Egjipti i Lashtë

Egjipti i lashte ishte një shoqëri që filloi rreth 3.500 para Krishtit dhe zgjati deri në 20 pes, kur ajo u pushtua nga Perandoria Romake. Ajo u rrit përgjatë lumit Nil dhe ishte më i fuqishëm në mijëvjeçarin e dytë para Krishtit. Në një kohë ajo z gjatëj g nga delta e lumit Nili e gjere në një mal quajtur Jebel Barkal në Sudan.

Egjipti i lashte varej në një ekuilibër të burimeve natyrore dhe burimeve njerëzore, veçanërisht të ujit nga Nili në mënyrë që egjiptianët mund të ketë të korra të mira. Është e njohur për krijimin e një mënyrë e të shkruarit hieroglifet quajtur, duke bërë tempuj të mëdha dhe varre, kishin lidhje tregtare me zonat e tjera, dhe kishin nje ushtri të fuqishme. Feja e Egjiptit u bazua në respektin për krerët e tyre dhe të kaluarën e tyre.

Arkeologët, ose njerëz që gërmojnë në tokë për të gjetur objekte të lashtë, kanë zbuluar se njerëzit kanë jetuar përgjatë Nilit për një kohë shumë të gjatë. Gjatë periudhës Paleoliti, rreth 1.8 milion vjet më parë, Afrika e Veriut ishte shumë me nxehet dhe tharëse se sa qe është tani. Kjo beri qe njerëzit ishin të detyruar te jetojne pranë Nilit. Egjiptasit e parë ishin njerëz nomade, gjuetar, te cilet nuk qëndrojnë për kohë të gjatë në një vend, dhe vazhdonin për të kërkuar ushqim. Arkeologët kanë gjetur mjetet nga këta njerëz. Përmbytje krijuan fushat pjellore të Nilit per te lejuar njerëzit që të fillojnë bujqësin. Nga mijëvjeçarit të 10 pes, njerëzit në Egjipt kishte filluar në rritje kokrra të drithërave si grurë dhe elb, dhe ata qëndruan në një vend, shoqëria u be me komplekse dhe përfshirëse(angazhuar). Ky ishte një hap i rëndësishëm në historinë e civilizimit njerëzor

Në Paradynastin dhe fillim te dinastis, klima egjiptiane nuk ishte e thatë ashtu siç është sot. Pjesë të mëdha të Egjiptit janë mbuluar me pemë dhe toka te gjelberta e te hapura, me kope të drerit dhe lope. Rajoni i Nilit ishte i pasur me shpend uji. Njerëzit do të perdornin gjuetin për ushqim. Kjo është gjithashtu periudha gjatë së cilës u bene shumë kafshë shtëpiake. Kjo periudhë në historinë e egjiptian është quajtur predynastic, para se te formoheshin mbretërite e mëdha .

Nga rreth 5.500 pes, fiset e vogla që jetojnë në luginën e Nilit ishte zhvilluar në një seri të kulturave. Secili kishte filluar korrat bujqësore dhe kultivimin e kafshëve. Ata kishin llojet e tyre të qeramikës dhe sendeve personale, të tilla si kreher, zingjire dekorativ, dhe rruaza. Në Egjipt e sipërme, pjesën veriore të vendit, Badari ishte një nga grupet më të mëdha. Ai ishte i njohur për qeramikë të lartë të cilësisë se mire, mjetet nga guri, dhe përdorimi i bakrit. Ata u pasuan nga kulturat Amratian dhe Gerzian. Ata kishin përmirësuar mjetet dhe ide të tjera të reja. Në kohë Gerzian, njerëzit ishin duke bërë kontakt me Palestinën dhe bregdetit Byblos (tani Liban).

Njerëzit kanë shumë ide të ndryshme rreth kur Egjiptasit e parë erdhen dhe nga. Shkencëtarët mendojnë se Egjiptasit erdhën nga Afrika dhe Lindja e Mesme. Disa Arkeologët kanë shikuar në dhëmbët e egjiptianëve lashtë dhe mendojnë se ata mund të kenë ardhur nga Azia jugperëndimore. Tjerët të cilët kanë shqyrtuar kafken e tyre thonë se forma e tyre është e ngjashme me ato nga Sudani veriore.

Egjipt kishte shkrim quajtur simbolik që është gjuha e vjetër e shkruar. Egjiptiologjistet, apo njerëzit që studiojnë Egjiptin e lashte, shkrimin e Egjiptit te lashte quhen hieroglifet Ajo është si japoneze apo kineze sepse ajo nisi si gjuhë ideografik, ose shkrim i fotove të fjalëve. Gjuha egjiptiane është i ndryshëm nga një shumë e gjuhëve, sepse ajo nuk ka zanore (shkronja a, e, i, o, dhe u) . Ka 24 tingujt në shkrim me hieroglifë. Dhe mund të ndahet në gjashtë periudha kohore:.

* Në fund të egjiptian (1300 pes në 700 pes)
* Kjo është gjuha e Mbretërisë së Re, e cila ishte koha më e mirë në historinë e Egjiptit. Nuk ishte shumë e njohurive duke u ndanë gjatë kësaj kohe, kështu që ne kemi shumë libra shumë të vjetër që ishin shkruar në fund të egjiptian. Shumë njerëz besojnë se ky version i gjuhës ishte shumë më pëlqen ajo që Egjiptasit foli. Popullor egjiptian (700 pes në 400 AD)
* Koptike egjiptian (300 AD në 1700 AD)

Letërsi

* Story of Sinuhe;
* Një egjiptian mister vrasja e lashtë të shkruar rreth 1800 pes. Ipuwer Papirusi;
* Një poemë për rrënojat e shoqërisë egjiptiane - disa mendoj se është për histori në Eksodi, një libër në Biblën e krishterë. Westcar Papirusi;
* Një seri tregimesh për faraonit Khufu tha nga bijtë e tij. Tulli Papirusi;
* Një ditar që disa besojnë se është për qytetarët e huaj me ulje në Egjiptin e lashtë, por vetëm një person e ka parë kopjen origjinale, kështu që historianët mendojnë se mund të jenë të rreme. Ebers Papirusi;
* Një dokument shumë i rëndësishëm mjekësore, ky dokument është menduar të jetë një nga tekstet më të hershme mjekësore gjithnjë e gjetur. Papirusi Harris I
* Papirus gjatë gjetur ndonjëherë në Egjipt. Story of Wenamun; Një histori e lashtë aventura për një prift i cili shkon për të mbledhur dhurata nga një mbret.

Feja ishte shumë e rëndësishme për egjiptianët e lashtë. Për egjiptianët, të gjitha kafshët janë të shenjtë të Afrikës dhe u adhuruan. Për shkak të kësaj, Egjiptasit i zbuten kafshët shumë herët dhe u kujdesen shumë mirë. Qendër të çdo qytet ishte tempull egjiptian, dhe kjo ndërtesë është përdorur për çdo gjë nga bashkia e qytetit në një universitet, përveç shërbimeve të tyre fetare. Sepse ata ishin aq fetar, Egjiptasit krijuar një shumë të artit të perëndive të tyre. Kjo tregon artin të gjitha llojeve te ndryshme hyjnore, ose te shenjtë, duke përfshirë krijesat faraon, i cili është menduar të jetë një zot. Pasjeta ishte gjithashtu shumë e rëndësishme për egjiptianët dhe ata janë të njohur për mummifying te vdekurit e tyre. Këto mumiet janë të rëndësishme për shkencëtarët sot sepse ato tregojn se si Egjiptasit kane jetuar ne te kaluaren.

Egjipti i lashte kishte përparuar ne shumë njohuri mjekësore për kohën e tyre. Ata kryen kirurgji, për të përcaktuar edhe eshtra të thyer dhe dinin në lidhje me ilaçet. Disa ilaçe qe egjiptianët e lashtë kishin përdorur janë mjaltë dhe qumësht të gjirit ose qumësht te gazelës. Jo vetëm që ata kanë vlera medicionale, ato gjithashtu janë të besouar se janë përdorur për të shmangur shpirtërat e këqij dhe demonët. Mënyra më e lehtë për të parë se sa mirë ata ishin në mjekësi është që të shikojmë në mumiet, sepse tregon se doktorët mund te benin heqjen e organeve pa prishjen e trupit.

Inxhinieria ishte një art shumë i specializuar në Egjipt. Inxhinierët ishin në gjendje të hulumtimit, ose të gjejnë fushë midis dy pikave, të komplikuara e strukturave te quajtur piramidat që ishin gati të përsosura gjeometrikisht, të krijojë çimento, dhe rrjete të mëdha të ujitjes. Eshtë edhe besimi se egjiptasit e lashtë kan krijuar një lloj të baterisë (per ndriqim, teori). Shkenca ishte gjithashtu shumë e rëndësishme. Disa besojnë se fillimi i metodës moderne shkencore mund të gjenden në Egjipt. Matematika ishte gjithashtu në përdorim në Egjipt, dhe raporti i artë është përdorur edhe në ndërtimin e piramidave. Një tjetër aftësi e Egjiptasve jane ndertimet nga xhami. Arkeologët kanë gjetur copa te shumta, kavanoza, shifrat dhe stolitë në varret e egjipitasve. Në vitin 2005, atje zbuluan edhe një fabrike per krijimin e xhamit lashtë.

Egjipti i Lashtë kufizohej nga lumi Nil dhe toka pjellore që ai rezervonte. Vërshimi dhe përmbytjet e përvitshme të Nilit pasuruan dhe zgjeruan tokën si dhe sollën një prodhimtari të shëndetshme të saj. Njerëzit e Egjiptit të lashtë ndërtonin shtëpi prej balte në qytete dhe fshatra. Ata jetonin me prodhime të rritura prej vetë atyre të cilat i transportonin qytet më qytet e fshat më fshat. Karaktëristike është fakti se Egjipti i lashtë ishte i ndarë në dy pjesë toke; në ï¿œTokën e zezë' dhe në ï¿œTokën e Kuqe'. ï¿œToka e zezë', në breg të lumit Nil ishte shumë pjellore ku njerëzit e përdornin atë për të mbjellat e tyre. Kjo ishte toka e vetme ku të pasurit mund të krijonin ferma dhe kjo, falë plehut të zi që mbetej pas vërshimit të lumit Nil. ï¿œToka e kuqe' i takonte shkretëtirës.

Mesopotamia, e kufizuar nga lumenjtë Tigër dhe Eufrat ishte e banuar paralelisht nga popuj të ndryshëm që luftonin për të dominuar ndaj njëri-tjetrit. Populli më antik quhej Sumeri, rreth shekullit të katërt. Një poemë tradicionale e fisit Sumerian tregon se i gjithë territori ishte i përfshirë nga katalizmi, dhuna, ku sipas tyre, kjo thuhej edhe në Bibël. E gjithë kjo krijohej nga popujt kundërshtarë të cilët krijonin qytet-shtete fortifikues.

Arti dhe piktorët Egjiptianë

Dihet nga të gjithë se Egjipti është toka e piramidave, ku malet prej guri qëndrojnë si gurë kilometrikë të rrahur nga era e dielli. Sado të largëta të duken, këta gurë flasin shumë për jetën e tyre. Flasin për një vend të organizuar aq mirë, sa ngrinte lart pirgje gjigante guri e dheu gjatë jetës së një faraoni të vetëm. Nuk ka mbret dhe popull që t'i hynte shpenzimeve e mundimeve thjesht për krijimin e një monumenti. Faraoni quhej qënia hyjnore që kishte në dorë fatin e të tjerëve, dhe kur ndahej nga kjo botë, ai ngrihej lartë dhe kthehej përsëri te perënditë nga kishte ardhur. Majat e larta të piramidave ndofta do ta ndihmonin faraonin të ngrihej në qiell tek perënditë. Në dhomën e varrit shkruheshin gjithmonë fjalë magjie për t'ia bërë sa më të lehtë faraonit udhëtimin për në botën tjetër. Egjiptianët besonin se ruajtja e trupit nuk ishte e mjaftueshme. Nëse ruhej edhe shëmbëllimi i faraonit, atëherë ishte dyfish e sigurtë se ai do të ekzistonte përgjithmonë. Nga një bllok i fortë e i pathyeshëm graniti, punëtorët që mbretërit urdhëronin duhet të gdhendnin kokën e faraonit dhe ta vinin në varr ku askush mos ta shihte dhe atje të bënte magjinë e vet e të ndihmonte shpirtin të mbahej gjallë. Fillimisht këto iu lejoheshin vetëm faraonëve por më pas fisnikët e oborrit mbretëror zunë të ngrenë varret e tyre të vegjël. Dhe erdhi një kohë, që kushdo që respektonte veten bënte përgatitje për jetën e përtejme, duke porositur një varr të kushtueshëm. Këto përbëjnë edhe veprat më të bukura të artit egjiptian, për vetë faktin se përshkohen nga një thjeshtësi dhe solemnitet që të mbetet në mendje. Harmonizimi i rregullsisë gjeometrike në vrojtimin e hollë të natyrës është një nga vecoritë karakteristike të mbarë artit egjiptian. Pikturat dhe modelet e gjetura në varret egjiptiane janë të lidhura me idenë që shpirtit t'i jepen shoqëruesit e ndihmës për në botën tjetër, pra ka të bëjë me një formë besimi. Piktorët egjiptianë kanë patur një mënyrë tjetër për paraqitjen e jetës së gjallë. Vëndin kryesor nuk e zinte bukuria por plotëria dhe kur piktura përfundonte, piktori kujdesej në mënyrë të jashtëzakonshme që vepra e tij të kishte një jetëgjatësi sa më të madhe. Në fakt, medota e tyre ishte më tepër një formë vizatuesi hartash sesa një metodë piktori. Në pamje të parë të duket se kjo lloj pikture mund të arrihet edhe nga fëmijët por nuk është e vërtetë pasi ata kishin stilin e tyre të të ndjerit në fillim e më pas të të parit e të vëzhguarit. Gjithçka për ta ishte me rëndësi dhe nuk anashkalonin asgjë. Stili egjiptian përmbante një sistem ligjesh shumë të rrepta të cilin duhet ta mësonte çdo artist që në vitet e para të rinisë. Statujat me qëndrim ndenjur duhej t'i mbanin duart mbi gjunjë. Burrat duhet të pikturoheshin me lëkurë më të errët se gratë. Vetëm një njeri mundi të trondisë stilet e qëndrueshme, tepër të forta të stilit Egjiptian. çdo gjë lidhej me zotat e tyre duke pikturuar me idenë që t'iu pëlqejë atyre. Ai ishte një mbret i Dinastisë së Tetëmbëdhjetë në periudhën e njohur me emrin ï¿œMbretëria e Re'. Amenofisi IV qe heretik, i cili shkeli shumë kanone të shenjtëruara nga tradita shekullore. Nuk donte të adhuronte zotat e popullit të tij, të paraqitur në trajta të çuditshme. Vetëm një zot ekzistonte për të, ai ishte Ateni të cilin e kishte paraqitur në trajtën e diskut qiellor që lëshonte rrezet e tij, secila në fund në formën e dorës.

Arti i Mesopotamisë

Arti i Mesopotamisë prej nesh njihet më pak se arti egjiptian. Në këto zona nuk kishte gurë apo nxjerrje guri nga skllevërit. Shumica e godinave ndërtoheshin me tullë të pjekur e cila me kalimin e kohës dhe nga kushtet atmosferike, shkërmoqej dhe kthehej në pluhur. Banorët në Mesopotami nuk kishin të njëjtën bindje fetare me ata në Egjipt. Në periudhën shumë të hershme kur një popull i quajtur Sumeriane sundonin në qytetin e Urit, mbretërit ende varroseshin me të gjithë njerëzit e shtëpisë, me skllevërit e të tjerët. Pra nuk ndodhte si në Egjipt ku ata duhet të varroseshin në varre të vecanta madhështore. Banorët e Mesopotamisë nuk besonin në ruajtjen e trupit dhe të shëmbëlltyrës së tij. Ndonëse artistët në Mesopotami nuk thirreshin për të zbukuruar muret e varreve, atyre iu duhej që në një mënyrë në tjetër të kujdeseshin për shëmbëlltyrën e njeriut për të qenë i pushtetshëm në botën tjetër. Pas disa kohësh, mbretërit e Mesopotamisë e bënë për zakon që të porosisnin monumente kushtuar fitoreve në luftë ku paraqiteshin si fiset e mundura, ashtu edhe trofetë e grumbulluara. Më pas monumente të tilla u kthyen në kronika të plota, me figura për fushatat e mbretit. Kronikat e ruajtura mirë datojnë nga një periudhë disi më e vonë, nga periudha e sundimit të mbretit Asurnasipal II të Asirisë i cili ka jetuar në shekullin e nëntë para Krishtit, pak më vonë se mbreti biblik Solomon. Në to shihen të gjithë episodet e një fushate të organizuar mirë. Mënyra e paraqitjes së skenave është fort e ngjashme me ato të egjiptianëve edhe pse me më pak rregullsi e ngurtësi. Gjitçka ngjan mëse e vërtetë dhe bindëse. Në shumë mozaikë pasyrohen luftërat e tmerrshme me shumë të vrarë e të plagosur ku asnjëri prej tyre nuk është asirian.