Historia e zhvillimit te Post Telekomunikacioneve ne Shqiperi

Post Telekomunikacioni

Nje histori qe ne Shqiperi lidhet me zyrat postare te administrates osmane dhe vazhdon deri ne ditet tona. Vetem qeveria e pare moderne shqiptare, qe kishte edhe portofolin e Ministrit te Post-Telekomunikacioneve, i dha vendin e duhur ne historine e shtetit shqiptar. Evolimi i ketij sherbimi deri ne ditet tona.
.
Nevojat e komunikimit ne largesi, qe diktonin zhvillimin ekonomik, kulturor, shoqeror dhe ate shpirteror te vendeve, ashtu si per sektoret e tjere, diktuan edhe zhvillimin e sherbimeve Post-Telegrafonike. Qe nga thirrjet e para, qe transmetoheshin mal me mal, nga vrapimet e njerezve rruge e pa rruge, nga briri e daullja, nga kuajt e karrocat, nga sinjalet me zjarre e drita, qe ne fakt jane zanafilla e ketij sherbimi, u arrit tek transmetimi me tel nepermjet kodifikimit te germave e numrave per te vazhduar rrugen e progresit drejt dergesave te shpejta me mjete motorike e deri tek rrjetet dixhitale. Nga gjurmimet e bera dhe theniet e veteraneve te PTT-se mendohet se qysh ne vitin 1878 kane ekzistuar disa zyra postare te administrates pushtuese otomane. Ne fund te shekullit te XIX dhe ne fillim te shekullit XX ne Shqiperi funksiononin edhe zyrat e dy shoqerive te lundrimit, asaj austriake te Llojdit dhe asaj italiane te Pulias, qe kryenin detyra te sherbimit postar ne Shkoder, Durres, Vlore, Shengjin dhe Sarande.
Deshmite filatelike, vecanerisht zarfat e udhetuar te kesaj periudhe, jane vertet te rralla dhe shume te kerkuara nga filatelistet. Por, vetem me shpalljen e pavaresise ne Vlore, ne 28 Nentor 1912, Qeveria e Perkohshme e Ismail Qemalit, duke vleresuar rendesine e komunikimeve, vetem nje jave pas kesaj date, pikerisht ne 5 dhjetor 1912, vuri detyre organizimin e sherbimeve Post-Telegrafonike, duke filluar me krijimin e administrates se pare postare, Ministrine e Post-Telegraf-Telefonave dhe emerimin e Ministrit te pare Z. Lef Nosi, organizimin e nderlidhjes sidomos ne Shqiperine e Jugut, emetimin e pulles se pare Postare Shqiptare me 5 Maj 1913 etj. Gjate ekzistences se kesaj qeverie u emetuan gjashte emisione pullash postare, te cilat paraqesin interes te vecante per filateline shqiptare. Me 7 korrik 1913 Qeveria Provizore e Ismail Qemalit paraqiti kerkesat per anetaresim ne Bashkimin Postar te Perbotshem dhe ne Bashkimin Nderkombetar te Telekomunikacioneve, realizimi i te cilave do te zgjaste me shume se 8 vjet.
Por edhe ajo pak nderlidhje, qe u krijua ne disa rrethe te vendit, si ne Shkoder, Berat, Tirane, Gjirokaster, Fier e gjetiu, u shkaterrua gjate luftes se pare boterore. Mungesa e shtetit gjate periudhes 1913-1920 reflektohet me se miri nga pullat postare te asaj kohe, te cilat ishin kryesisht emisione lokale, per shkak te copetimit te vendit nga ushtrite pushtuese. Zyrat dhe qendrat me te cilat lidhej Tirana kane qene Durresi, Elbasani, Korca, Fieri, Lushnja, Vlora, Gjirokastra, Kruja, Burreli, Shkodra, Peshkopia, Kukesi, Lezha, Dibra, Berati, Miloti e Peqini. Zyra e Tiranes funksiononte panderprerje, 24 ore ne 24ore, dhe kishte vetem 1 Drejtor, 4 telegrafiste, 1 Kryetelegrafist, 2 punonjes poste dhe 1 shperndares. Sherbimi postar kryente edhe sherbimin e urdher-pagesave dhe kolipostave. Dergesat postare shkembeheshin me te gjitha zyrat qe shkembehej edhe korrespondenca telegrafike. Sherbimi nderkombetar kryhej nepermjet Korces e Gjirokastres me Greqine, nepermjet Vlores me Italine dhe nepermjet Shkodres dhe Dibres me Jugosllavine.
Ne vitin 1921, ngjarje e rendesishme e kohes ishte vendosja e lidhjeve telefonike qe vinte me instalimin ne Tirane te te parit central telefonik manual me 200 numra.Ne vitin 1922, prane Ministrise se Puneve Botore u krijua administrata e Shtetit Shqiptar per PTT, e cila po ne kete vit aderoi si anetare e Bashkimit Postar te Perbotshem dhe Bashkimit Nderkombetar te Telekomunikacioneve. Ne vitin 1924 instalohet nje Radio Stacion i markes Marconi me fuqi 3 kE, qe siguronte nderlidhje telegrafike te Tiranes me Beogradin, Zagrebin dhe Vienen.
Lufta ne kete kohe per vendosjen e nje rendi demokratik ne Shqiperi nuk la pa perfshire edhe punonjesit e PTT-ve, te cilet ne 22 korrik 1924 krijuan shoqerine qe u quajt "Lidhja e Post-Telegrafonisteve te Shqiperise", qe ne kongresin e saj te jashtezakonshem me 27 korrik - 4 gusht 1924 aprovoi statutin dhe rregulloret perkatese, qe synonin sigurimin dhe mbrojtjen e te drejtave te punonjesve te PTT-se. Me permbysjen e Qeverise se Fan Nolit e deri ne vitin 1930 nuk kemi masa per zgjerimin e sherbimeve, te rrjeteve apo kapaciteteve, por vetem disa permiresime te parendesishme. Keshtu Tiranes, ne vitin 1930, i shtohet nje central telefonik automatik dikasterial me 150 numra e me rrjet kabllor te kufizuar vetem per lidhjen e ministrive dhe institucioneve te tjera qendrore. Struktura e sherbimeve ne keto vite ishte 94.5 % postar, ku kryesisht dominonte korrespondenca postare me jashte shtetit, 4.5% telegrafike dhe vetem 1 % sherbim telefonik brenda vendit. Ne keto vite, ne PTT e qyteteve Prefektura, kishte nga nje central telefonik manual me 20-50 numra, kurse ne disa qytete te tjera vetem nga nje numerator 10 numrash qe lidhnin autoritetet lokale, si dhe nga nje aparat telegrafik Mors.
Ne vitin 1938 kishte gjithsej 68 zyra e agjensi postare. Ne kete periudhe kapitali italian fillon te shtohet ne vendin tone, keshtu qe nevojat per bisedime telefonike sidomos me Italine, behen domosdoshmeri, prandaj instalohet ne Tirane nje radiostacion me vale te shkurtera, qe siguroi lidhjet Tirane-Rome me telefoni e telegrafi. Ne vitin 1942, keto lidhje u nderprene si pasoje e bombardimeve qe shkaterrojne plotesisht perseritesin ne Kaltanje te Italise. Gjate pushtimit nga Italia fashiste filluan te ndertohen e instalohen disa linja, pak centrale e pajisje te tjera nderlidhje qe i nevojiteshin makines ushtarake. Keshtu u shtrine kabllot detare Durres-Brindisi dhe Vlore-Bari, ne Tirane, Durres, Elbasan, Shkoder, e Vlore u vendosen aparate telegrafike te markes Hughes, qe me vone u zevendesuan me teleshkrues, u shtrine linja te tjera telefonike midis prefekturave etj. Punonjesit e PTT-ve ne kete periudhe punonin me ore te zgjatura e me kushte shume te veshtira pune, prandaj ata me 3 dhjetor 1941 u hodhen ne nje greve te pergjithshme proteste, e cila ju siguroi atyre 8 oreshin e punes, lirimin nga burgu te 28 punonjesve te arrestuar, dhe kushte me te mira pune.
Lufta shkaterroi edhe ato pak linja e rrjete qe ishin, prandaj menjehere pas clirimit te vendit punonjesve te PTT-ve iu desh pune e madhe per te riparuar keto prishje dhe per te ndertuar linja te reja. Keshtu ne vitin 1946 perfundoi ndertimi i linjes telefonike Tirane-Peshkopi ku u mbeshtet nje 3 kanalsh telefonik per komunikimet me shtetet e tjera nepermjet Beogradit dhe Shkupit, ndersa dergesat postare me jashte filluan te percillen nepermjet Struges dhe Podgorices.
Ne vitin 1947 u montua ne Tirane centrali i pare telefonik automatik publik 800 numrash, u montuan aparate teleshkrues me disa rrethe te vendit dhe u hap kursi i pare me tekniket me te mire te asaj kohe. Ne vitet 1949-1950 vazhdojne ndertimet e linjave me rrethet, zevendesohen fillat "tek" me kopje duke permiresuar ndjeshem sherbimet telefonike e telegrafike. Ne kete kohe vendoset radionderlidhja me Sofjen, nepermjet Radiodhenesit 3 kE te Laprakes dhe radiomarresave te disponueshem te markes IMCA.
Ne vitin 1953 u instaluan ne Durres dhe Elbasan centrale telefonike dekadike automatike respektivisht me 150 dhe 100 numra. Ne vitin 1954, PTT-se ju shtua edhe nje sherbim i ri, ai i pajtimit dhe shperndarjes se shtypit ne te gjithe vendin me mesatarisht rreth 150 mije cope ne dite. Po ne vitin 1954 ngrihet nje repart i vogel per riparimin e aparateve dhe centraleve telefonike. Kapaciteti i rrjeteve telefonike ne vitin 1955 kundrejt vitit 1950 u rrit 2.8 here dhe ne vitin 1960 rreth 4 here. Ne vitet 1955-1960 centrali i Tiranes shtohet me 4000 numra dhe montohen centrale te rinj automatike ne qytetet e tjera kryesore te vendit si ne Shkoder, Vlore, Gjirokastr, Korce etj, proces ky qe perfundoi ne gjithe qytetet, qendra rrethi, ne vitin 1983. Te gjithe centralet ishin te sistemit dekadik, teknologji elektromekanike. Ne vitin 1964 u vu ne shfrytezim e para nderlidhje kabllore nderurbane Tirane-Durres qe u pasua me lidhjet e tjera kabllore ne vitet 1970-1972 me qytetet Vlore, Lushnje, Fier, Berat, Elbasan dhe qendrat e banuara ndermjet tyre. Numri i zyrave PTT ne vitin 1965 arriti ne 220 nga 68 qe ishin para clirimit, duke mbuluar me sherbime PTT gjithe qendrat e qyteteve dhe lokaliteteve.
Lidhja e drejtperdrejte e Tiranes me gjithe qendrat e rretheve u realizua vetem ne vitin 1970, kur u kalua ne sistemet me 12 kanale telefonike Z12, aparatura te prodhimit RFT nga ish Gjermania Lindore, ne drejtimet Tirane-Shkoder e Tirane-Korce. Sistemi kabllor i nderlidhjes per rrethet e Jugut, i realizuar ne vitin 1973, permiresoi lidhjet e drejtperdrejta telefonike te Tiranes me keto rrethe. Aparaturat telefonike 12 kanaleshe dhe aparaturat telegrafike 16 dhe 18 kanaleshe te ketij sistemi ishin te prodhimit kinez, ndersa kablli nderurban ishte simetrik. Ne korrik te po ketij viti u rivendos nderlidhja telefonike e telegrafike Tirane-Rome nepermjet kabllit koaksial detar Durres-Brindisi, tashme te riparuar e zevendesuar pjeserisht, dhe u vu ne funksionin linja e re me Greqine (Tirane-Gjirokaster-Janine) me 3 kanale telefonike, e cila u pasua ne vitin 1982 nga nje tjeter lidhje Tirane-Korce-Kostur-Athine bazuar ne nje sistem 12 kanalesh.
Ne vitet 1965-1966 nderlidhjes nderkombetare iu vune ne dispozicion qendra radiomarrese ne Kamez dhe ajo radiodhenese ne Cerrik, te cilat siguronin nderlidhje telefonike e telegrafike me gjithe vendet e botes. Nje pune voluminoze u desh te perballonin punonjesit e PT-se per lidhjen me telefon te te gjithe fshatrave te vendit, detyre e cila perfundoi me 3 dhjetor 1973. Ky sistem nderlidhje bazohej kryesisht ne linja ajrore dhe ne disa zona ne rrjet kabllor.

qenka paksa e nderlikume por serish esht histori interesante