Koleksion me çudira!

First topic message reminder :

Ngoc: Tri dekada pa gjumë

64-vjeçari Thai Ngoc vuan nga pagjumësia që nga mbrëmja e vitit 1973, kur kaloi ethe të forta. Ai ka numëruar një numër të pakufizuar delesh gjatë 11.700 netëve të njëpasnjëshme. "Nuk e di nëse pagjumësia ka ndikuar në shëndetin tim apo jo. Doktori thotë se jam për bukuri, me përjashtim të mëlçisë dhe punoj normalisht si të tjerët", thotë Ngoc. Ai mban në kurriz çdo ditë 50 kilogramë çanta me plehra, duke i transportuar për katër kilometra. Gruaja e tij thotë se gjatë ditës kujdeset për derrat dhe pulat, ndërsa natën punon si roje. Gjatë netëve të të tre muajve ka hapur liqene artificiale për të rritur peshq.

23. Kush eshte lumi me i gjate?!
Lumi Nil ne Afrike eshte 6695 kilometra i gjate.

24. Cili eshte shteti me i prirur per termete ne Shtetet e Bashkuara?!
Ne Alaske bien termete prej 7 magnitudash edo vit dhe termete prej 8 magnitutash apo me te medha ne 14 vjet. Florida dhe Dakota e Veriut jane shtetet qe kane me pak termete ne SHBA, madje me pak se Nju Jorku.

25. Cili eshte vendi me i thate ne Toke?!
Ne nje vend te quajtur Arika, ne Kil bien 0.76 milimetra shi ne vit. Me kete ritem, filxhani i kafes do te mbushej per nje shekull.

26. C'fare e shkakton rreshqitjen e dheut?!
Shirat e rrembyer gjate nje periudhe te shkurter kohe nxisin rreshqitjen e vazhdueshme e te shpejte te dheut. Dalengadale, shirat e vazhdueshem e perkeqesojne edhe me shume rreshqitjen, e cila leviz ngadale. Materiale te ndryshme sillen ndryshe. edo vit shkaktohen gati 2 miliarde deme nga rreshqitja e dheut ne SHBA. Nje stuhi qe ka thyer rekordin ne San Francisko, ne janar, 1982, shkaktoi 18 mije rreshqitje gjate nje nate te vetme. Demi i shkaktuar ishte 66 milione dollare dhe 25 persona humben jeten.

27. Sa shpejt leviz balta?!
Rreshqitja e dheut, si orteke balte, mund te levize me shpejtesi prej 160 kilometrash ne ore.

28. A rrjedhin gjerat brenda Tokes?!
Kjo eshte e sigurt. Ne fakt, shkencetaret zbuluan ne vitin 1999 se materialet e shkrira brenda dhe rrotull kores se Tokes levizin ne vorbulla, duke formuar xhepa dinamika e te cileve eshte e ngjashme me tornadot dhe tufanet. Ashtu sic do te lexoni me cudi, korja e planetit leviz ne menyra te cuditshme.

29. Cili eshte vendi me i lagesht ne Toke?!
Lloro, Kolumbi, ka mesatarisht 13 metra shi ne vit. Kjo sasi eshte 10 here me e larte se ajo ne qytetet me te lageshta ne Evrope apo ne Shtetet e Bashkuara.

30. A ka edhe Toka faza, ashtu si Hena?!
Nga Marsi, Toka duket sikur kalon permes fazave te veeanta (ashtu sie e shohim ne Aferditen te ndryshoje fazat. Toka eshte ne orbiten e Marsit, dhe ndersa dy planetet rrotullohen rrotull Diellit, drita e diellit krijon pershtypje te ndryshme nga kende te ndryshme gjate vitit. Fazat e Tokes dallohen nga fotografite e marra nga Mars Global Surveyor dhe European Mars Express.

31. Cili eshte kanioni me i madh ne sistemin tone diellor?!
Kanioni i Madh konsiderohet si sistemi me i madh ne bote i kanioneve. Dega e saj kryesore eshte 446 kilometra e gjate. Valles Marineris ne Mars zgjatet 4800 kilometra. Nese do ti shtohej hartes se SHBA-se, do te shtrihej nga Nju Jorku ne Los Anxhelos. Ne disa vende, kjo njolle e madhe ne siperfaqen e Marsit eshte 8 kilometra e thelle.

32. Cili eshte kanioni me i thelle ne Shtetet e Bashkuara?!
Me kalimin e viteve, lumi Snake germoi kanionin Hell pergjate kufirit Oregon-Idaho. eshte me shume se 2.4 kilometra (8 mije kembe) i thelle. Ne kontrast, Kanioni i Madh eshte me pak se 6 mije kembe i thelle, me shume se nje milje.

33. A eshte Toka planeti me i madh shkembor ne sistemin diellor?!
Me zor! Diametri i Tokes ne Ekuador eshte 12,756 kilometra. Aferdita eshte 12,104 kilometra e gjere. Merkuri dhe Marsi, dy planetet e tjere shkembore, jane shume me te vegjel. Edhe Plutoni eshte shkembor, por eshte shume i vogel (disa thone se nuk eshte fare planet)

34. Sa prej vullkaneve te Tokes kane shperthyer ne koherat historike?!
Rreth 540 vullkane mbi toke. Askush se di se sa shume vullkane nenujore kane shperthyer gjate historise.

35. A ka me shume oksigjen ajri?!
Atmosfera e Tokes perbehet nga 80 per qind nitrogjen. Pjesa tjeter e saj eshte nitrogjen, me sasira te vogla elementesh te tjere.

36. Cila eshte ujevara me e larte ne Shtetet e Bashkuara?!
Ujevara Yosemite ne Kaliforni eshte 739 metra e larte.

37. Sa per qind te Tokes ze uji?!
Rreth 97 per qind. Oqeanet perbejne dy te tretat e siperfaqes se Tokes, gje qe do te thote se kur asteroidi i radhes te godase Token, ajo do te sperkate hapesiren.

38. Cilat jane dy masat e Tokes qe permbajne pjesen me te madhe te ujit te fresket ne Toke?!
Gati 70 per qind e ujit te fresket ne Toke ndodhet ne akullnajat e Antarktides dhe Grinlandes. Pjesa tjeter e ujit ekziston ne atmosfere, perrenj, lumenj apo ne nentoke dhe te gjitha keto perbejne 1 per qind te totalit te Tokes.

39. Cili prej oqeaneve te Tokes eshte me i madhi?!
Oqeani Paqesor mbulon 165 kilometra katror. eshte me shume se dy here me i madh se masa e Atlantikut. Ka nje thellesi mesatare prej 3.9 kilometrash.

40. Pse Toka nuk ka kaq shume kratere sa Hena?!
Toka eshte me aktive, nga ana gjeologjike apo e motit. Pjesa me e madhe e historise gjeologjike e planetit tone ka ndodhur shume kohe me pare. Pjesa me e madhe e saj eshte zbrazur nga vullkanet, por rezultatet studiohen veshtire. Madje dhe ngjarjet e koheve me te fundit ne siperfaqe, kratere qe mund te jene nje milione vite te vjetra, mbulohen nga bimesia, sheshohen nga era dhe shiu dhe modifikohen nga termetet dhe rreshqitjet e dheut. Ndersa Hena, eshte gjeologjikisht e qete dhe nuk ka mot.

41. Sa eshte siperfaqja e Tokes?!
Siperfaqja qe Toka mbulon eshte 510,100,000 kilometra katror.

42. Kush eshte liqeni me i madh ne bote?!
Nga masa dhe volumi eshte deti Kaspik, i vendosur mes Evropes jugore dhe Azise perendimore.

43. Ku ndodh pjesa me e madhe e termeteve dhe shperthimeve vullkanike ne Toke?!
Pjesa me e madhe ndodh pergjate kufijve te qindrave plateve te medha qe pluskojne ne siperfaqen e Tokes. Nje prej plateve me aktiv ku termetet dhe shperthimet jane te zakonshme eshte perreth platese masive te Paqesorit, e njohur si rrethi i zjarrit ne Paqesor. Shkundet e lekundet nga Japonia ne Alaske dhe ne Ameriken e Jugut.

44. Sa te nxehta jane te perbrendshmet e planeteve?!
Temperatura e Tokes rritet me 20 grade Celsius per edo kilometer nentoke. Prane qendres, mendohet te jete 3,870 grade Celsius.

45. Cilat jane tre vendet qe kane numrin me te madh te vullkaneve aktive?!
Tre vendet e para jane Indonezia, Japonia dhe Shtetet e Bashkuara ne rend zbrites.

46. Sa ne rrezik jane njerezit e botes nga vullkanet?!
Sa per vitin 2000, shkencetare kane vleresuar se vullkanet kane rrezikuar 500 milione njerez. Kjo krahasohet me gjithe popullsine e botes ne fillim te shekullit te 17-te.

47. Cili prej burimeve te meposhtme mban volumin me te madh te ujit te fresket ne bote: liqenet, lumenjte apo ujerat nentokesore?!
Uji nenujor perfshin nje volum 30 here me te madh se te gjitha liqenet me uje te fresket dhe ze 3 mije here me shume volum se lumenjte dhe liqenet e tokes. Uji nentokesor mbahet ne akuaferet natyrale nentokesor, ne te cilat uji rrjedh perqark dhe permes gurit dhe materialeve te tjera.

48. Cili termet ishte me i madh, termeti i vitit 1906 ne San Francisko, apo termeti i vitit 1964 ne Anchorage, Alaske?!
Termeti ne Anchorage kishte nje magnitude prej 9,2 ballesh, ndersa termeti ne San Francisko kishte nje magnitude prej 7.8 ballesh. Ky ndryshim ne magnitude barazon me 125 here me shume energji nga sa u elirua ne termetin e vitit 1964 dhe kjo eshte arsyeja pse termeti ne Anchorage u ndje ne nje zone prej 1,295,000 kilometrash katrore.

49. Cili termet vrau me shume njerez, ai i vitit 1906 ne San Francisko, apo termeti i vitit 1964 ne Anchorage, Alaske?!

Termeti i vitit 1906 ne San Francisko ia kalon kesaj kategorie. Per shkak te tij gjeten vdekjen 700 persona ne krahasim me 114 qe vdiqen nga termeti ne Anchorage. Demet ne San Francisko ishin me te medha per shkak te zjarreve qe shkaterruan te gjitha strukturat e drurit te asaj kohe.

50. A eshte e forte korja e Tokes?!
Pjesa e brendshme e kores se tokes mendohet te jete e forte. Por pjesa e jashtme e kores duket e bute. Perderisa askush nuk ka qene atje, shkencetaret nuk jane te bindur per perberjen e sakte. Ideja e lindur nga Hollivudi eshte te dergohet nje sonde atje per te mesuar me shume.

51. A rrotullohet Toka me te njejtin ritem?!
Korja e forte e brendshme, nje mase hekuri e krahasueshme me masen e Henes, rrotullohet me shpejt se pjesa e jashtme e kores se hekurit, e cila eshte e lengshme. Nje studim i vitit 1996 tregon se gjate shekullit te meparshem, shpejtesia ka bere qe korja e brendshme te fitoje nje eerek kthese ne teresine e planetit. Presioni i madh e mban ate solide.

52. Sa njerez jane vrare nga vullkanet gjate 500 viteve te fundit?!
Te pakten 300 mije. Mes vitit 1980 dhe 1990, aktiviteti vullkanik vrau te pakten 26 mije njerez.

53. Sa per qind e siperfaqes se Tokes perbehet nga shkembinj vullkanik?!
Shkencetaret vleresojne se me shume se tre te katertat e siperfaqes se Tokes ka nje origjine vullkanike, domethene shkembinjte ose kane shperthyer nga vullkanet ose jane formuar nga shkembinjte e shkrire qe jane ftohur nentoke, dhe si pasoje kane dale ne siperfaqe. Pjesa me e madhe e shkembinjve vullkanike te Tokes gjenden ne nivelin e detit.

54. A shkakton termeti nje tsunam?!
Nese termeti lind nen oqean, atehere po. Prane epiqendres se termetit, niveli i detit rritet dhe bie, duke e shtyre te gjithe ujin mbi te lart e poshte. Kjo levizje krijon nje vale qe udheton nga jashte ne te gjitha drejtimet. Nje tsunami mund te jete masive, por mbetet e ulet ne lartesi kur uji eshte i thelle. Kur afrohet prane bregut, forcohet dhe arrin lartesine e ndertesave te larta. Nje e tille u nxit ne vitin 1964 dhe mbuloi qytetin e vogel kalifornian, Crescent City, gjate se ciles makinat leviznin me metra te tera dhe shume njerez humben jeten. Edhe asteroidet shkaktojne tsunami.

55. A jane te gjithe tsunamet vale te larta kur godasin vijen bregdetare?!
Jo, ne kundershtim me shume imazhe artistike te tsunameve, pjea me e madhe nuk rezultojne ne vale te medha. Pjesa me e madhe prej tyre vijne ne breg si batica te forta dhe te shpejta. Uji mund te ngrihet me lart se edo vale qe njeriu ka pare.

56. Sa siperfaqe te Tokes zene shkretetirat?!
Rreth nje te treten.

57. Cili eshte vendi me i thelle ne oqean?!
Thellesia me e madhe e njohur eshte 11 kilometra, ne Mariana Trench, ne oqeanin Paqesor ne jug te Japonise prane ishujve Mariana.

58. Cila eshte era me e shpejte e regjistruar ndonjehere ne siperfaqe te tokes?!
Era me e shpejte e zakonshme ka pasur nje shpejtesi prej 372 kilometrash ne ore, dhe eshte regjistruar ne Malin Uashington, New Hampshire, ne 12 prill te vitit 1934. por gjate nje tornadoje ne maj te vitit 1999, ne Oklahoma, shkencetaret kane regjistruar nje ere me shpejtesi 513 kilometrash ne ore. Per krahasim, ererat e Neptunit mund te arrijne ne 1,448 kilometra shpejtesi.

59. Sa eshte sasia e ujit te fresket qe ruhet ne Toke?!
Me shume se dy milione milje kubike me uje te fresket ruhet ne planetin tone, gati gjysma e saj prej nje siperfaqe prej gjysme miljeje. Edhe Marsi duket se ka shume uje prane siperfaqes se tij, por ajo qe eshte diktuar deri tani eshte e mbledhur si akull; askush nuk e ka llogaritur se sa mund te kete.

60. Sa e vjeter eshte Toka?!
Planeti yne eshte me shume se 4.5 miliarde vite i vjeter, pak fare me i ri se sa Dielli. Evidencat e koheve te fundit kane treguar se Toka eshte formuar shume me heret se sa eshte besuar me pare, vetem 10 milione vite pas lindjes se Diellit, nje eveniment diellor i cili ka ndodhur 4.6 miliarde vite me pare, edhe pse provat nuk jane te sigurta.

61. Cila eshte shkretetira me e madhe ne bote?!
Shkretetira e Saharase ne Afriken e Jugut eshte me shume se 23 here me e madhe se masa e shkretetires Mojave ne Kalifornine jugore.

62. Cili planet ka me shume hena, Toka apo Marsi?!
Marsi ka dy satelite, quhen Phobos dhe Deimos. Toka ka vetem nje satelit natyral, dhe eshte Hena. Planetet e jashtem kane shume Hena, pjesa me e madhe e tyre jane zbuluar kohet e fundit, duke i hapur rruge mundesise qe shkencetaret nje dite te riperkufizojne ate qe do te thote hene.