Si funksionon kenaqesia?

Gjithçka ka lidhje me kiminë: kur kënaqim nevojat tona, të çfarëdo lloj natyre qofshin ato, truri çliron dopaminën, neurotransmetuesi që aktivizohet kur përjetojmë emocione të forta, duke na dhënë një ndjenjë të mrekullueshme kënaqësie. “Junk fond”, marijuana, vodka, seksi, lojërat e fatit na bëjnë të ndihemi mirë, por në fakt kanë shumë efekte anësore për shëndetin tonë. Pse ndodh kjo? “Shumë studime kanë treguar se ekziston një lloj harmonie në nivel neuronesh mes vesit dhe virtytit”, shpjegon David Linden, docent i neuroshkencave në universitetin “John Hopkins” dhe autor i librit “Busulla e kënaqësisë”. Në një konferencë të fundit, studiuesi është përpjekur të hedhë dritë mbi qarqet cerebrale të kënaqësisë, duke u bazuar si te zbulimet e fundit shkencore, ashtu edhe anekdotat zbavitëse, ku kishte qenë edhe vetë protagonist.

“Në vitin 1998, kur isha me pushime në Bangkok u përballa me pyetjet e çuditshme të një shoferi vendas, i cili ndërsa më shoqëronte në hotel, më pyeste me tone të ndryshme zëri nëse doja të bëhesha grua, burrë, tranvestit, ushtar, etj.”, tregon profesori. “Duke lënë mënjanë paligjshmërinë e pyetjeve, kishte diçka që i bashkonte ato oferta. Çfarë, do të pyesni ju? Shumë e thjeshtë: vesi. Në fund të fundit, vetë vesi është një kërkesë e përsëritur e kënaqësisë”, shton ai. Ndër burimet kryesore të kënaqësisë është sigurisht edhe seksi. “Kënaqësia na tërheq, na nxit, ndonjëherë kthehet në fiksim. Nuk dimë ta shpjegojmë me fjalë, por arritja e orgazmës është diçka e lindur dhe i ka rrënjët shumë të thella”, shpjegon neuroshkencëtari.

 

Të gjitha veprimet që aktivizojnë qarqet e kënaqësisë janë në gjendje të zhvillojnë varësinë, prandaj ne krijojmë varësi ndaj diçkaje. Këtu ndikojnë edhe faktorët gjenetikë (për 40%), përvoja e jetës, stresi. Studimet kanë treguar se varësia që meshkujt kanë ndaj alkoolit është ulur 4%, ndaj kanabisit 8%, heroinës 25%, duhanit 80%. Linden thotë se në qoftë se do t’u kërkonim tre subjekteve që janë të varur ndaj lojërave të fatit, heroinës dhe seksit, të përshkruanin ndjesitë e tyre nëse do të privoheshin nga manitë e tyre, asnjëri nuk do të ishte në gjendje të kuptonte se nga çfarë vareshin më parë. Kjo ndodh se trajektoret janë të ngjashme, si për efektet që japin ashtu edhe për faktin se janë në gjendje të ndryshojnë përgjithmonë qarqet e kënaqësisë.

 

Pse preferojmë më shumë një pikturë origjinale sesa një të rreme? Cila është arsyeja që bluza e George Clooney, në një ankand paguhet më shumë, në qoftë se është e palarë? Shumë e thjeshtë, sepse qeniet njerëzore janë esencialiste dhe bindjet që kanë në lidhje me një objekt ndikojnë ndryshe në perceptimin e tij. Këtë e thekson edhe Paul Bloom, profesor i psikologjisë dhe shkencave konjunktive në “Yale University”, sipas të cilit, arti pasqyron aspektet universale të natyrës njerëzore. Gjithmonë origjinalja është më e bukur se kopja e përkryer, sepse është fryt i një akti krijimi, jo talenti teknik. “Krahasimi më i mirë për kënaqësinë është arti, sepse energjia që të jep është e njëjtë me atë të seksit dhe ushqimit”, thotë psikologu.

 

Sipas ekspertëve, varësia është gjithashtu një proces mësimi: mund të kthehesh tek e njëjta gjë sepse e di që ajo është burim kënaqësie. Ky mekanizëm funksionon edhe te kafshët. “Në Etiopi, disa kafshë ushqehen me kokrra të papjekura kafeje, sepse kanë mësuar që kafeina u shkakton ndjenja kënaqësie; gjallesa të tjera ushqehen me fruta të thartuara, sepse marrin prej tyre alkoolin; kafshë të tjera parapëlqejnë kanabisin. Në Siberi, drerët dimërorë kërkojnë kërpudhat halucinogjene dhe pasi i kanë ngrënë, ndiejnë ndryshim dhe eksitim”, përfundon Linden. Por nuk janë vetëm veset që e aktivizojnë mirëqenien tonë. Studimet kanë treguar se edhe aktiviteti fizik, apo gjestet e mira (si bamirësia apo kujdesi për të tjerët), aktivizon qarqet e kënaqësisë./portalb/