Cfare eshte Drita

Para epokes moderne te astronomise, njohurite asgje rreth Universit pertej planetit tone u mbeshtesnin nga drita.

Cfare eshte drita?

Kjo eshte nje pyetje e cila zinte mendjet e disa shkencetareve te medhenj. Shume ide te hershme kane qene hedhur poshte, kurse tani kemi nje ide te mire te natyres se drites. Historikisht ishin dy ide rivale se drita ishte ose nje rryme dhe grimce e vogel ose nje vale e hapur dhe e pasigurt ne rrugen e saj neper hapesire. Drita qe ne shohim (drita e dukshme qe nuk eshte tautologji qe tingellon) eshte vetem nje pjese e spektrit elektromagnetik, nje spastrim i madh i rrezatimit i cili perfshin gjithashtu, radio infra-kuqe, ultra-violet, rrezet-x dhe rrezet gama. Ky eshte Spektri elektromagnetik. Ndryshe nga te tingellimi, te gjitha rrezatimet elektromagnetike mund te udhetojne neper hapesiren ​​krejtesisht bosh rreth 300,000 km/s, shpejtesia me e shpejte e njohur. Cdo rrezatim elektromagnetik udheton ne forme te valeve.

Cdo vale EM ka nje frekuence dhe nje gjatesi vale. Keto jane te lidhura, nje frekuence e larte e vales EM ka nje gjatesi vale te shkurter, ndersa nje vale e ulet e frekuencave ka nje gjatesi vale te gjate. Per shembull, valet qe mbajne te dhenat ne kompjuterin tuaj ne nje rrjet wireles mund te gumezhoje larg me shume se 2 miliarde here per sekonde (2GHz) dhe kane gjatesi valore rreth 15 cm. Provoni te shumezoni dy miliarde me 15 cm, dhe do keni nje shpejtesi ne cm/s, kthejeni ate ne km/s. A duket pergjigja e sakte? sepse ne te kundert, nje radio stacion transmetimi mund te transmetojne lajme dhe muzike ne 96 MHz (dmth. 96 milion luhatje per sekonde) ne vale 3m apo me te gjate. Provoni shumezimin perseri per te gjetur pergjigjen.

Le te bejme nje shetitje neper spekter. Valet e radios jane gjatesi vale relativisht te gjata (sinjale jashtezakonisht te uleta. Frekuenca perdoret per te komunikuar me nendeteset qe jane te zhytura dhe 3000-6000 km te larg). Gjatesia e Valeve te shkurtra (te themi 1 milion deri ne 1 mm) quhen radio mikrovale, dhe ato akoma me te shkurtra perfshijne valet e grupit infra te kuqe dhe pastaj ne mes te spektrit kemi ROYGBIV, njohur si (kuqe, portokalli, verdhe, jeshile, Blu, Lejla, Violet), e cila Isaac Newton tregoi per te bere driten e bardhe. Drita jeshile (ne qender te grupit te dukshem) ka nje gjatesi vale prej rreth 0.00055mm (rreth 1/10 ne diameter prej nje qelize te kuqe te gjakut). Duke levizur pertej ngjyres vjollce, ne kalojme ne padukshmerine e drites ultra-vjollce, dhe ndersa vala shkurtohet duke ecur me tej ne kemi hyre ne fushen e rrezeve-X dhe rrezeve gama.

Me fillimin e shekullit te njezete ishte e sigurte se drita eshte nje vale, dhe pasi u bene disa eksperimente u konfirmua plotesisht. Disa eksperimente treguan se nje rreze drite qe ndricon ne nje siperfaqe metalike mund ti nxjerri jashte elektronet nga metali. Kjo ishte e pashpjegueshme nga teoria e vales, dhe sugjeroi se drita ishte ne fakt nje rryme tip grimce e vogel. Grimcat u quajten edhe fotone. Pra, drita eshte ose nje vale ose nje rryme e grimcave. Drita i perfshin te dyja ne te njejten kohe. Edhe pse duket cuditshem qe drita mund te jete nje vale dhe grimce ne te njejten kohe (kjo mund te verehet ne peshore shume te vogla. Pershembull, Astronomet jane mesuar me kete metode.

Per shumicen e shekullit te kaluar, astronomet kane bere te mundur skanimin e Universit duke perdorur gjatesite e valeve gjithnje e me ekzotike. Si rezultat, ne kemi gjetur pulsaret, vrimat e zeza, rajonet e formimit te yjeve, dhe brezin e kometave kupier, (brez ky pertej orbites se Plutonint). Cfare do te gjejme ne te ardhmen ?? (Te presim).






Elton Balla
Oxford Angli 2011

bravo klea edhe shkencetareve ua kalove,duket se je shum inteligjente sepse e gjete para atyre