Sjellja e shqiptarëve të sotëm ndaj fesë

Sjellja e shqiptarëve të sotëm ndaj fesë
Prof. Dr. Artan FUGA*
1. Një problematikë emprehtë shoqërore
Në mënyrë të përmbledhur dotë dëshiroja të paraqisja disa nga rezultatet e kërkimit shkencor shqiptar
nëfushën e sociologjisë mbi sjelljen e sotme të grupeve shoqërore në Shqipërilidhur me fenë. Është fjala
pikërisht për të sqaruar, në radhë të parë,orientimin e shqiptarëve rreth disa vlerave të qytetërimit
bashkëkohor, duke eparë këtë të lidhur ngushtë me traditat ose me përkatësinë e sotme fetare tëgrupeve të
ndryshme shoqërore apo të individëve besimtarë, myslimanë, katolikë,ortodoksë, etj., në Shqipërinë e
sotme.
Në këtë rrafsh, ka interest’u përgjigjemi pyetjeve :
A ka rrezik të ndeshemime një radikalizim të dallimeve fetare brenda shoqërisë shqiptare, çka
mund tëshpinte drejt një konflikti të pashmangshëm fetar ?
A kanë prirje sot përsot fetë e ndryshme që ekzistojnë në formën e besimeve apo të
vleraveshpirtërore të grupeve shoqërore në Shqipëri të shkojnë drejt një integrizmi tëcaktuar ?
A ka në Shqipërinë esotme dhe në atë të viteve të ardhshme një rrezik përplasjeje midis
njëqytetërimi të mbështetur në institucione përgjithësisht demokratike, nëekonominë e tregut dhe
orientimit fetar të popullsisë që beson ?
Bindjet e mija lidhur mekëtë çështje dhe rezultatin përfundimtar që do të paraqes përpara jush i kam
tëmbështetura në një num[r punimesh dhe kontributesh të studiuesve universitarëshqiptarë, të mbetura pak
a shumë në hije, për shkak të rrëmetit mediatik tëluftës së sotme politike, rezultate, të cilat, e theksoj,
përgjithësishtpërputhen në prirjet kryesore të rezultatave empirike që paraqesin dhe qëmbështeten në
metoda të sociologjisë kuantitative. Në radhë të parë dëshirojt’i përsillem një studimi të kryer në
bashkëpunim me sociologët Zyhdi Dervishidhe Rasim Gjoka, që vazhdoi për disa vite me radhë gjatë
gjysmës së dytë tëviteve nëntëdhjetë dhe që është botuar në formë shumë më të zgjeruar në librine
përbashkët midis meje dhe Zyhdi Dervishit me titull Ndërmjet fshatit dheqytetërimit botëror, botuar në vitin
2001, nga Shtëpia Botuese “Jeruzalem”.
Analizat tona janëmbështetur në një punë anketuese në stil shumë të gjerë, domethënë në analizëne
mijëra anketave të shpërndara, të vrojtimeve empirike të bëra në terren, tëdisa mijëra përafrimeve
statistikore dhe të bashkëbisedimeve masive mepopullsinë që jeton në mbarë territorin e vendit.
Studimet tona kanë kërkuartë hetojnë më së pari rreth dy çështjeve themelore :
1. Si reagon empirikishtshoqëria shqiptare sot lidhur me fenë ?
2. Nga dallohet modeli shoqëror shqiptar nga shoqëritë e sotme konkretebashkëhore ku integrizmi fetar dhe
lufta ndërfetare ka qenë apo vazhdon të jetëshumë e spikatur ?
Mështeturpra në mijra të dhëna empirike, me përgjegjësi të plotë shkencore dhe qytetare,po shpreh
përfundimin se në bazë të disa studimeve serioze afatgjata sot përsot dhe së paku për një periudhë dy apo
tri dekadash të ardhshme, në shoqërinëe thellë dhe masive shqiptare, nuk ka dhe nuk ka gjasa për të pasur
prirjesociologjike që të mund të vërtetojnë rrezikun eminent të ndonjë llojintegrizmi fetar të çdo ngjyre, se
nuk ka dhe probabilisht nuk do të ketëshënja serioze dhe masive të maisjes së konflikteve fetare dhe se
nuk ka shënjatë një përplasjeje midis vlerave fetare, normave të moralit praktik fetar, dheatyre që
modelojnë nj

Jo te gjithe jane njesoj per sjelljet ndaj fese.