rrmben kû e thrret Lirija.
Lume e shé para atij ngelin,
I a lshojn udhën dete e male;
Mbretënt fjalën s' mund t' i a shkelin,
Turrin ferri s' mund t' i a ndalë.
Shkundu pluhnit, prá, Shqypní,
Ngrehe ballin si mbretneshë,
Pse me djelm, qi ngrofë ti n' gjí,
Nuk mund t' quhesh, jo, robneshë.
Burrë Shqyptár kushdo i thotë vetit,
Qi zanát ka besë e fé,
Për Lirí, për fron të Mbretit
Me dhânë jetën ka bâ bé.
Sy për sy, po, kqyr anmikun;
Përse djemt, qi ti ke ushqyue,
S' i ka pá, jo, kush tue hikun:
Friga e dekës kurr s' i ka thye,
Kaq të bukur, kaq të hieshme
Perëndija t' fali i Amshueshëm,
Sá ‘dhe deka âsht për tý e shieshme:
N' gjí t' and vorri âsht i lakmueshëm.
Po, edhè hâna do t' a dijë,
Edhè dielli do t' két pá,
Se për qark ksaj rrokullije,
Si Shqypnija ‘i vend nuk ká !
Rrnosh e kjosh, prá moj Shqypní,
Rrnosh e kjosh gjithmonë si vera,
E me dije e me Lirí
Për jetë t' jetës të rrnoftë tý ndera.