Nga thënia në mendim (II)

Një ndërtim me foljen them si folje modale të qëllimit të pavendosur, të ndjekur nga lidhorja:

Themi të shkojmë në kinema sonte.
Them të pres edhe një muaj, pastaj t’i shkruaj.
Them t’i kërkoj takim ministrit.
Them të aplikoj për një grant këtë vit.
Thashë t’i kërkoja Halimit të ma rregullonte derën.
Them ta marr edhe nipçen me vete.

Këtu them ka kuptimin “kam ndërmend”; të krahasohen:

Themi të shkojmë në kinema sonte.
Duam të shkojmë në kinema sonte.
Do të shkojmë në kinema sonte.

Ndërtimi i tretë është në të ardhmen; ndërtimi i dytë ka modalitet volitiv, shpreh dëshirën për të bërë diçka; ndërtimi i parë është i ngjashëm me të ardhmen, por shton një modalitet pasigurie, ose më mirë, sugjeron se vendimi ende nuk është marrë; ose që dëshira për të bërë diçka nuk është aq e fortë.

Të krahasohen edhe:

Themi të rrimë në hotel edhe sonte.
Ndoshta rrimë në hotel edhe sonte.

Çka e konfirmon modalitetin e mundësisë, ose të një vendimi që ende nuk është marrë plotësisht.

Në këto ndërtime, folja them është e kufizuar në vetë, në kohë dhe në mënyrë: mund të përdoret vetëm në vetën e parë njëjës dhe shumës, si dhe në kohët e tashme dhe të kryer të thjeshtë (aorist); po ashtu, nuk pranon format mohore.

Nga pikëpamja diskursive, them në këto ndërtime shërben si operator i ligjëratës së zhdrejtë; meqë thënia që e ndjek rimerr diçka që folësi po e mendon, po e debaton me veten ose me dikë tjetër, po e pleqëron, por që s’e ka vendosur ende.

Si edhe në raste të tjera, shqipja e përdor këtë folje për të shënjuar procesin e të menduarit.

Metafora bazë këtu është: TË MENDOSH është TË THUASH DIÇKA.

Çuditërisht, ndërtimi nuk ndeshet në vetën e tretë, madje edhe në tekste letrare me autor të gjithëditur (omniscient):

Thashë ta parkoja makinën afër spitalit.
*Aliu tha ta parkonte makinën afër spitalit.

Arsyeja pse ndodh kjo ndoshta ka të bëjë me faktin se tekste të tilla, me autor të gjithëditur dhe ligjëratë të zhdrejtë, nuk janë të ligjërimit të folur.

Gjithsesi, në gjendjen e sotme të gjuhës, ky operator modal mbetet i lidhur ngushtë me vetën e parë.