Takimet Letrare "Azem Shkreli" Ne Gjermani

LIDHJA E SHKRIMTARËVE ARTISTËVE DHE KRIJUESËVE SHQIPTAR NË GJERMANI(LSHAKSH)MBAJTI MANIFESTIM LETRAR PËR POETIN E MADH AZEM SHKRELIN


shkruan:Shaban cakolli



Në Gjermani manifestim i këtij lloj mbahet për herë të parë i cili tani e tutje do të jetë tradicional që do të mbahet çdo vit.Krijuesit tanë mërgimtarë këtë manifestim e shquajnë njërin ndër manifestimet më të rëndësishëm,i cili i kushtohet njeriut të madh që me veprat e tij u ngjit në majë të letrave shqipe dhe vetës i krijoi pavdeksinë.Natyrisht Azem Shkreli iku si çdo udhëtar tjetër që ikën në botën tjetër,por iku para kohe,në kohën kur na u desht më së tepërmi,u nda fizikisht nga ne,por vepra e tij do të jetoj në të gjitha brezat.Ditë më parë Lidhja e shkrimtarëve dhe artistëve shqiptar në Gjermani organizoi një Orë të madhe

letrare kushtuar jetës dhe veprimtarisë letrare të madhit të letrave shqipe Azem Shkrelit.Ky

manifestim u mbajt në Ennepetal Haus,dhe salla eishte e mbushur me krijues dhe dashamirë të fjalës

së bukur artistike shqipe.Ky manifestim u mbajt nën patronatin e Kryeministrit të Kosovës z.Hashim

Thaqit.



Përveq shumë krijuesve shqipatrë në Gjermani dhe dashamirëve të shumtë të krijimtarisë artistike në

këtë manifestim morën pjesë edhe:Sekretari i Ambasadës së Kosovës në Republikën Federale të

Gjermanisë z.Islam Spahiu,Ismail Syla këshilltar i kryeministrit të Kosovës z.Hashim Thaqit,Sabit

Rustemi këshilltar i zëvendës-kryeministrit të Kosovës z.Sabit Rristemi dhe Ymer Lladrovci

vice-konzull i Republikës së Kosovës në Gjermani.


Pas intonimit të Hymnit kombëtar dhe pas një minute heshtjeje për nderim të të rënëve për lirinë e

Kosovës,filloi ky manifestim i madh letrar.
Manifestimin në emër të kryeministrit të Kosovës e përshëndeti z.Ismali Syla,këshilltar i

kryeministrit,dhe njëherit edhe vet krijues.





Këtë manifestim e pershëndeti edhe z.Sabit Rustemi,këshulltar i zëvendeskryeministrit z: Ramë

Manaj.

Sabit Rustemi përshëndeti manifestimin dhe duke folur për punën e LSHAKSH dhe figurën e Shkrelit në emrin e Ministrisë së Kulturës premtoi mbështetëje për LSHAKSH.


Pas fjalës përshëndetëse të këshilltarit të kryeministrit z.Ismali Syla filloi ky manifesti mletrar.Një

fjalë rasti për jetën dhe krijimtarinë letrare të Azem Shkrelit para të pranishmëve e mbajti Vehbi

Musa,profesor i letërsisë shqipe dhe njëherit edhe anëtar i kryesisë së Lidhjes së shkrimtarëve dhe

artistëve shqiptarë në Gjermani.Ai për jetën dhe veprimtarinë letrare të Azem Shkrelit në mes të

tjersah tha:

Vehbi Musa profesor dhe antarë i jurisë për këtë manifestim,foli rreth organizimit të LSHAKSH dhe gjërë e gjatë për figurën e shkrimtarit të madh Azem Shkreli.



Pastaj fjalën e morën krijuesit letrar,anëterë të Lidhjes në fjalë dhe lexuan poezitë e tyre kushtuar

Azem Shkrelit.

Lorika Shkreli në gjermanisht
Dibran Demaku
Valin Shkreli
Alma Papamihali
Pal Sokoli
Hasan Qyqalla

...

Për jetën dhe krijimtarinë letrare recituan poetët,kënduan edhe këngëtarët.Këngëtari i mirënjohur i

mërgatës shqiptare z.Agim Gashi këndoi kështu për Azem Shkrelin:






Në mesin e pjesëmarrësve tkishte edhe qytetar gjermanë.Dhe jo vetëm qytetarë,por edhe

zyrtarë.Ishte kjo z.Renate Fuest e shoqëruar nga z.Shukrije Ismajli që të dyja enëtare të SPD-për

Nordrherein Westfalinë.

Duhet të theksohet se madhështinë e këtij manifestimi e shtuan prania e familjes të të madhit Azem Shkreli




Për manifestimin në fjalë familja e Shkrelit u shprehen

znj.Shkreli
Valon Shkreli( ibiri i poetit )
Lorika Shkreli

Ndërkaq disa nga pjesëmarrësit e tjerë:

Ymer Lladrovci
Martin Çuni
Nikollë Gjoni
Sabit Geci
Bashkim Kajtazi
Autorët dhe veprat që kanë fituar çmimet letrare dallohen për kontributin letrar në pasurimin e

procesit kulturor-letrar gjate periudhës së përmendur, duke sjellë vizione origjinale artistike dhe vlera

që dallohen këtë periudhë.



Në vazhdim të kësaj Ore letrare kushtuar Azem Shkrelit(e cila tash e tutje do të jetë tradicionale

dhe do të organizohet për çdo vit)u dhanë edhe shpërblimet për veprat më të mira letrare të

botuara gjatë dy viteve të fundit të krijuesëve në mërgatë.Juria e përbër nga Adem Gashi-shkrimtar

nga Kosova dhe ish kryetar i Lidhjes së shkrimtarëve të Kosovës,Shaban Cakolli-poet dhe Vehbi

Musa-profesor letërsie kishte ndarë këto shpërblime:

E vërtetë është se klane letrare, pohime dhe mohime të pambështetura e të paqëndrueshme ka

pasur dhe do të ketë si te ne, ashtu edhe në letërsitë e mbarë rruzullit. Sepse, fundja, kjo është

vetë natyra e artit.Ne juria e vlerësimit të këtyre konkuruesëve për çmimin letrar Shkreli,kishim kohë të mjaftueshme të mendojmë për një vlerësim real dhe këtë u munduam
me çdo çenje tonën të e vlersojmë drejt pa i ikur asnjë milimetër realitetit.Kishim shumë punë dhe mundi,por kjo po shpërblehej në njëfarë forme nga se po lexonim libra shumë të mirë,libra të cilët asnjë prej tyre nuk mund të i hedhnim,andaj për të peshuar mirë vlerësimin u desh të lexojmë çdo libër dy dhe tri herë.Nuk deshëm të futemi as në mjerimin e dijes dhe mjerimin e vlerësimit ,nga se në këtë mjerim krijuesi futet kur krijuesit që kanë nivele të ndryshme letrare futën në të njejtin rang edhe pse njohuritë e tyre nuk puqen askund.Këtë nuk e bëmë,por u munduam mishërisht të ndajmë secilit vendin aty ku i takon.Ajo më e çiltërta,më e rëndësishmja për mua është se që te tre anëtarët e jurisë ndanim të njejtin mendim,kjo tregonte se është vlerësuar ashtu si duhej vler•suar dhe për këtë ndihem krenar.Me një keqardhëje që edhe libra tjerë të mirë nuk mundëm kësaj radhe të i shpërblejmë,por kjo nuk do të thotë se ata nuk do të shpërblehen në njëmanifestim të këtij lloji,apo manifestime tjera që mendoj që ne do ti organizojmë gjatë radhës në emër të të madhit Shkreli.Askund dhe asnjëherë nuk mund të shpërblehen të gjithë,por librat në konkurim ishin të gjitha për të i shpërblyar:Nganjëherë është kështu organizimi ka rregullore përtej numrave të rregulloreve nuk mund të dilet,duhet të pranojmë të pritim organizime tjera.Sidoqoftë isha unë i pari që me shpalljen e konkursit Shkreli konfirmova pjesëmarrjen me librin tim,por kur shoqëria vendosi që unë të jem në juri,unë tërhoqa konkurencën nga se të dyja bashkë nuk do të bënin.Unë ndihem shumë mirë që në emër të të madhit Shkreli,çmimi për veprën jetësore është ndarë real në vendin ku i takon,mendoj se kështu do të vendoste qfarëdo jurie që do të zgjidhej,nga se ndryshe nuk ka se si.:Arif Molliqi,ky krijues që unë e kam lexuar shpesh,por para syve për herë të parë e pash dje në takimin tonë Shkreli,,ka krijuar individualitetin e tij krijues ne shkallën kombëtare në poezi dhe prozë,puna e të cilit ka fituar një vlerë dhe peshë artistike që tërhjek vemendjen e lexuesit:Romani i tij "Gruaja e vizatuar nudo" që ishte konkurent në këtë manifestim,hyn ndër grupin e veprave më të realizuara,roman i realizimit të sukseshëm dhe një arritje cilësore në prozën bashkëkohore shqipe,si e i tillë romani i siguron Molliqit vendin e parë.
Alma Papamihali është poetja e cila më së miri e shprishë heshtjen përmes poezisë,pezinë e ka mjet të përsosur për ti dhënë fjalëve aftësinë e tyre,për të plotësuar tërësinë e gjërave,dritën e tyre,jetën e tyre,mes vargjeve ia del mbanë të bëhet një trup unik me vendin dhe me qastin e ekzistencës sonë,të gjitha këto i gjejmë për atdheun,mërgimin,shkollën,poetin... te përmbledhja Shtegtim Pulëbardhe,e cila me plot meritë merr vendin e dytë të këtij konkursi.
Vendin e dytë e merr edhe poeti ynë tani i dëshmuar Sadik Krasniqi,i cili nga shumë konkurse letrare ka dalur i shpërblyar me vargjet e tij plotë vlerë.Kësaj radhe në konkursin tanë ai vjen me poezi ofshame me librin e tij"OFSHAMË NË URNË",i cili mes vargjeve ka arritur një çiltëri të ringjall kujtesën historike për data dhe të bëme që historinë e një kombi e bëjnë më të kujtueshme dhe më shumë të pranueshme.Duke gërshetuar mirë vlerat në këto përshkrime Sadik Krasniqi meriton këtë çmim.
Dibran Demaku vjen si konkurues në konkursin tonë me dy libra:"DARDHA KA BISHT" dhe"SHPIRTËRA TË SHITUR",ne muarëm në konsideratë këtë të dytën për këtë konkurs.Autori me penden e tij na paraqet fate të ndryshme njerëzish nëpër situata të ndryshme njerëzore,motivet janë nga më të ndryshmet pa i lënë pas dorës edhe ato të dhimbjes mërgim.Demaku rrëfehet me formë dhe stil tradicional,një formë e drejtëpërdrejtë gjatë përshkrimit i bënë këto rrëfime më të dashura dhe të afërta me lexuesin,kjo i sjell Demakut çmimin e tretë të këtij konkursi.
UNAZË GJAKU,kjo përmbledhje e krijuesit tonë Pal Sokoli është e rrumbullaksuar me poezi të dhimbjeve të mëdha.Këto dhimbje i ka sjellur pushtuesi para dhe gjatë luftës së Kosovës,e cila përgjaku Kosovën duke pasur qëllim përfundimtarë,vrasjet ,djegëjet dhe pastrimin etnik të shqiptarëve të Kosovës nga trojet e tyre.Pali shpreh dhimbjen individuale dhe ate kolektive të popullit,dashurinë për atdheun që ndjenë ai nga mërgimi,dhimbjet e shkaktuara i merr me një protestë pa përdorur urrejtëjen as ndaj vrasësit më të egër,ai përmes vlerës përshkruan pasojat që na i sollën ata,gjeste të tilla bëjnë vetëm poetët e mëdhenj,të cilët dashurinë ndaj njerëzimit e kanë shumëfish më të fuqishme se urrejtëjen.L<ibri i Pal Sokolit,meritoj vendin e tretë në këtë konkurs.
Lidhja e shkrimtarëve dhe artisëve shqiptarë në Gjermani me këtë rast ndau edhe tri mirënjohje:Një

mirënjohje ju dha dëshmorit të kombit-Jashar Jashari-Strovci-postmortum,Mjekut kardiolog të njohur

shqiptar në Gjermani-Fatmir Dalladakut dhe një mirënjohje këngëtarit të mirënjohur në mërgatën

shqiptare Agim Gashit.

Azem Shkreli

Mërgim

Si s'i morrëm netët
Njerëzit, brigjet, gurët
Si s'i morëm

Na more
Uri e udhëve, na more

Gjithë çka mbeti është
Shkuarje dhe
Gërrithje për të mbetur


Katër e njëzetepesë

Në katër e njëzetepesë
Mund të vijnë e të shkojnë udhët, mund
Të lindin fëmijë të bukur si bari

Në katër e njëzet e pesë mund
Të mbarojë lufta, të rrjedhë ujë ujërave
Të shkruhet libër, asgjë të mos përsëritet

Mund të jetë e shtunë pas tërë një të premteje
Vetmi e pritje, mallkim e pritje, një lumë
Të heqë dorë nga bifurkacioni

Mund të dëgjohet muzikë nate, mund të qash
Mund të dashurosh dhe të vdesish si
Asnjëherë tjetër

Në katër e njëzetepesë kur
Flenë meteorët.


Skicë për nekrolog

Kur të pendohen udhët
Qiriu kur ta djegë ditën e vet

Kur të flerë amshueshëm
Ky varg imi në një guacë

Shi kur të bjerë, kur të rritet
Fieri, himni i harresës

Kur të vdesim të mençur
Përjetësisht kur të vdesim

Të bukur që do të jemi, o


Lemëza

Frymës m'i bie apo harfës
Erë shëndeti të luleborës

Thonë dikush të përmend

Kallam që m'i këndon
Herë emrit, herë harrimit

Trupin që ma mbulon me gjeth

Një vend a ma le në lemëzën
E një pikëllimi të bukur


Këngë e turpshme

Sonte
Qava sonte për ty
Arbëri

Nuk më vjen turp
Pse qava
Më vjen turp pse s'munda
Të bëj tjetër

Nga turpi qava


Zbritja nga balada

Thash kësaj bote të përtokëshme më mirë arrihet këmbë
Bukuri e të gjallëve përherë na shëron nga një dhëmbë

Se si hyri një lumë e na i ra mespërmes mendimit

Këndej unë i vdekshmi kryeneç me tumën time në duar
Andej një natë dycopësh dhe ti dhe princi yt kaluar

Mirëmbeç koka ime, do të piqemi përtej harrimit


Bisedë me Shkrelët

Si të ju këpus nga bima
ime kështu, të egër, të mirë

njëherë do t´ju vë nëpër rima
me dhunë, të vdisni pa mëshirë

ndaj mëshirës, as herën tjetër
s´do t´lindnim ndryshe, s´ka gjë

ç´na duhet marri e vjetër
nga e cila nuk vdiset më

mbi murin e fjalës, mbi barë
mbi gjakun e shtarmë pendim

do t´vini harrimin e parë
tuajin dhe mëkatin tim

dhe në gjemim të valës, nën urë
në tokë, në fier, në tel

në myshk, në pushkë, në gur
në kokë më fëshfërini, Shkrelë


Katër këshilla vetes

Mos u bëj poet nëse s´mund të lindësh
Me secilin varg, të lindësh me secilën fjalë.

Ngrehu mbi veten në do t´rrokësh frerët e erërave,
Të shkelësh shpërgajt e mërisë dhe shtërgatat e gjakut tënd.

N´se dashurohesh, dashurohu n´flakë e n´valë,
Jo në sy të kaltër se bëhesh det i çmendur pendimi.

Mos u bëj poet nëse s´mund të vdesësh
Për secilin varg, të vdesësh për secilën fjalë…

Azem Shkreli
Kur u botua romani "Karvani i bardhë", (1938), ishte ngjarje letrare në Kosovë, jo vetëm pse autori i tij ishte një gjimnazist i panjohur, por para së gjithash për faktin se përballë asaj pak letërsie (poezi) dhe kurrfarë proze, romani i Azem Shkrelit qëndronte su-perior si vlerë. Edhe për këto dy arsye: lufta e fundit që është tema e romanit, jehona e së cilës ndihej akoma, nga autori i ri shihej ndryshe dhe nuk përputhej aspak me parimet e pasqyrimit bardhë e zi. Ndërsa, njerëzit që e mbartnin atë luftë, bota e tyre rrëfehej me një gjuhë të avancuar, gjuhë që s'provonte aftësinë e një të rrëfyeri burimor, efikas për të dhënë situta dhe përfytyrime komplekse shpirtërore.
Aso kohe, romani mbi Dyl Mehmetin, siç njihet më shpesh "Karvani i Bardhë", nuk arriti t'i hapë udhë një konflikti tragjik të brendshëm të botës shqiptare: si të ruhet profili pozitiv i Dyl Mehmetit nga njëra anë, dhe të kundërshtohet lufta e tij nazionaliste, antikomuniste nga ana tjetër; pra si të rezervohet simpatia e lexuesit, përkatësisht e autorit për të, dhe të refuzohet lufta që bën Dyl Mehmeti. Autori i romanit, gjimnazist, e ndjeu thellë këtë mospajtim dhe konflikt të brendshëm të imponuar artificialisht nga jashtë: jo të gjithë ata, për të mos thënë pjesa dërrmuese që e bënë luftën e vet, edhe pse kundër shumicës, nuk ishin dreqër të zinj. Autori shkon dhe më tej, jo të gjithë ata e donin më pak Kosovën dhe shqiptarizmin. Zgjidhja e brendshme e konfliktit në roman prandaj erdhi si rezultat nga jashtë: u desh që Dyl Mehmetit t'i vihet një njollë nga e kaluara. Edhe pse kështu, lexuesi asokohe e dalloi qartë mballomën artificiale që iu vesh kryepersonazhit. Ndërkaq, pikërisht për tendencën e brendshme të romanit dhe të kryepersonazhit të tij, si dhe të pranisë së emocionit negativ që e përshkon luftën e Dylit, për mënyrën dhe gjuhën e rrëfimit, "Karvani i bardhë" me dekada vazhdoi të jetë njëra nga veprat më të kërkuara.
Afërsisht ky është version i botimit të parë të romanit. Në versionin e ri, të botuar në vitin 1996, Dyl Mehmeti del i pastruar nga shpifjet dhe sajesat denoncuese. Tani ai del i vërtetë, i vetvetes, dhe në përputhje me natyrën autoktone. Shëmbëllyeshëm me figurat e shquara të personazheve monumentale, Dyl Mehmeti arrin të shquhet në majat e një rrethi të ngushtë personazhesh, që e shtrijnë larg rrezatimin në kohë dhe në hapësirë. Dyli bart me vete shtresime burrërore dhe tragjike të unit të vet, sublimon mpleksjen e së bukurës dhe së madhërishmes. Në tiparet e këtij personazhi, është koncentruar një frymë kombëtare e formës së filtruar moralisht. Ai, duke qenë i bindur se bën luftën e vërtetë, në fund gjen forcë morale t'u kundërvihet të gjlthëve, për të cilët po ashtu ishte i bindur se nuk e kanë drejt. Ai e ndien se pozicioni dhe perspektiva e luftës së tij janë të drejta, por e sheh se kundër asaj lufte janë të gjithë, ose pothuaj të gjithë. Një perspektivë e tillë, thelbësisht kontradiktore, e bën edhe më komplekse figurën e Dylit, e sprovon atë në rrafshe dhe situata të ndryshme, e ballafaqon me situata që mund t'i mbajë mbi shpatulla vetëm ai. Sprova e tij më e fundit dhe më e madhe, që e shpreh madhështinë e figurës, është ajo e ballafaqimit sy më sy me vdekjen, me të vetën dhe me vdekjen e të tjerëve. Përmes lidhjeve dramatike të episodeve të rrëfyera, që plotësohen dhe ndriçohen mes vetes, sajohet uniteti si shtrat i vizionit të Dylit, dëshmi e gjallë për një kohë dhe realitet.
Autori i këtij romani është i shkollës së rrëfimit të mirëfilltë klasik. Ai, llojin më të ndërlikuar letrar, romanin, e lidh me rrëfimin e një historie, pra është rrëfim i rrëfenjës. Rrëfimi në romanin "Karvani i Bardhë", lidhet me historinë e Dylit. Rrëfimtari është i gjithëditur, dhe nga kjo perspektivë rrëfen duke ndjekur kronologjinë kohore. Lexuesi që e ka të qartë dhe të njohur fundin e luftës së Dylit, përqendrohet në shtytësa dhe thurrje, me motivime dhe tensionime dramatike të kryepersonazhit dhe të personazheve të tjerë. Pra, fjala është për një luftë të humbur që në nismë. Luftën e Dylit duhet ta pranojmë si një metaforë dhe mesazh, në frymën që del nga bindja se lufta që fitohet pëfundimisht, vjen vetëm pas një
vargu betejash të humbura. Në faqet e romanit është një pasazh i fuqishëm, ku përsiatet rreth luftës, por që vjen si digresion apo ndërhyrje jashtë rrjedhës së fabulës, ku njëri nga personazhet do të shprehet kështu: E kemi krisur kur duhei dhe kur sduhej, kahmos dhe për këmos. Por luftë për të fituar jo, nuk kemi bërë.
Gjuha e rrëfimit në këtë roman, në shërbim të shpalimit të një bote komplekse dhe të nuancuar, është ana më e fuqishme e veprës. Zhbiruese, ajo vepron duke e udhëhequr rrëfimin, rrëshqet sferave të thella, i ndriçon ato dhe ngarkohet që andej rishtazi. Nga fjala e këtij rrëfimi, rrezatojnë impulse nga më kryesoret, duke nxitur përsiatje rreth kategorive madhore, siç është jeta, vdekja, lufta, frika, gëzimi etj. Është gjuhë rrëfimtare me fuqi të gjerë rrezatimi, me tiparet e të folurit të urtë, lakonik, dhe të kthjelltë deri në rreptësi. Eshtë një observim burimor, i pasuruar me shtresime originale. Ndjehet në këtë rrëfim një komentator rrëfimtar impulsiv, i një gjallërie anekdotike, një praktikë e rrëfimit, dalë nga një traditë e lashtë, e gdhendur nëpër shekuj si shtresim urtie popullore. Në këtë roman kemi dy rrafshe komunikimi: të folurin dhe atë të heshturin, praktikë rrëfimtare kjo që gjallëron rrjedhën e rrëfimit dhe mbart një rrezatim shumështresor.
Nga ky kënd romani ka një strukturë të natyrshme: Tiparet themelore të narratorit dhe ato të bartësve të veprimit, janë në harmoni të plotë, meqë dalin nga i njëjti burim i filozofisë dhe i urtisë gjatë komunikimit. Mbresa që del nga leximi i romanit "Karvani i Bardhë", është karakteristike. Kur kemi pështypjen se fjalia që sapo kemi lexuar, është kurorë përmbyllëse në paraqitjen e nië situate apo të një gjendjeje, kur jemi të bindur se çdo lëvizje më tej veçse mund ta zbehë fuqinë dhe tensionimin e arritur, befasisht, përmes fjalisë apo frazës që pason, hapet një faqe e re që e shkallëzon më tutje rrjedhën narrative. Gjatë gjithë kohës së leximit kemi përshtypje se udhëheq një rrëfímtar fjalëpak. Ndjejmë se çdo fjali e rrjedhës së jashtme tërheq dhe vë në lëvizje fjali dhe copa fjalish të brendshme, vizione e përfytyrime që trokasin nga paradhoma. Duke lexuar faqet e romanit, përkujtojmë autorin e poezisë sonë më të ngjeshur. Dhe ekspresioni, dhe bota shpirtërore është e së njëjtës prejadhje në prozën dhe poezinë e Azem Shkrelit. Edhe registri i figuracionit stilistik e legjitimon poetin.
Romani "Karvani i Bardhë" i Azem Shkrelit sjell një vizion tjetër mbi luftën që ai e kishte përjetuar si fëmijë. Është po ashtu një shprehje e re e rrëfimit të artikuluar si roman. Është një realizim kompozicional që shmang klishetë e deriatëhershme dhe duke qenë një sintezë mes romanit të personazhit dhe romanit psikologjik, përbën veprën më komplekse në letërsinë tonë.