Dielli : Gjithshka rreth tije
4 posters
Faqja 1 e 1
Dielli : Gjithshka rreth tije
Dielli - The Sun
Dielli yne eshte yll i klasifikuar ne kategorine G2, nje prej me shume se 100 miliard yjeve ne galaksine tone.
Diametri: 1.390.000 km.
Masa: 1.989e30 kg
Temperatura: 5537 °C ne Siperfaqe
Temperatura: 15,000,000 °C Ne Berthame
Dielli eshte quajtur ne mitologji me emra te ndryshem: Greket e quajten ate Helios kurse Romaket e quajten ate Sol.
Dielli eshte objekti me i madh ne sistemin diellor. Ai permban me shume se 99,8% te mases totale te Sistemit Diellor (Jupiteri permban pjesen tjeter). Eshte thene shpesh se Dielli eshte nje yll. Kjo eshte e vertete ne kuptimin, qe ka shume te tjere te ngjashme me ate.
Kuptimi dhe Jeta e Diellit ne te kaluaren + ardhmen e tije [ky sqarim bazohet ne imazhin e me poshtem1: Lindja 4.5 Miliard Vjet me Pare
4.5: Dielli i koheve te tanishme
5/8: Rritje e vogel Graduale
9: Rritje e dukshme
10: Transformim ne Gjigand te Kuq
11: Transormim ne Re Molekulare [Nebula Cloud]
12: Transformim ne Xhuxh te Bardhe [White Dwarf]
13/4: Humbje te mases ne nje perqindje te vogel [White Dwarf]
Lindja/Formimi/Perberja e Diellit dhe e vete Sistemit Diellor
Sistemi Diellor u formua nga renia gravitacionale e nje Reje gjigande molekulare 4,568,000,000 vjet me pare. Reja Molekulare ishte rreth disa Light/Years=Vjet/drite e madhe. Rajoni qe do formonte Sistemin Diellor, ishte i njohur si mjegullnaje para-diellore. Ajo filloi te shkaterrohej ne nje disk tjerrje me nje diameter te madh dhe te nxehte, gjithashtu te dendur ne qender. Ne kete pike, ne evolucionin e saj, Dielli eshte besuar te kete qene nje yll T Tauri. Brenda 50 milion vjeteve, presioni dhe dendesia e hidrogjenit ne qender te Diellit u be i madh dhe i mjaftueshem, qe te filloje fusionin termoberthamor. Temperatura, norma reagimit, presioni, dhe densiteti i rritur deri ne ekuiliber u arrit, luftuar nga forca e tkurrjes gravitacionale. Ne kete pike Dielli u be nje yll i plote. Kjo rritje e presionit ndez thelbin/berthamen. Si rezultat, Dielli eshte ne rritje te ndritshme me nje norme prej rreth 10% cdo 1.1 miliard vjet. Si rezultat, Dielli eshte ne rritje te ndritshme me nje norme prej rreth 10% cdo 1.1 miliard vjet. Dielli eshte i perbere aktualisht me rreth 71,1% hidrogjen dhe 27.4% helium dhe pjesa tjeter perbehet nga sasi te vogla elementesh te renda. Kjo ndryshon ngadale me kalimin e kohes, per shkak se Dielli konverton hidrogjenin ne helium. Metalet me te bollshme jane te oksigjenit rreth 1% te mases se Diellit, karboni 0,3%, neoni 0,2%, dhe hekur 0,2%. Dielli para konvertimeve masive ishte 71,1% hidrogjen, 27.4% helium, dhe 1,5% metale. Ne pjeset e brendshme te Diellit, fuzioni berthamor ka modifikuar perberjen ne konvertimin nga hidrogjen ne helium, keshtu qe pjesa me intime e Diellit eshte tani rreth 60% helium, me bollek metali te pandryshuar. Rreth 5.4 miliard vite nga tani, hidrogjeni ne thelbin e Diellit do te konvertohet krejtesisht ne helium, duke i dhene fund fazes kryesore. Heliumi ne baze te djegies do jete ne nje temperature shume te nxehte, dhe do prodhoje energji shume here me te medha se sa nga koha e procesit te hidrogjenit. Ne kete kohe, shtresa e jashtme e Diellit do te zgjerohet per afersisht deri ne 260 here nga diametri aktual. Perfundimisht heliumi ne do te shteroje vete ne nje shkalle shume me te shpejte se hidrogjeni, dhe djegia e Diellit me fazen e helium do te jete shume me e vogel ne krahasim me fazen e djegies se hidrogjenit. Dielli nuk eshte shume masiv dhe i mjaftueshem, dhe reaksionet berthamore ne baze do te zvogelohen. Shtresa e jashtme e tij do te biere diku larg ne hapesire, duke bere qe Dielli te humbe pothuajse te gjithe fuqine e tije. Qe nga lindja e tij, ai ka perdorur rreth gjysmen e hidrogjenit ne thelbin/berthamen e vet. Ai do te vazhdoje te rrezatoje edhe per 5 miliarde vjet apo me shume (edhe pse shkelqimi i drites se tij do te dyfishohet ne ate kohe). Por ne fund ai do te konsumoje te gjithe hidrogjenin duke e kthyer ne helium dhe pastaj te shnderrohet ne nje gjigand te kuq ,dhe do te shperbehet dhe zvogelohet ne nje yll Xhuxh-Dwarf. Ky fenomen do jete i detyruar ne ndryshime radikale, te cilat edhe pse te zakonshme nga standardet yjore, do te rezultojne ne shkaterrimin total te Tokes (dhe ndoshta per krijimin e nje mjegullnaje planetare).
Ne Brendesi te Diellit dhe Njollat e Zeza
Shtresa e jashtme e rrotullimit varion: ne ekuator rrotullohet 1 here ne çdo 25,4 dite, ne afersi te poleve eshte me shume se 36 dite. Kjo sjellje e çuditshme eshte per shkak te faktit se Dielli nuk eshte nje organ solid-i ngurte si ne Toke. Efekte te ngjashme jane pare edhe ne planetet e gazit. Rotacioni shtrihet ndjeshem poshte ne brendesi te Diellit, por Berthama/Thelbi i Diellit rrotullohet si nje trup i ngurte. Kushtet ne berthamen e Diellit (perafersisht e 25% e rrezes te tij) jane ekstreme. Temperatura eshte 15,000,000 °C dhe presioni eshte 250 miliard atmosfere. Ne qender te berthames dendesia e Diellit eshte 150 here me shume se sa ajo e ujit. Forca e Diellit varjon: (rreth 386.000.000.000) megavat nga reaksionet e fuzionit berthamor. Çdo sekonde rreth 700.000.000 ton hidrogjen konvertohet ne rreth 695.000.000 ton helium dhe 5.000.000 ton e energjise ne forme te Rrezeve Gamma Rays. Njollat e zeza jane rajone me temperature rreth 3527 °C. Njollat e zeza mund te jete shume te medha, rreth 50.000 km ne diameter. Njollat e zeza jane shkaktuar nga komplikimet dhe marredheniet e fushes magnetike te Diellit. Kur shikojme Diellin dhe siperfaqen e tij, karakteristikat me te dukshme jane zakonisht Njollat e Zeza Sunspoots, te cilat jane zonat e mire-percaktuar ne siperfaqe dhe shfaqen me pjese me te erreta se sa pjesa tjeter e siperfaqes per shkak te temperaturave te uleta. Njollat e Zeza Sunspoots jane rajone te aktivitetit te dendur magnetike ku konvertimi i elementeve frenohen nga fusha te forta magnetike, reduktimin e transportit te energjise nga e brenda. Fusha magnetike shkakton ngrohje te forte ne Corona-Kurora-Siperfaqa, duke formuar rajone aktive, qe jane burim i fishekzjarreve intensive diellore dhe nxjerrja ne mase e materialeve nga Corona: quajtur ne anglisht corona mass ejection ose CME. Numri i dukshem i Njollave te zeza ne Diell nuk eshte konstant, por ndryshon me kalimin e nje cikli 11-vjeçar i njohur si cikli diellor. Ata qe nuk shfaqen jane ne latituden e larte diellore. Pas ciklit njollat diellore perparojn, numri i njollave rritet dhe levizin me afer ekuatorit te Diellit, nje fenomen i pershkruar nga ligji Sporer. Historia e numrit te njollave verejtur gjate 250 viteve te fundit, tregon ciklin 11-vjeçar diellor. Cikli Diellor ka nje ndikim te madh te motit ne hapesire, dhe eshte nje ndikim i rendesishem ne klimen e Tokes qe nga shkelqimi i drites dhe mardheniet e tjera magnetike. Ne shekullin e 17, cikli diellor duket se ka ndaluar teresisht per disa dekada.
Shikoni imazhin rreth ketij informacioni [Sun Spoot = Njolla Zeze
Fusha Magnetike dhe disa faktore tjere
Rajoni mbi kromosfere i quajtur corona-kurore, shtrihet miliona kilometra ne hapesire, por eshte e dukshme vetem gjate nje eklipsi Diellor. Kur Hena kalon midis Tokes dhe Diellit atehere kemi te bejme me nje eklips Diellor. Eklipset jane te dukshme mbi zona te gjera te Tokes. Eklipset e Diellit ndodh nje here ose dy here ne vit. Fusha magnetike e Diellit eshte shume e forte (sipas standardeve tokesore) dhe shume e komplikuar. Magnetosfera e tij, (e njohur edhe si heliosfera) shtrihet pertej Plutonit. Perveç ngrohjes dhe drites, Dielli gjithashtu leshon nje lume me dendesi te ulet te grimcave te ngarkuara (kryesisht elektronet dhe protonet), e njohur si Era Diellore, e cila pershkon te gjithe sistemin diellor ne rreth 450 km/sec. Era diellore dhe grimcat shume te larta te energjise hidhen nga shperthimet Diellore. Keto grimcka ose kjo Ere Diellore e quajtur Solar Storm ose Solar Flare, mund te shkaktoje nje efekt dramatik ne Toke duke rrezikuar egsistencen e njerezimit ne te ardhmen ne planetin tone.
Te Dhenat Nga Anijet/Satelitet e Nases
Te dhenat e fundit nga Anija Ulysses tregojne nje ndryshim te shpejtesise me 750 kilometra ne sekonde te Erave Diellore. Perberja e Eres Diellore gjithashtu duket te ndryshoje ne rajonet polare. Studim i metejshem i Eres Diellore do te behet nga anijet e nisura kohet e fundit Wind, ACE dhe SOHO nga pika te favorshme dinamike te qendrueshme drejtperdrejte ne mes Tokes dhe Diellit rreth 1,6 milione km nga Toka.
Kuptimi i Njerzimit
Per mijera vjet njerezimi, me disa perjashtime, nuk e njihte ekzistencen e Sistemit Diellor. Njerezit besonin se Toka mund te jete e palevizshme ne qender te Universit dhe kategorikisht . Edhe pse filozofi greek Aristarkun Samos kishte spekuluar ne nje rishqyrtim te Kozmosit, Nicolaus Copernic ishte i pari qe zhvilloi nje sistem matematikisht heliocentrik. Pasardhesit e tij te shekullit 17-te, Galileo Galilei, Johannes Kepler dhe Isaac Newton, zhvilluan te kuptuarin e fizikes, e cila coi ne pranimin gradual te idese se Toka dhe Planetet tjera rrotullohen rreth Diellit , dhe qe Toka nuk eshte qendra e gjithshkaje. Ne kohet e fundit, permiresimet ne Teleskop dhe perdorimi i anijeve/sateliteve kane mundesuar hetimin e fenomeneve gjeologjike te tilla si, male dhe kratere, dhe dukurive meteorologjike sezonale, te tilla si rete, stuhite e pluhurit dhe akullnajave ne planetet e tjera.
Dielli eshte rreth 4.5 miliard vite i vjeter.
Theksojme: Dielli nuk mund te shkaterrohet nga nje fenomen Supernova sepse nuk e ka massen e duhur.
Elton Balla
Angli Oxford 2010
Ju Lutem Rrespektoni CopyRight http://WwW.UniversAlb.CoM
Edituar për herë të fundit nga TiRoNci_MiZeRje në Sat 13 Nov 2010 - 12:12, edituar 2 herë gjithsej
Neutron-Neutrino- I/e Regjistruar
- Vendbanimi : mongolia
Postime : 29
Gjinia :
Anëtarësuar : 11/11/2010
Hobi : dit pa pun mbasdite pushim
Re: Dielli : Gjithshka rreth tije
rregullojeni icik kto kodet qe skan dal :/
Neutron-Neutrino- I/e Regjistruar
- Vendbanimi : mongolia
Postime : 29
Gjinia :
Anëtarësuar : 11/11/2010
Hobi : dit pa pun mbasdite pushim
Neutron-Neutrino- I/e Regjistruar
- Vendbanimi : mongolia
Postime : 29
Gjinia :
Anëtarësuar : 11/11/2010
Hobi : dit pa pun mbasdite pushim
Re: Dielli : Gjithshka rreth tije
Urime per temen.
Shpresoj te mos e kesh bezdi qe po postoj dhe une dicka ketu.
7 mrekullitë e sistemit diellor
1. Jupiteri: Stuhia që nuk pushon prej katër shekujsh
Shtrëngata më e madhe e sistemit diellor, e cila ka shpërthyer në Hemisferën Jugore të Jupiterit prej katër shekujsh, që kur u vëzhgua për herë të parë me teleskop, s’është ndalur më. Ajo ngrihet 8 kilometra mbi retë përreth dhe është kaq e madhe sa mund të përfshijë dy ose tre planetë si Toka. Shtrëngata rrotullohet rreth vetes pothuajse gjashtë ditë tokësore (që i korrespondojnë 14 ditëve të Jupiterit), e nxitur nga erëra që i kalojnë 400 km/o dhe prodhon një gjëmim shurdhues. Në bazën e saj krijohen vetëtima që mund të shkatërrojnë një qytet të tërë.
Anticikloni
Nga Toka, shtrëngata i ngjan një veze ngjyrë portokalli (prej saj ka marrë edhe emrin “njolla e madhe e kuqe”), e ngjyrosur me nuanca të ndryshme, të cilat vijëzojnë sipërfaqen e Jupiterit. Nga pikëpamja meteorologjike, njolla e madhe e kuqe është një anticiklon gjigant: një zonë e presionit të lartë që rrotullohet në drejtim të kundërt të akrepave të orës.
2. Mërkuri, aty ku Dielli shkon zigzag
Lindjet dhe perëndimet e Diellit janë të paharrueshme në planetin e Mërkurit. Dhe kjo, jo për ngjyrat e tyre, siç ndodh në Tokë, por sepse mbi këtë planet atmosfera është shumë e rrallë, e si pasojë qielli është i zi, pa re ose ngjyrime të tjera. Në fakt planeti i Mërkurit ka një veçanti: “dita” e tij (e përcaktuar nga rrotullimi i ngadaltë rreth vetes) është më e gjatë se “viti” (i përcaktuar nga rrotullimi rreth Diellit). Më saktë: në këtë planet, dy ditë i korrespondojnë tre vjetëve (ose më saktë pothuajse 9 muajve tokësorë).
Para dhe pas
E gjitha kjo bën që, nëse do të gjendeshim mbi sipërfaqen e këtij planeti, do të vinim re se Dielli do të dizenjonte trajektore të çuditshme: për shembull mund ta shihnim të rritej, ose të zgjerohej ndërsa ngrihej në qiell, pastaj papritur të tërhiqej pas, për të marrë rrugën e zakonshme drejt perëndimit.
3. Geizerat e Tritonit, 8 kilometra të lartë
Rrjedhje azoti dhe materialesh të tjera organike dalin nga “barku” i Tritonit, hëna më e madhe e planetit të Neptunit. Këto materiale ngrihen në një lartësi prej 8 kilometrash, më pas zhduken nga erërat e pranishme.
Stinë 40-vjeçare
Tritoni është një sferë me një diametër 2700 kilometra, pak më i vogël se i Hënës (3400 kilometra). Është i ftohtë, me temperatura afërsisht -235ºC. Pavarësisht largësisë së tij nga Dielli (30 herë më shumë se Toka), Tritoni ka një cikël të gjatë stinor. Çdo stinë zgjat 40 vjet tokësorë. Së fundmi është zbuluar që në verë, kur temperaturat janë të larta, gazet e ngurta mbi sipërfaqe avullojnë dhe rrisin presionin e atmosferës. Prej vitit 1989 e deri më sot, pra duke kaluar nga pranvera në verë, presioni i atmosferës së Tritonit është katërfishuar, duke arritur deri në 50 mikrobar. Natyrisht që duke u krahasuar me atë të Tokës është një vlerë tepër e vogël: 20 herë më pak sesa presioni atmosferik në Tokë.
4. Në Mars, kanioni gjigant 5 herë sa Italia
Shkëmbinj, kratere, kanione, fusha të pafundme dunash dhe sipërfaqe të mëdha dyoksidi karboni në gjendje të ngurtë. Sipërfaqja e shkretuar e Marsit gjatë viteve të fundit është fotografuar në çdo detaj nga shumë misione hapësinore.
Kanioni i madh
Shumë vende marsiane u ngjajnë shkretëtirave tokësore: shkretëtirës libiane në Sahara, asaj të Atakamsit në Kili, Antarktidës. Por më spektakolarja nga të gjitha është një version gjigant i Kanionit të Madh të Arizonës (SHBA): në latinisht quhet “Valles Marineris” (Lugina e Marinerit), në nder të sondës “USA Mariner 9”, e cila zbuloi dhe eksploroi e para këtë zonë në vitet 1971-‘72. Është një kompleks të çarash 10 herë më i gjatë (të paktën 5 mijë kilometra: 5 herë gadishulli italian), 7 herë më i gjerë (700 kilometra) dhe 7 herë më i thellë (7 kilometra) se Kanioni i Madh. Ky shkëmb i thiktë shënon edhe ekuatorin e Marsit, duke zënë pothuajse edhe një të katërtën e trashësisë së tij: është kanioni më i madh i të gjithë sistemit diellor.
5. Mbi Hënë, Dielli nuk perëndon kurrë
Kreshtat ku Dielli nuk perëndon kurrë gjenden në Hënë, pranë Polit të Veriut. U zbuluan në vitin 1994 nga misioni hapësinor amerikan “Clementine”, në skajet e kraterit “Peary”. Këtu temperatura është kryesisht e qëndrueshme, afërsisht 20ºC, ndërsa në zonat ku nuk bie Dielli, mund të zbresë deri në -200ºC. Po ashtu në afërsi të kraterit, mund të fshihen edhe sipërfaqe të mëdha akulli. Me pak fjalë, kjo zonë mund të jetë ideale që vendoset një bazë hapësinore, e cila të merret me misionet e dekadave pasardhëse.
Dritë e përjetshme
Në të vërtetë në këto zona, të bëra të famshme si “Peaks of Eternal Light”, është krijuar bindja se Dielli nuk perëndon kurrë, vetëm në verë. Megjithatë dyshohet se falë lartësisë, ndriçimi mund të vazhdojë edhe gjatë dimrit.
6. Enkelado, shatërvanë të mëdhenj akulli
Shatërvanë të mëdhenj pluhuri akulli, të ndriçuar paksa nga një Diell i vogël që humbet në horizont. Ky është spektakli që përsëritet çdo ditë në Enkelado, hëna e vogël e Saturnit, nga ku mund të lindë ujë dhe jetë nën sipërfaqen e akullt. Shatërvanët gjenden në Polin Jugor të Hënës dhe shpërthejnë me shpejtësi 1600km/o. Shtyhen nga një forcë misterioze, mesa duket një pellg me ujë të ngrohtë i vendosur në thellësi dhe ngrihen në një lartësi prej qindra kilometrash. Kjo gjë ndodh edhe falë forcës së dobët të gravitetit të trupit qiellor (këtu forca e gravitetit është 100 herë më e vogël se ajo tokësore). Qielli është i zi, sepse nuk ka atmosferë.
Qetësi absolute
Duke qenë se në Enkelado mungon ajri, nuk ka zhurma, përveç dridhjeve të terrenit që shoqërojnë geizerat. Toka është e bardhë, e përbërë në pjesën më të madhe nga akulli. Vende-vende terreni është i sheshtë, pastaj me kratere, i mbuluar sipër me pluhur. Kjo është sipërfaqja më e bardhë e sistemit diellor: si një top i madh prej dëbore, reflekton pothuajse të gjithë e rrezatimin që merr nga dielli.
7. Të bukur dhe jashtëzakonisht të hollë
Unazat e Saturnit, përveçse një mrekulli perfekte, edhe nga ana vizive janë magjepsëse: kanë një diametër 280 mijë kilometra (3/4 e distancës Tokë-Hënë) dhe janë shumë të holla. Në disa pika, trashësia e tyre nuk arrin më shumë se 100 metra.
Artikulli marre nga GazetaShqip
Shpresoj te mos e kesh bezdi qe po postoj dhe une dicka ketu.
7 mrekullitë e sistemit diellor
1. Jupiteri: Stuhia që nuk pushon prej katër shekujsh
Shtrëngata më e madhe e sistemit diellor, e cila ka shpërthyer në Hemisferën Jugore të Jupiterit prej katër shekujsh, që kur u vëzhgua për herë të parë me teleskop, s’është ndalur më. Ajo ngrihet 8 kilometra mbi retë përreth dhe është kaq e madhe sa mund të përfshijë dy ose tre planetë si Toka. Shtrëngata rrotullohet rreth vetes pothuajse gjashtë ditë tokësore (që i korrespondojnë 14 ditëve të Jupiterit), e nxitur nga erëra që i kalojnë 400 km/o dhe prodhon një gjëmim shurdhues. Në bazën e saj krijohen vetëtima që mund të shkatërrojnë një qytet të tërë.
Anticikloni
Nga Toka, shtrëngata i ngjan një veze ngjyrë portokalli (prej saj ka marrë edhe emrin “njolla e madhe e kuqe”), e ngjyrosur me nuanca të ndryshme, të cilat vijëzojnë sipërfaqen e Jupiterit. Nga pikëpamja meteorologjike, njolla e madhe e kuqe është një anticiklon gjigant: një zonë e presionit të lartë që rrotullohet në drejtim të kundërt të akrepave të orës.
2. Mërkuri, aty ku Dielli shkon zigzag
Lindjet dhe perëndimet e Diellit janë të paharrueshme në planetin e Mërkurit. Dhe kjo, jo për ngjyrat e tyre, siç ndodh në Tokë, por sepse mbi këtë planet atmosfera është shumë e rrallë, e si pasojë qielli është i zi, pa re ose ngjyrime të tjera. Në fakt planeti i Mërkurit ka një veçanti: “dita” e tij (e përcaktuar nga rrotullimi i ngadaltë rreth vetes) është më e gjatë se “viti” (i përcaktuar nga rrotullimi rreth Diellit). Më saktë: në këtë planet, dy ditë i korrespondojnë tre vjetëve (ose më saktë pothuajse 9 muajve tokësorë).
Para dhe pas
E gjitha kjo bën që, nëse do të gjendeshim mbi sipërfaqen e këtij planeti, do të vinim re se Dielli do të dizenjonte trajektore të çuditshme: për shembull mund ta shihnim të rritej, ose të zgjerohej ndërsa ngrihej në qiell, pastaj papritur të tërhiqej pas, për të marrë rrugën e zakonshme drejt perëndimit.
3. Geizerat e Tritonit, 8 kilometra të lartë
Rrjedhje azoti dhe materialesh të tjera organike dalin nga “barku” i Tritonit, hëna më e madhe e planetit të Neptunit. Këto materiale ngrihen në një lartësi prej 8 kilometrash, më pas zhduken nga erërat e pranishme.
Stinë 40-vjeçare
Tritoni është një sferë me një diametër 2700 kilometra, pak më i vogël se i Hënës (3400 kilometra). Është i ftohtë, me temperatura afërsisht -235ºC. Pavarësisht largësisë së tij nga Dielli (30 herë më shumë se Toka), Tritoni ka një cikël të gjatë stinor. Çdo stinë zgjat 40 vjet tokësorë. Së fundmi është zbuluar që në verë, kur temperaturat janë të larta, gazet e ngurta mbi sipërfaqe avullojnë dhe rrisin presionin e atmosferës. Prej vitit 1989 e deri më sot, pra duke kaluar nga pranvera në verë, presioni i atmosferës së Tritonit është katërfishuar, duke arritur deri në 50 mikrobar. Natyrisht që duke u krahasuar me atë të Tokës është një vlerë tepër e vogël: 20 herë më pak sesa presioni atmosferik në Tokë.
4. Në Mars, kanioni gjigant 5 herë sa Italia
Shkëmbinj, kratere, kanione, fusha të pafundme dunash dhe sipërfaqe të mëdha dyoksidi karboni në gjendje të ngurtë. Sipërfaqja e shkretuar e Marsit gjatë viteve të fundit është fotografuar në çdo detaj nga shumë misione hapësinore.
Kanioni i madh
Shumë vende marsiane u ngjajnë shkretëtirave tokësore: shkretëtirës libiane në Sahara, asaj të Atakamsit në Kili, Antarktidës. Por më spektakolarja nga të gjitha është një version gjigant i Kanionit të Madh të Arizonës (SHBA): në latinisht quhet “Valles Marineris” (Lugina e Marinerit), në nder të sondës “USA Mariner 9”, e cila zbuloi dhe eksploroi e para këtë zonë në vitet 1971-‘72. Është një kompleks të çarash 10 herë më i gjatë (të paktën 5 mijë kilometra: 5 herë gadishulli italian), 7 herë më i gjerë (700 kilometra) dhe 7 herë më i thellë (7 kilometra) se Kanioni i Madh. Ky shkëmb i thiktë shënon edhe ekuatorin e Marsit, duke zënë pothuajse edhe një të katërtën e trashësisë së tij: është kanioni më i madh i të gjithë sistemit diellor.
5. Mbi Hënë, Dielli nuk perëndon kurrë
Kreshtat ku Dielli nuk perëndon kurrë gjenden në Hënë, pranë Polit të Veriut. U zbuluan në vitin 1994 nga misioni hapësinor amerikan “Clementine”, në skajet e kraterit “Peary”. Këtu temperatura është kryesisht e qëndrueshme, afërsisht 20ºC, ndërsa në zonat ku nuk bie Dielli, mund të zbresë deri në -200ºC. Po ashtu në afërsi të kraterit, mund të fshihen edhe sipërfaqe të mëdha akulli. Me pak fjalë, kjo zonë mund të jetë ideale që vendoset një bazë hapësinore, e cila të merret me misionet e dekadave pasardhëse.
Dritë e përjetshme
Në të vërtetë në këto zona, të bëra të famshme si “Peaks of Eternal Light”, është krijuar bindja se Dielli nuk perëndon kurrë, vetëm në verë. Megjithatë dyshohet se falë lartësisë, ndriçimi mund të vazhdojë edhe gjatë dimrit.
6. Enkelado, shatërvanë të mëdhenj akulli
Shatërvanë të mëdhenj pluhuri akulli, të ndriçuar paksa nga një Diell i vogël që humbet në horizont. Ky është spektakli që përsëritet çdo ditë në Enkelado, hëna e vogël e Saturnit, nga ku mund të lindë ujë dhe jetë nën sipërfaqen e akullt. Shatërvanët gjenden në Polin Jugor të Hënës dhe shpërthejnë me shpejtësi 1600km/o. Shtyhen nga një forcë misterioze, mesa duket një pellg me ujë të ngrohtë i vendosur në thellësi dhe ngrihen në një lartësi prej qindra kilometrash. Kjo gjë ndodh edhe falë forcës së dobët të gravitetit të trupit qiellor (këtu forca e gravitetit është 100 herë më e vogël se ajo tokësore). Qielli është i zi, sepse nuk ka atmosferë.
Qetësi absolute
Duke qenë se në Enkelado mungon ajri, nuk ka zhurma, përveç dridhjeve të terrenit që shoqërojnë geizerat. Toka është e bardhë, e përbërë në pjesën më të madhe nga akulli. Vende-vende terreni është i sheshtë, pastaj me kratere, i mbuluar sipër me pluhur. Kjo është sipërfaqja më e bardhë e sistemit diellor: si një top i madh prej dëbore, reflekton pothuajse të gjithë e rrezatimin që merr nga dielli.
7. Të bukur dhe jashtëzakonisht të hollë
Unazat e Saturnit, përveçse një mrekulli perfekte, edhe nga ana vizive janë magjepsëse: kanë një diametër 280 mijë kilometra (3/4 e distancës Tokë-Hënë) dhe janë shumë të holla. Në disa pika, trashësia e tyre nuk arrin më shumë se 100 metra.
Artikulli marre nga GazetaShqip
Єямєℓiиdå- WebMaster
- Postime : 17963
Gjinia :
Anëtarësuar : 09/10/2010
Mosha : 39
Hobi : Muzika, leximi & noti
Re: Dielli : Gjithshka rreth tije
e vertet Ermelinda se tpaskam dhe komshie ne uk
por shume prej ktyre jan egzagjeruar ose sjan klasifikuar mire nga kto mjeshtrat e gazetes shqip
1 jupiter nuk ka stuhi planetare por atmosferike
pra ne jupiter nuk mund te ulesh sepse ska siperfaqe te ngurt. siperfaqa eshte e perbere me gaz te lengshem me perberje tjera kimike.
2 saturni ska vetem nje unaz ka 5 te tilla te klasifikuara
3 enkeledo seshte e vetmja hene qe ka perberje uji
aq me teper kur kemi henen Europa e cila mendohet te gjalleroj jete mikrobesh posht siperfaqes se akullit , dhe nasa ne 2019 con satelitin dhe sonden pikerisht per te sbuluar ket gje .
Ermelinda besoj e kupto qe skam gje me ty se tu kundervura icik
por gjithsesi problemi eshte te kto gazetaret ne shqiperi dhe menyra se si i marin gjerat dhe se si i perkthejn
por shume prej ktyre jan egzagjeruar ose sjan klasifikuar mire nga kto mjeshtrat e gazetes shqip
1 jupiter nuk ka stuhi planetare por atmosferike
pra ne jupiter nuk mund te ulesh sepse ska siperfaqe te ngurt. siperfaqa eshte e perbere me gaz te lengshem me perberje tjera kimike.
2 saturni ska vetem nje unaz ka 5 te tilla te klasifikuara
3 enkeledo seshte e vetmja hene qe ka perberje uji
aq me teper kur kemi henen Europa e cila mendohet te gjalleroj jete mikrobesh posht siperfaqes se akullit , dhe nasa ne 2019 con satelitin dhe sonden pikerisht per te sbuluar ket gje .
Ermelinda besoj e kupto qe skam gje me ty se tu kundervura icik
por gjithsesi problemi eshte te kto gazetaret ne shqiperi dhe menyra se si i marin gjerat dhe se si i perkthejn
Neutron-Neutrino- I/e Regjistruar
- Vendbanimi : mongolia
Postime : 29
Gjinia :
Anëtarësuar : 11/11/2010
Hobi : dit pa pun mbasdite pushim
Re: Dielli : Gjithshka rreth tije
Po komshi jemi...
Ma mori mendja edhe mue kur e lexova si artikull Tironc..ama nuk kane ca bejne e kta gazetaret shqip.
Ma mori mendja edhe mue kur e lexova si artikull Tironc..ama nuk kane ca bejne e kta gazetaret shqip.
Єямєℓiиdå- WebMaster
- Postime : 17963
Gjinia :
Anëtarësuar : 09/10/2010
Mosha : 39
Hobi : Muzika, leximi & noti
Re: Dielli : Gjithshka rreth tije
po pra ato thjesht gjejn nje info se si e perkthejn sduan tja din mjafto te shkruaj hene toke dhe o burra lol
Neutron-Neutrino- I/e Regjistruar
- Vendbanimi : mongolia
Postime : 29
Gjinia :
Anëtarësuar : 11/11/2010
Hobi : dit pa pun mbasdite pushim
Re: Dielli : Gjithshka rreth tije
https://i.servimg.com/u/f34/11/20/60/77/dielli10.jpg
Lindja, Formimi, Përbërja e Diellit dhe e vete Sistemit Diellor
Sistemi Diellor u formua nga rënia gravitacionale e një Reje gjigante molekulare 4.568.000.000 vjet më parë. Reja Molekulare ishte rreth disa Light/Years=Vjet/drite e madhe. Rajoni që do formonte Sistemin Diellor, ishte i njohur si mjegullnaje para-diellore. Ajo filloi të shkatërrohej në një disk tjerrje me një diametër të madh dhe të nxehtë, gjithashtu të dendur në qendër. Në këtë pikë, në evolucionin e tij, Dielli është besuar të ketë qënë një yll T Tauri. Brenda 50 milion vjetëve, presioni dhe dendësia e hidrogjenit në qendër të Diellit u bë i madh dhe i mjaftueshëm, që të fillojë fuzionin termobërthamor. Temperatura, norma reagimit, presioni, dhe densiteti i rritur deri në ekuilibër u arrit, luftuar nga forca e tkurrjes gravitacionale. Në këtë pikë Dielli u bë një yll i plotë. Kjo rritje e presionit ndez thelbin/bërthamën. Si rezultat, Dielli është në rritje të ndritshme me një normë prej rreth 10 % çdo 1,1 miliard vjet. Dielli është i përbërë aktualisht me rreth 71,1 % hidrogjen dhe 27,4 % helium dhe pjesa tjetër përbëhet nga sasi të vogla elementesh të rënda. Kjo ndryshon ngadalë me kalimin e kohës, për shkak se Dielli konverton hidrogjenin në helium. Metalet më të bollshme janë të oksigjenit rreth 1 % të masës së Diellit, karboni 0,3 %, neoni 0,2 % dhe hekur 0,2 %. Dielli para konvertimeve masive ishte 71,1 % hidrogjen, 27,4 % helium, dhe 1,5 % metale. Në pjesët e brendshme të Diellit, fuzioni bërthamor ka modifikuar përbërjen në konvertimin nga hidrogjen në helium, kështu që pjesa më intime e Diellit është tani rreth 60 % helium, me bollëk metali të pandryshuar. Rreth 5,4 miliard vite nga tani, hidrogjeni në thelbin e Diellit do të konvertohet krejtësisht në helium, duke i dhënë fund fazës kryesore. Heliumi në bazë të djegies do jetë në një temperaturë shumë të nxehtë, dhe do prodhojë energji shumë herë më të mëdha se sa nga koha e procesit të hidrogjenit. Në këtë kohë, shtresa e jashtme e Diellit do të zgjerohet për afërsisht deri në 260 herë nga diametri aktual. Përfundimisht heliumi do të shterojë vetë në një shkallë shumë më të shpejtë së hidrogjeni, dhe djegia e Diellit me fazën e helium do të jetë shumë më e vogël në krahasim me fazën e djegies së hidrogjenit. Dielli nuk është shumë masiv dhe i mjaftueshëm, dhe reaksionet bërthamorë në bazë do të zvogëlohen. Shtresa e jashtme e tij do të bjere diku larg në hapësirë, dukë bërë që Dielli të humbë pothuajse të gjithë fuqinë e tije. Që nga lindja e tij, ai ka përdorur rreth gjysmën e hidrogjenit në thelbin/bërthamën e vet. Ai do të vazhdojë të rrezatojë edhe për 5 miliardë vjet apo më shumë (edhe pse shkëlqimi i dritës së tij do të dyfishohet në atë kohë). Por në fund ai do të konsumojë të gjithë hidrogjenin dukë e kthyer në helium dhe pastaj të shndërrohet në një gjigant të kuq, dhe do të shpërbëhet dhe zvogëlohet në një yll Xhuxh-Dwarf. Ky fenomen do jetë i detyruar në ndryshime radikalë, të cilat edhe pse të zakonshme nga standardët yjorë, do të rezultojnë në shkatërrimin total të Tokës (dhe ndoshta për krijimin e një mjegullnajë planetarë).Të Dhënat Nga Anijet dhe satelitet
Të dhënat e fundit nga Anija Ulysses tregojnë një ndryshim te shpejtësisë me 750 kilometra në sekondë të Erave Diellore. Përbërja e Erës Diellore gjithashtu duket të ndryshoje në rajonet polare. Studim i mëtejshëm i Erës Diellore do të bëhet nga anijet e nisura kohet e fundit Wind, ACE dhe SOHO nga pika të favorshme dinamike të qëndrueshme drejtpërdrejte në mes Tokës dhe Diellit rreth 1,6 milionë km nga Toka.
Kuptimi i Njerëzimit
Për mijëra vjet njerëzimi, më disa përjashtime, nuk e njihte ekzistencën e Sistemit Diellor. Njerëzit besonin së Toka mund të jetë e palëvizshme në qendër të Universit dhe kategorikisht. Edhe pse filozofi grek Aristarkun Samos kishte spekuluar në një rishqyrtim të Kozmosit, Nicolaus Copernic ishte i pari që zhvilloi një sistem matematikisht heliocentrik. Pasardhësit e tij të shakullit 17-të, Galileo Galilei, Johannes Kepler dhe Isaac Newton, zhvilluan të kuptuarin e fizikës, e cila çoi në pranimin gradual të idesë se Toka dhe Planetët tjera rrotullohen rreth Diellit, dhe që Toka nuk është qendra e gjithçkaje. Në kohët e fundit, përmirësimet në Teleskop dhe përdorimi i anijeve/satelitëve kanë mundësuar hetimin e fenomeneve gjeologjikë të tilla si, male dhe kratere, dhe dukurive meteorologjikë sezonalë, të tilla si retë, stuhitë e pluhurit dhe akullnajave në planetët e tjera.
Dielli është rreth 4,5 miliard vite i vjetër. Theksojmë : Dielli nuk mund të shkatërrohet nga një fenomen Supernova sepse nuk e ka masën e duhur.
Lindja, Formimi, Përbërja e Diellit dhe e vete Sistemit Diellor
Sistemi Diellor u formua nga rënia gravitacionale e një Reje gjigante molekulare 4.568.000.000 vjet më parë. Reja Molekulare ishte rreth disa Light/Years=Vjet/drite e madhe. Rajoni që do formonte Sistemin Diellor, ishte i njohur si mjegullnaje para-diellore. Ajo filloi të shkatërrohej në një disk tjerrje me një diametër të madh dhe të nxehtë, gjithashtu të dendur në qendër. Në këtë pikë, në evolucionin e tij, Dielli është besuar të ketë qënë një yll T Tauri. Brenda 50 milion vjetëve, presioni dhe dendësia e hidrogjenit në qendër të Diellit u bë i madh dhe i mjaftueshëm, që të fillojë fuzionin termobërthamor. Temperatura, norma reagimit, presioni, dhe densiteti i rritur deri në ekuilibër u arrit, luftuar nga forca e tkurrjes gravitacionale. Në këtë pikë Dielli u bë një yll i plotë. Kjo rritje e presionit ndez thelbin/bërthamën. Si rezultat, Dielli është në rritje të ndritshme me një normë prej rreth 10 % çdo 1,1 miliard vjet. Dielli është i përbërë aktualisht me rreth 71,1 % hidrogjen dhe 27,4 % helium dhe pjesa tjetër përbëhet nga sasi të vogla elementesh të rënda. Kjo ndryshon ngadalë me kalimin e kohës, për shkak se Dielli konverton hidrogjenin në helium. Metalet më të bollshme janë të oksigjenit rreth 1 % të masës së Diellit, karboni 0,3 %, neoni 0,2 % dhe hekur 0,2 %. Dielli para konvertimeve masive ishte 71,1 % hidrogjen, 27,4 % helium, dhe 1,5 % metale. Në pjesët e brendshme të Diellit, fuzioni bërthamor ka modifikuar përbërjen në konvertimin nga hidrogjen në helium, kështu që pjesa më intime e Diellit është tani rreth 60 % helium, me bollëk metali të pandryshuar. Rreth 5,4 miliard vite nga tani, hidrogjeni në thelbin e Diellit do të konvertohet krejtësisht në helium, duke i dhënë fund fazës kryesore. Heliumi në bazë të djegies do jetë në një temperaturë shumë të nxehtë, dhe do prodhojë energji shumë herë më të mëdha se sa nga koha e procesit të hidrogjenit. Në këtë kohë, shtresa e jashtme e Diellit do të zgjerohet për afërsisht deri në 260 herë nga diametri aktual. Përfundimisht heliumi do të shterojë vetë në një shkallë shumë më të shpejtë së hidrogjeni, dhe djegia e Diellit me fazën e helium do të jetë shumë më e vogël në krahasim me fazën e djegies së hidrogjenit. Dielli nuk është shumë masiv dhe i mjaftueshëm, dhe reaksionet bërthamorë në bazë do të zvogëlohen. Shtresa e jashtme e tij do të bjere diku larg në hapësirë, dukë bërë që Dielli të humbë pothuajse të gjithë fuqinë e tije. Që nga lindja e tij, ai ka përdorur rreth gjysmën e hidrogjenit në thelbin/bërthamën e vet. Ai do të vazhdojë të rrezatojë edhe për 5 miliardë vjet apo më shumë (edhe pse shkëlqimi i dritës së tij do të dyfishohet në atë kohë). Por në fund ai do të konsumojë të gjithë hidrogjenin dukë e kthyer në helium dhe pastaj të shndërrohet në një gjigant të kuq, dhe do të shpërbëhet dhe zvogëlohet në një yll Xhuxh-Dwarf. Ky fenomen do jetë i detyruar në ndryshime radikalë, të cilat edhe pse të zakonshme nga standardët yjorë, do të rezultojnë në shkatërrimin total të Tokës (dhe ndoshta për krijimin e një mjegullnajë planetarë).Të Dhënat Nga Anijet dhe satelitet
Të dhënat e fundit nga Anija Ulysses tregojnë një ndryshim te shpejtësisë me 750 kilometra në sekondë të Erave Diellore. Përbërja e Erës Diellore gjithashtu duket të ndryshoje në rajonet polare. Studim i mëtejshëm i Erës Diellore do të bëhet nga anijet e nisura kohet e fundit Wind, ACE dhe SOHO nga pika të favorshme dinamike të qëndrueshme drejtpërdrejte në mes Tokës dhe Diellit rreth 1,6 milionë km nga Toka.
Kuptimi i Njerëzimit
Për mijëra vjet njerëzimi, më disa përjashtime, nuk e njihte ekzistencën e Sistemit Diellor. Njerëzit besonin së Toka mund të jetë e palëvizshme në qendër të Universit dhe kategorikisht. Edhe pse filozofi grek Aristarkun Samos kishte spekuluar në një rishqyrtim të Kozmosit, Nicolaus Copernic ishte i pari që zhvilloi një sistem matematikisht heliocentrik. Pasardhësit e tij të shakullit 17-të, Galileo Galilei, Johannes Kepler dhe Isaac Newton, zhvilluan të kuptuarin e fizikës, e cila çoi në pranimin gradual të idesë se Toka dhe Planetët tjera rrotullohen rreth Diellit, dhe që Toka nuk është qendra e gjithçkaje. Në kohët e fundit, përmirësimet në Teleskop dhe përdorimi i anijeve/satelitëve kanë mundësuar hetimin e fenomeneve gjeologjikë të tilla si, male dhe kratere, dhe dukurive meteorologjikë sezonalë, të tilla si retë, stuhitë e pluhurit dhe akullnajave në planetët e tjera.
Dielli është rreth 4,5 miliard vite i vjetër. Theksojmë : Dielli nuk mund të shkatërrohet nga një fenomen Supernova sepse nuk e ka masën e duhur.
Anakonda- V.I.P Anëtarë
- Vendbanimi : Australia
Postime : 31717
Gjinia :
Anëtarësuar : 02/12/2011
Mosha : 34
Hobi : Once Upon A Time
Similar topics
» Era dhe Dielli, energjia e së ardhmes
» Dielli i dytë për Tokën
» Dielli i ben mire trupit
» Syze dielli dhe optike
» Dielli përpin një tjetër kometë
» Dielli i dytë për Tokën
» Dielli i ben mire trupit
» Syze dielli dhe optike
» Dielli përpin një tjetër kometë
Faqja 1 e 1
Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi