Sëmundjet Seksualisht të Transmetuara

Shumë njerëz, duke përfshirë edhe mjekë, vazhdojnë të besojnë që vajzat e "mira"
s'marrin Sëmundje që Transmetohen Seksualisht (STS). Dhe kur ndodh të kapim
të tilla sëmundje, mund të marrim vete vulën se kemi shumë partnerë seksualë, po
qemë beqare, ose se jemi "jo besnike ", kur kemi një marrëdhënie monogame. Dhe më
e keqja, mund të mos jemi në gjendje të marrim dot ndihmë mjekësore ose këshillim
mjekësor, atëherë kur kemi nevojë më shumë se kurrë për to. Për sa kohë që shoqëria
jonë vazhdon t'i shikojë STS-itë si një mënyrë ndëshkimi për njerëz që kanë marrëdhënie
seksuale të rastit, problemi bëhet i vështirë për t'u diskutuar dhe aq më shumë për t'u
çrrënjosur.
Është e drejta e gruas të shijojë dhe të jetë krenare për seksualitetin e saj, pa pasur frikë
nga sëmundjet. Kjo do të thotë të mësojmë se si t'i parandalojmë STS, të cilat janë
infeksione, përpara se ato të ndodhin, po ashtu edhe si të kurohemi në qoftë se ato
ndodhin, kurdoherë që kjo është e mundur. Ne mund të ndihmojmë të parandalojmë
përhapjen e infeksionit pa pasur nevojë të heqim dorë nga jeta jonë seksuale.
Shumë njerëz, duke përfshirë edhe mjekë, vazhdojnë të besojnë që vajzat e "mira"
s'marrin Sëmundje që Transmetohen Seksualisht (STS). Dhe kur ndodh të kapim
të tilla sëmundje, mund të marrim mbi vete vulën se kemi shumë partnerë seksualë, po
qemë beqare, ose se jemi "jo besnike ", kur kemi një marrëdhënie monogame. Dhe më
e keqja, mund të mos jemi në gjendje të marrim dot ndihmë mjekësore ose këshillim
mjekësor, atëherë kur kemi nevojë më shumë se kurrë për to. Për sa kohë që shoqëria
jonë vazhdon t'i shikojë STS-itë si një mënyrë ndëshkimi për njerëz që kanë marrëdhënie
seksuale të rastit, problemi bëhet i vështirë për t'u diskutuar dhe aq më shumë për t'u
çrrënjosur.
Është e drejta e gruas të shijojë dhe të jetë krenare për seksualitetin e saj, pa pasur frikë
nga sëmundjet. Kjo do të thotë të mësojmë se si t'i parandalojmë STS, të cilat janë
infeksione, përpara se ato të ndodhin, po ashtu edhe si të kurohemi në qoftë se ato
ndodhin, kurdoherë që kjo është e mundur. Ne mund të ndihmojmë të parandalojmë
përhapjen e infeksionit pa pasur nevojë të heqim dorë nga jeta jonë seksuale.
Çfarë janë SDT-itë
STS është një term që aplikohet për më shumë se dy dyzina sëmundjesh që transmetohen
kryesisht nëpërmjet seksit anal, oral apo vaginal. Efektet e tyre nuk kufizohen
në organet riprodhuese dhe jo gjithmonë ato duhet të përfshijnë aktivitetin seksual, por në
pjesën më të madhe të rasteve ai përfshihet. Në shumicën e rasteve organizmat që
shkaktojnë STS-itë hynë në trup nëpërmjet membranave mukoze: sipërfaqes së ngrohtë
dhe të lagësht të vaginës, uretrës, anusit dhe gojës. Megjithatë, në disa raste, ekspozimi
ndaj plagëve të hapura në lëkurë, ose tipe të tjera të kontaktit lëkurë me lëkurë mund të
jenë të mjaftueshme për të transmetuar infeksionin (shikoni përshkrimin e secilës
sëmundje). Përveç këtyre, çdo çarje apo dëmtim që lejon mikrobet të hynë në rrjedhën e
gjakut mund të rrisin rrezikun e transmetimit në mënyrë të veçantë për infeksione të

ardhura nga gjaku si HIV dhe Hepatit B. Hepatiti është e vetmja STS për të cilën egziston
një vaksinë.
Sa mundësi kam unë që të marr një STS?
Mënyra më e mundëshme për të marrë një STS është pjesëmarrja në seks të pambrojtur
vaginal, anal ose oral, megjithëse sëmundjet e përshkruara në këtë kapitull mundet
gjithashtu të transmetohen nëpërmjet mënyrave të tjera intime seksuale, kontaktit lëkurë
me lëkurë, si dhe nëpërmjet farëzimit me dhurues. Në përgjthësi çdo aktivitet fizik që
lejon gjakun ose ndonjë lëng tjetër të trupit të infektuar, ose ind të infektuar të vijë
në kontakt me membranat mukoze, ose të hyjë në trup nëpërmjet çarjeve dhe dëmtimeve,
mund të transmetojë një STS. Seksi oral, penetrimi me gishtërinj, përdorimi i
lodrave të seksit të pasterilizuara dhe të infektuara, si dhe prekja e plagëve të hapura dhe
pastaj e pjesëve të tjera të trupit, mund të jenë të gjitha mënyra të mundëshme të
transmetimit të sëmundjeve. Në qoftë se njëri nga partnerët tuaj seksualë (ose partnerët e
tyre) ka një STS, ka mundësi që ju të infektoheni, përveç rastit kur ju praktikoni
parandalimin në mënyrë vazhdueshme. Megjithëse është e rrallë për STS që të
transmetohen në objekte jo të gjalla, ngjitja e infeksionit bëhet e mundur kur lëngje të
freskëta të trupit janë në objekt (si për shembull, një lodër seksi që përdoret nga dy veta).
Ndenjëset e tualitetit dhe peshqirët janë rrugë të mundëshme por të dyshimta të dhënies
së infeksionit.
Në qoftë se ju jeni një grua që bën seks ekskluzivisht me gra të tjera, shanset tuaja për të
marrë STS janë në mënyrë të konsiderueshme më të ulta. Megjithatë, meqënëse shumë
gra që e konsiderojnë veten e tyre lezbike, mundet gjithashtu që në kohën e tanishme, apo
në të kaluarën të kenë pasur marrëdhënie me burra, është më e vështirë për të përcaktuar
rrezikun e transmetimit ekskluzivisht nga grua në grua. Më tepër studime janë të
nevojshme në këtë fushë.
Kontrolli mbi lindjen dhe SDT-itë
Kokrrat (pilulat) kontraceptive, Norplant-i dhe DIU-ia nuk të mbrojnë ndaj STS-ive.
Kokrrat kontraceptive ka mundësi që të ndryshojnë qafën e mitrës dhe të rrisin
rrezikun për disa lloj STS-ish si p.sh. infeksioni nga klamidia. Nga ana tjetër, metodat
penguese të kontracepsionit, ndihmojnë për të parandaluar STS-itë. Gratë që kanë bërë
histerektomi apo mbyllje tubash, ose që kanë kaluar në menopauzë, prapë kanë nevojë që
të përdorin metoda penguese mbrojtjeje (zakonisht kontraceptive) për të pakësuar
rrezikun e tyre ndaj infeksioneve të SDT.
Përse është e rëndësishme të parandalosh STD-të
Parandalimi i infeksionit është sot më urgjent se asnjëherë më parë, për shkak të rritjes së
STS-ive virusale dhe të pakurueshme. Infektimi me shumicën e STS-ive rrit shanset
e kapjes dhe, ndoshta, dhe të transmetimit të një STS-ie tjetër, duke përfshirë edhe HIV.
Gjithashtu, në qoftë se ju keni më shumë se një STS, ato mund të bashkëveprojnë
me njëra-tjetrën. Për shembull, në një grua të infektuar me HIV, simptomat e një STS-ie
të dytë si herpesi janë më serioze dhe më dëmtuese.

PARANDALIMI I SËMUNDJEVE TË TRANSMETUARA SEKSUALISHT
Përdorimi i secilës nga metodat parandaluese të përshkruara më poshtë duhet të pakësojë
mundësitë tuaja për tu infektuar me STS. Merrni parasysh të përdorni më shumë se një
metodë, meqënëse asnjë metodë, duke përfshirë edhe prezervativët, është 100% efektive.
1. Prezervativët (kondomët) e lateksit (gomës) të përdorura gjatë seksit vaginal, oral, anal
janë metoda më e mirë e njohur për të parandaluar infektimin. Burri ose ju duhet të
vendosni prezervativin në penisin e tij përpara se ai të prekë vulvën, gojën ose anusin tuaj.
Në qoftë se ju ose partneri juaj pësoni irritime ose reaksione të tjera nga prezervativët e
lateksit, provoni lloje të tjera si prezervativët e poliuretanit ose ata pa spermicid.
Prezervativët pa nonoxinol-9 janë në qarkullim për tu përdorur për seksin oral, me aroma
të ndryshme që i bëjnë më të pëlqyeshme për përdorim. Prezervativët e lateksit janë
analizuar në shkallë të gjerë dhe ështe parë se janë efikas për parandalimin e sëmundjeve,
por edhe kondomët e poliuretanit sigurojnë mbrojtje. Asnjëherë mos përdorni një
lubrifikant me bazë vajore - si Vazelina - së bashku me një kondom lateksi, pasi e prish
gomën dhe shkatërron mbrojtjen.
2. Përdorni prezervativin e ri femëror (Reality, Femidom, Femy ). Këto mund të jenë të
dobishme në qoftë se partneri(erët) tuaj mashkullorë, s’munden ose nuk duan të përdorin
kondomë. Sasira të vogla të çdo lloj lubrifikanti, duke përfshirë edhe ato me bazë vajore,
mund të përdoren për brenda qeses, ose mbi penis. Përdorimi i një spermicidi që përmban
nonoksinol-9 me prezervativin femëror mund të irritojë sipërfaqen vaginale.
3. Përdorni spermicidet vaginale(shkumat, filmat, kremërat dhe xhelërat kontraceptive.)*
Ju mund t’i bleni ato në farmaci pa recetë dhe t’i përdorni me ose pa prezervativë apo
diafragmë. Përdorimi i një pengese kontraceptive – prezervativ ose diafragmë - me
spermicide mund të rrisë shkallën e mbrojtjes. Kur përdorni një prezervativ, vendosni një
aplikator të mbushur me spermicid brenda në vaginë përpara marrëdhënies seksuale.
Përdorimi i nonoksil-9 mund të irritojë mukozën e vaginës. Nëse kjo rrit rrezikun e
transmetimit të HIV-it, është akoma jo e sigurtë. Problemi është kontradiktor pasi shumë
nga studimet e bëra, që tregojnë shkallë të rritur rreziku, bazohen në përdorimin shumë të
shpeshtë nga profesionistet e seksit.
4. Një diagramë (me spermicide) ka mbrojtje më të mirë kundër STS-ive që dëmtojnë
qafën e mitrës, si infeksionet e gonorresë dhe klamidies. Kontraceptivë të tjerë, ndalesa të
qafës së mitrës, si kapuçi dhe sfungjeri kanë provuar të mos jenë shumë efikase në
parandalimin e STS-ve. Ndalesat cervikale nuk ju mbrojnë nga infeksione në pjesë të
tjera të trupit si vulva, vagina apo rektumi prej organizmash që shkaktojnë herpes, lytha
apo sifiliz.
5. Larja e gjenitaleve përpara dhe menjëherë pas seksit mund të mos ju ndihmojë aq sa
duhet. Shpërlarja e brendëshme (dushi), në shumicën e rasteve, nuk parandalon STS-itë,
pasi shpërlan sekrecionet normale vaginale që ndihmojnë trupat tanë të luftojnë
infeksionin, dhe për më tepër mund të shtyjë infeksionin më lart në sistemin tuaj
riprodhues. Burrat duhet të lajnë testikujt dhe penisin e tyre në mënyrë të veçantë
pas seksit anal dhe përpara se të kryejnë seks vaginal ose oral.

6. Metodat penguese mund të përdoren për kontaktin gojë-vaginë ose gojë-anus. Këllëfat
dentar (copa katrore lateksi që përdoren nga dentistët) mund të përdoren si pengues për
seksin oral. Disa njerëz tani vendosin mbështjellëset plastike të përdorimit shtëpiak
mbi sipërfaqen përpara kontaktit dhe pas një përdorimi e hedhin.Në qoftë se asgjë tjetër
që keni rreth jush mund të kryejë këtë funksion, ju mund të prisni një dorezë lateksi dhe
ta përdorni atë si pengues. Mbani mend: Penguesit nuk ju mbrojnë ju nga
infeksioni në ato pjesë të trupit të cilat nuk janë të mbuluara prej tyre.
7. Shmangni përdorimin e përbashkët të lodrave të seksit. Sekrecionet e trupit në lodrat e
seksit mund të transmetojnë STS. Disa njerëz praktikojnë zhytjen e lodrave të seksit në
peroksid hidrogjeni për 15 minuta. Gjithashtu jeni të kujdesshëm ndaj çdo aktiviteti
seksual qëpërfshin gjak, duke përfshirë të lidhurit dhe disiplinimin. Kontakti direkt me
gjakun - duke përfshirë edhe atë menstrual - e një personi të infektuar mund të sjellë
transmetimin e HIV-it dhe hepatitit.
8. Flisni me të dashurin tuaj rreth STS-ive përpara se të kryeni marrëdhënie seksuale.
Pyesni nëse ajo apo ai janë ekspozuar ndaj ndonjë STS-ie. Kjo bëhet veçanërisht e
rëndësishme në qoftë se ju jeni shtatëzënë! Shqyrtoni me kujdes trupin tuaj dhe atë të të
dashurit tuaj, duke kontrolluar për erë të keqe, ndonjë sekrecion të pazakonshëm, plagë,
të ngritura në lëkurë, kruajtje apo skuqje. Në qoftë se ju mendoni që ju ose partneri juaj
ka ndonjë infeksion mos i prekni plagët dhe mos kryeni seks. Gjithashtu keni parasysh që
një person mund të jetë i infektuar me një STS si herpes apo HIV, dhe të duket krejtësisht
i shëndetshëm.Ne nuk rekomandojmë marrjen e antibiotikëve në mëngjesin e të nesërmes
për të parandaluar STS-itë. Të marra tamam përpara ose brenda 9 orëve pas ekspozimit
ndaj një personi të infektuar, këto kokrra antibiotiku përmbajnë aq sa duhet ilaç për ta
parandaluar sëmundjen, por jo aq sa duhet për të kuruar një infeksion të vendosur. Marrja
e antibiotikëve shpesh ose në doza më të vogla se ato optimale, mund të inkurajojë
zhvillimin e shtameve bakterialë rezistente ndaj antibiotikut.
PËRMBLEDHJE E SHKURTËR E MASAVE MBROJTËSE
1. STS janë shumë të zakonshme. Në qoftë se ju jeni seksualisht aktive në çdo lloj
marrëdhënie përveç asaj që është totalisht monogame, me dikë që kryen seks vetëm me ju
dhe nuk ka STS, ju jeni në një shkallë të lartë rreziku për të kapur STS. Në qoftë se
partneri juaj nuk është monogam ju mund të ekspozoheni ndaj STSive, duke përfshirë
edhe HIV, prej partnerëve të partnerit tuaj.
2. Mënyra më e mirë të përballosh STS-itë, është të mos i kontaktosh ato asnjëherë.
Praktikoni parandalimin sa herë që është e mundur. Shikoni kutinë në faqen 344 për më
shumë informacion.
3. Në qoftë se ju mendoni që egziston mundësia më e vogël që ju ose partnerët tuaj mund
të kenë STS, kërkoni kujdes mjekësor sa më shpejt që të mundeni. Mbani mend, ju mund
të mos keni asnjë simptomë. Ndërkohë përpiquni që të zbuloni nëse personi me të cilin
keni bërë seks, është ekspozuar ndaj STS.