Poseidoni - Hyu i jetes

Hyu i jetës - Poseidoni ( Dodoni , I Miri)

Poseidoni(Pujisësi i Dodonit,bujisësi i Dodonit,bujitje ose pujitje është dukuria që i shfaqet syrit në buzët e burimit të ujit , që vjen nga thellësia e tokës ) i biri i Kronit dhe Reas , vëllai i Zeusit dhe Hadit dhe hyjnia kryesore ne panteonin pellazg Olimp -Dodone .Pasi rëzuan nga froni të atin Kronin ,tre vëllezërit Zeusi ,Poseidoni dhe Hadhesi ndan pushtetin.

Poseidoni qe i dyti, me i rendësishmi , pas Zeusit e midis hyjnive. I takoi të qe i gjithëpushtetshmi i deteve dhe ujrave , në të shkuarën ky qe atributi më i qënësishëm i Kronit .

Ai shfaqet nga thellësia e tokës si burim i ujit jetëdhënës ,por që njëherazi është lënda kryesose e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.
Poseidoni është kuptuar si Hyjnia përgjegjës i lëngut të jetës ,ujit, në planet.Ai identifikohet Hyjnia e rrjedhjes dhe e qarkullimit te vazhdueshëm ,i qetesise dhe i furisë maramendëse ,i paparashikueshmërisë dhe i mistershmërisë.

Bujar dhe mirëtor .jetëmbajtes dhe ndëshkues për këdo që se nderoi , dhe për një çast e përbuzi ,ky është i Miri , Poseidoni, për detar ,peshkatar, buzalumas e bregadetas..

Të gjithë të lashtët e pranojnë se Poseidonin e adhuronin më së tepërmi Ilirët dhe Epiriotët pellazg.

Simboli i tij , i qënësishëm,është cfurku tridhëmbësh , skeptri me të cilin ai mbante fortë ujin e detit pas tokës dhe kapej lehtë pas çdo sendi ,një symbol ky që haset dhe si skepter , edhe pse në minjaturë , që mbahej në dorën e djathtë edhe prej Faraonëve.

Nuk do shumë ta kuptosh mendësine e të lashtëve ,që mendonin se Poseidoni e mbante të pashkëputur ujin me tokën me ndihmën e tridhëmbësh*t sepse me sa duket ata e kishin provuar se tridhëmbëshi qe mjeti më efikas për të fiksuar diçka pas tokës.

Kështu,edhe ne ,fare thjeshtë duam të besojmë se Poseidonit i është atribuar mveshur, misteri i pashkëpuetshmërisë të ujit nga toka ,pra është një përpjekje pararendese për të spjeguar të vërtetën e tërheqjes së gravitacionit, dhe pse jo , kjo të qe mënyra më e saktë e spjegimit të lidhjes së ujit me tokën prej të lashtëve..

Këtu mendoj se e ka bazën dhe përfytyrimi i pandarë i Poseidonit nga skeptri tridhëmbësh i tij.

Simboli tjetër kuptimplotë për Posejdonin është delfini njeridashës dhe udhërëfyes .
Delfini(që spjegohet me bashkimin e dy foljeve te shqipes del – hin, ashtu si shfaqet delfini vertet ne det) është qënia më e adhuruar e ujrave te Jonit.Kush i ka njohur nga afër këto qënie është mrekulluar prej humanizmit dhe fisnikërise se tyre Si te njerëzit, delfinët e kanë shumë të zhvilluar tiparin e komunikimit tingëllor .

Detajonasit e adhuronin ketë krijesë,dhe jo pak prej tyre kishin provuar mirësine e këtyre krijesave . Detajonasit jo vetëm së lashti , por edhe sot besojnë se Ata janë lajmësit e të Mirit të Jonit.

Të lashtët besonin se Poseidoni kishte seline në Jon të kaltërpraruarin me 145 ditë të bukura me diell ,që përshëndritet edhe në mot të keq nga shkrepëtimat e malit të Çikës(mali I Vetëtimave) . Pse ata zgjodhën pikërisht Jonin .A e dinin vallë ata që thellësia maksimale e deteve të të gjithë Mesdheut prej 5121 m ndodhet pikërisht në jug të detit Jon.

Këtë të vërtetë befasuese e dinin vetëm ata të lashtë që ishin të lidhur ngushtësisht me detin dhe ja dinin mirë çdo të fshehtë a mister të tij.

Detajonatit dhe Adriatikasit ia njohin karakterin hyjnisë së deteve të tyre .Ata e duan atë , si të afërmin e tyre, dhe nuk e ndajnë nga jeta e tyre, sepse e besonin dhe e nderonin Poseidonin si hyjninë e jetës.Ai përkujdesej për ta që nga kroni(Burimi)deri në det ku ai kishte seline .

Poseidonin e falnin ne gjithë siujdhesën e Hemit(Ballkan) nga bjeshkët e thella ku nisin rrjedhën lumenjtë e deri ne detin Jon dhe Adriatik.

Adhurimin për Poseidonin e gjejmë në dëshmi arkeologjke për gjatë vijës bregdetare nga grykëderdhja e lumit Drin në veri deri në grykëderdhjen e lumit të Bardhë(Akelou të lashtë) (Aspropotamo) ne jug.

Nuk ështën rastësi, që në këtë gjatësi kilomertike (Iliro _Epiriote) gjenden :
Tempuj për Poseidonin : (Shkodër, Apoloni, Antigonea, Foinika, Athamania);
Mbishkrime për Poseidonin mbi rasa guri (Salari e e sipërme , Leshnjë, Kamçist, rrethiTepelenë); qytet në Sarandë(Poseidi).

Interes paraqet dhe simboli i sakrificës për Poseidonin , që qe një Dem i badhë që njëherazi ka qënë edhe simbol i Epidamnit mitik, që kish përfunduar së ndërtuari më 627 para krishtit (Durrësi antik) dhe që për totemë të tij mendohet ta ketë pasur kokën e këtij demi hyjnor .

Këtë fakt e bënë të besueshëm etimologjia e emrit Epi- Damn . Çdo studiues i vemendshëm do të dallonte dy fjalëshin Epi (Kokë,E epërmja ) dhe Damn( Damaz ).Demi i padlirur i bardhë (që edhe sot po të haste besohet si fatsjellës dhe ogur mire) duhet t’i jetë bllatuar Poseidonit nga qytetarët e Epidamnit .

Kjo duhet të jetë edhe arësyeja , pse nga durrësakët autokton festohet më 22 qershor një festë pagane ,që e njohin si festa e detit.

Sipas disa rrëfenjave , këta adhurues te Poseidonit , Epidamnasit e lashtë kishin mbret Epidamnin që kishte një vajzë te bukur të quajtur Melisa ,e cila e adhuronte detin. Poseidoni mahnitej me këtë krijesë të bukur qe në verë lodronte në valet e Addriatikut e u dashurua pas saj .

Me të pati edhe një djalë, Dyrrahun Ky pinjoll hyjnor do ti ndëronte emrin e qytetit të gjyshit të tij,nga Epidamn në Dyrrah.(Këtë gjë na e rrefenë Apiani shek II, i cili shkruan : “….Dyrrahu ,të cilin e konsiderojnë(vendasit) se rrjedh nga Poseidoni që ,ndërtoi pranë qytetit një liman dhe i dha emrin Dyrrah..”)

Nuk është e rastit që dhe në Egjipt ,më 297 p.e.r.PTOLEMEU II molos i kushtoi Poseidonit një shtatore mbi 6 m. të lartë ,një vepër arti e SOSTRATIT të KNIDIT , që u vendos në majë të Farit të Aleksandrisë ,njërës prej 7 mrekullive të botës antike.

Pashkëputshmëria e detit me tokën ka intriguar misterin e dëshirës së Poseidonit më Demetrën .Është fakt se jashtë ujit atij ia rrëmbenin fuqitë retë dhe stuhitë, kështu që ai,përjetësisht do ta vuante pamundësinë e takimeve dashurore të destinuara të mos ndodhin kurrëme Demetrën që e adhuronte .

Kaq e zjarrtë qe ndjenja për të sa në brigjet shkëmbore të Tragjasi ,ku ai dëshironte ta takonte Atë çdo ditë , në mënyrë të mistershme , nëpërmjet të çarave ,që vinin nga thellësia e detit, i dhuronte asaj kristalet e kripës tragase.

Kjo mrekulli,që të mahnit , vazdon sot e gjithëdita si për të treguar pafundësinë e ndjenjës se Poseidonit për Demetrën, Tragasasit e lashtë këtë dhuratë të Poseidonit ,ajo që i jep shije jetës e shpërndanë në tërë siujdhesën e Hemit(Ballkanit) e më pas në tërë Europën e më gjërë..

Çelja e pranverës ,shkrirjja e dëborave ,shirat e stinës ,bollëku i prurjeve të burrimeve dhe të lumenjëve ,ndërimi i ujrave të fjetura te dimrit ndër dete ,i japin mundësi mbretit të tyre Poseidonit vetëm ta përqafojë Demetrën me velin e ujtë .

Qe krijuesi i gjallesave te nënujit ,veçmas njihet si krijues i kalit .Posejdoni goditi me sfurkun tridhëmbësh shkumën nga doli –Skibias(Skifias) kali i pare.Nga shkumba e valëve doli kali i pare këtej mendohet ta ketë prejardhjen dhe emri i lumit Shkumbin(Genusi).

Në luftën e Trojës Poseidoni merr anën e trojanëve. Zëmërohet në kulm me akejtë që kanë vënë ne veshtirësi Trojanët ,duke uturruar ….

E, beftë rrjedh ai nga malet
Gjurmëve të tij hyjnore
Derdhen përrenjë pyjeve e maleve
Kater galope Egjeun e mbrin
E thellë zhytet në detin e kristaltë
Te seli e motshme shkëlqimartë
Mbren me ngut kuajt patkoj bakërtë
Të shpejt si era krifartët çajnë detin
Ngjesh për vete gjerdanin e arte
Në dorën e majtë tridhëmbëshin e artë mban
E mbi koçi mire vend po ze
E vrullshëm hidhet përmbi dallgë
Peshq e bisha lodrojnë gëzueshem
Nën hijen e hyut mbi dallgë
I hareshëm deti udhën ia hap të kalojë
Iliada 23


.. Bashkë me Apolonin dhe Aiakun(Ai- akun) ndërtuan muret e Trojës . Pelazgu qe biri i Poseidonit me Larisën .

Poseidoni qe jo vetëm ati i Auosit(Vjosës).por edhe i të 18 lumenjeve të tjerë,bijët e tij , që derdhen në detet Adriatik ,Jon,Egje dhe në Detin e Zi nëpërmjet Danubit.

Duke nisur nga skaji jugor , në ujrat e të birit , Akelout hyjnor (Akellos,Aspropotamos,lumi i Bardhë) Tetisi pagëzoi të birin e saj Akil hyjnorin e më pas rrjedh Arahti(Arahtos,që të le të kuptosh që rrjedh nga malet) ; Luri (Luros); Akeroni(Është kë roni),Aheros afër Pargës;Thyami (Çami,Kallamas;Bistrica (Syri I kaltër dhe shumë syresh të vegjël që derdhen në Jon përgjat Rivjerës deri në Karaburun,
Aty ku Joni takon me Adriatikun ,që përball Shëngjinit me Neapolin arrin thellësinë 1585 m.

E më tej vazhdon Aosi(Vjosa dhe Drino);Semani ,meEordaikun (Devollin)dhe Aspi(Osumi);Shkumbini (Genus);Erzeni (burimet e Shëngjergjit);Ishmi (Tërkuzi dhe lumi i Drojit);Ardaksani (Mati dhe Fani);Drili (Drini i Bardhë dhe i Zi);Buni (Buna)
Poseidoni i çon ujë dhe Detit të Zi nëpërmjet Danubit, me Drinën dhe Moravën në veri.Deti Egje pi ujin e Vardarit ,Vistricës dhe të Pinos.

Konfigurimi gjeografik i tëtë këtyre lumenjëve ,si një piktogramë hidrografike , nga burimi deri ne grykëderdhje , krijon imazhin e një kupe 5 këndëshe të stërmadhe me fundkonik në grykëderdhjen e Akelout në jugë që zgjeron bazën drejt veriut ,në verilindje Selaniku deri në pikëtakimin e meridianit 22,5 oo me Danubin dhe në veriperëndim në vijën Akelou ishulli i Sazanit deri në pikëtakimin e meridianit 19.oo me Danubin .Krijohet kështu imazhi i një kupe gjigande e denjë për tu kujdesur nga një hyjni si Posejdoni.,andaj po e quaj thjeshtë Kupa e Poseidonit.

Burimet e këtyre lumenjëve , që rrjedhin pandalimisht , shpien çdo ditë ujë të fresket në detet Jon , Adriatik , Egje dhe Detin e Zi e formojnë , përbashkësinë e kupës jetëdhënëse të Poseionit .Kjo piktogramë përbëhet nga një rrjet i dendur lumenjsh që arrin një gjatësi 60323 km.

Pjertësia mesatare e gjithë këtij territori është 28%.Rezervat ujore të Kupës jetëdhënëse të Poseidonit,qe përfshinë Shqipërinë,Malin e ZI,Serbinë ,Kosovën ,Maqedoninë ,Bullgarinë dhe Greqinë në kuadratin gjeografik Veri (paraleli 45oo)Jugë(Paraleli 38.5oo)Perëndim (Meridiani 19oo) dhe në Lindje (meridiani 22.5oo) e matur sipas gjeo-hidrografëve me vëllim mesatar të prurjeve te lumenjve në km3 ështëhqipëri 41,2;Serbi,Kosovë,Maqedoni së bashku 126,Greqi 67,3,Bullgari 17,9 ,pra vëllimi mesatar për të gjithë këtë rrjet hidrik është 252,4 km 3 ( kur Suedia dhe Islanda së bashku e kanë 263,8 Km 3)
Lumenjtë e Kupës së Posejdonit 31% të ushqimit të tyre e kanë nga ujrat nëntokësore që do të thotë 78.2 km 3 ujë.

Mbulesa e gjelbërt karakteristike nga 400 deri 1250 m mbi nivelin e detit është Dushkaja (Klimaksi) në shumëllojshmërinë e saj(Bunga,Shparthi,Bungëbuta ,Qarri,Valanidhi,Bulgëri,Ilqja ) ,si dhe ahishte,pishnaja dhe bredhnajat etj që natyrisht është dhe filtri natyror i pa zëvendësueshëm i ujrave të ndotura mbitokësore. .

Kjo mbulesë e gjelbërt (ajo e dushkajës) favorizon bashkëjetesën edhe rritjen e një shumëllojshmërie tejet të konsiderueshme bimësie tjetër e që dallohet për cilësinë e bimësisë eterovajore ,mjekësore etjerë.Interesi për bimët dhe rrënjët mjekësore është tejet i lashtë , dhe për më tepër hobin për njohjen e bimëve e kanë pasur edhe mbretër si Mbreti Genti i Ilirisë të cilit i atribohet dhe zbulimi i vlerave kurative të Gentianës

Në Pesëkendëshin grykëderdhja e Akelout(Aspropotamo)lumi i Bardhë,Selanik (Thesaloniqi), Ohër ,Shkumbin Vlorë (Aulonë ,A – Uli – Onë; A Ylli Jonë) biologët njoftojnë te kenë numëruar rreth 3200 llojë bimësh dhe prej tyre rreth 386 lule dhe rrënjë mjeksore një shumëlushmëri mahnitese ,që banoret e këtyra krahinave në veçanti gratë i përdorin që së lashti në praktika shëruese me mjaft sukses ,i edhe sot e gjithë ditën , e që për këtë arësye , pa hezitim do ta quajmë shëronjëtorja e POSEIDONIT.

Adhurimi i të lashtëve për Poseidonit është transmetuar ndër gjithë ballkanasit edhe si mesazh hyjnor jetëmbrojtës

Misteri i Kupës së Posejdonit ka detyruar gjithkënd,anekënd këtij areali ,për ta bekuar dhe ruajtur ujin dhe mburojën e gjelbër të tij në emër të jetës. Askush nuk ka guxuar te matet me Poseidonin ,nga që me guximtarët, në jetë të jetëve ,e kanë përjetuar fatalisht fuqinë e hyjnisë së Ujrave dhe të Detit .

Por është edhe mjë fakt tjetër ,shumëkuptimplotë. Poseidoni na kujton ujin : si pëbërësi ,si lënda më e qënësishme ;si 70% e gjendjes në cilën do gjallesë a dukuri e jetës , që ekziston në tokë , në të gjithë shumëllojshmërinë e shfaqjes së saj.

Në ciklin e jetës, Poseidoni ,si personifikim i ujit ,është lënda kryesose e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.Uji, si përbërës i gjithçkaje ,që ripërtërihet e jeton në planetin tone, është elementi përbashkuese i mistershëm, që realizon qarkullimin e e lëndës organike ,që u siguron harmoninë e sigurine e jetës ,zhvillim dhe jetëgjatësi të gjitha llojeve të gjallesave.

Adhurimi për Poseidonin në këtë kuptim , nuk qënka thjeshtë një ndjenjë dhe besim pagan,mistik , por është thirrje e ndërgjegjes ,një kujtesë për të Mirin e cilësisë së jetës.

Ai u martua me Amfitrian motra e madhe e Titonit Oqean, si për të treguar zgjerimin e pushtetit të tij drejt Oqeanit.

e kam ber ne 9-vjecare,e pata harruar ndersa tashi mu kujtua serish