F. W. L. Kovacs: Shqipja, gjuha pellazgjike - barinj në jug të Shqipërisë betohen ende në emër të Zaa dhe E-Thanës (Zeus,Athina)

Edhe pse Shqipëria është më i vogëli i kombeve të Ballkanit dhe ka popullsinë më të hapërdarë, - ashtu siç thonë historianët dhe gjuhëtarët modernë shqiptarë, - origjina e saj dhe origjina e racës së saj është madhështore. Mbetjet e gjuhë pellazgjike, nënës së gjuhës baske, gjenden në të vërtetë në Shqipërinë e sotme dhe duket se provojnë se kjo tokë ishte, në kohët më të lashta, shtëpia e një populli autokton nga më të vjetrit e Europës, i cili ishte vendosur aty qysh kohë më përpara migrimeve të mëdha të popujve indo-evropianë nga Azia Qendrore. Dhe veç kësaj, ishin dy prej fiseve indo-evropiane të para, Trakët dhe Ilirët, të cilët zgjodhën territorin e bregdetit shqiptar si shtëpinë e tyre të re në Europë.
Përveç trashëgimisë së lënë nga gjaknxehtët ilirë dhe trakë, një tjetër trashëgimi e kohëve klasike është ende gjallë në gjuhën shqipe dhe zakonet e sotme. Ju mund të dëgjoni ende barinj analfabetë në jug të Shqipërisë, të ulur rreth mangallit, zjarrit me qymyr, e duke pjekur Sarman e tyre, një përzierje me mish qengji mbështjellë me gjethe të freskëta, betohen në emër të "Zaa" dhe "E-Thanës," të cilët janë thjesht emrat e transformuar të Perëndisë dhe Perëndeshës, klasikë grekë, Zeus dhe Athina.

Po të njëjtët njerëz, rreth zjarrit të tyre me qymyr druri, të cili sigurisht që nuk i kanë studiuar tekstet e burimeve historike, do t'ju rrëfejnë me krenari për njerëzit e mëdhenj, të njohur për tërë botën nëpërmjet pushtimeve e arritjeve të tyre në tre kontinente, të cilët, sidoqoftë, dolën nga vendi i humbur i Shqipërisë. Ata shpallin si bashkëkombësin e tyre shqiptar, Aleksandërin e Madh, të cilin ata e quajnë "Lek i Madh" dhe për të cilin pohojnë se ka lindur në fshatin Emadhija, në rajonin e Shqipërisë së Veriut, Mat. Një nga armiqtë më të tmerrshëm të Romës së lashtë, mbreti Pirro i Epirit, i kujtuar për fitoret e tija të cilat ishin aq të kushtueshme sa që dukeshin më fort si mposhtje - "Një fitore e tillë më shumë dhe unë jam i humbur" - thuhet të ketë lindur dhe të ketë jetuar në rininë e tij, në pjesën shqiptare të maleve të Epirit. Gjithashtu me origjinë shqiptare ishin Perandori Justinian i Bizantit, Papa Klementi XI dhe gjakatari, bujari, romantiku Ali Pasha, Luani i Janinës, një nga figurat më piktoreske të fillimit të shekullit të nëntëmbëdhjetë, konfliktet e të cilit me Sulltanin frymëzuan revoltën greke për pavarësi. Mehmet Aliu, udhëheqësi i revoltës egjiptiane në 1881 dhe themeluesi i dinastisë së Kajros, ishte një shqiptar dhe po ashtu ishin Francesco Crispi, burrë-shteti i famshëm italian, dhe admirali Konduriotis, presidenti i parë i Republikës së Dytë greke. Ishte shqiptar, trimi legjendar Skënderbe, Iskanderi i poemës së Longfellow-t, i cili, në një kohë kur turqit kishin pjesën më të madhe të Ballkanit në kthetrat e tyre, mundi ushtrinë e Sulltanit dhe themeloi një shtet të pavarur ballkanik.