Shqiptaret, banoret me te hershem te Adriatikut_Prof.Dr.Dh.Pilika

hershem te Adriatikut_Prof.Dr.Dh.Pilika Sipas autoreve te lashte, Adriatiku ne fillim quhej “Deti i
Kronosit dhe i Reas”, me pas “Gjiri Jonian”, me nje emertim te trefishte, te
lidhur me traditat parahelenike, pellazgjike.
Jo fort larg nga brigjet e Adriatikut, me 1875 u zbulua Dodona, kryeqendra
shpirterore, politike dhe kulturore e pellazgeve, orakulli paragrek i se ciles
ka qene me i lashti dhe me i njohuri ne Ballkan e ne Europe. Disa qindra
dijetare, klasike e moderne, shpesh me emer nderkombetar, jane marre me kete popull.
Disa prej tyre kane perdorur ne rrafsh te gjere, ne sherbim te se vertetes,
perparesine e faktoreve vendimtare te brendshem, vendore. Rrjedhimisht, ata
kane nxjerre argumente autentike te pashtershme sidomos pas sjelljes ne Luver te
gjetjeve arkeologjike te Dodones dhe daljes me 1878 ne Paris te dy vellimeve
te Konstantinit Karapanos “Dodona dhe rrenojat e saj”. Keto zbulime
sensacionale kishin bere per vete paraprakisht bashkepunimin aktiv te anetareve te
Institutit te Frances E. Egger dhe J. De Witte, qe mbahen si pasuesit e
pellazgisteve franceze J. B. Jourdan (1746), Ch. Dupuis (1798), L. Petit-Radel
(1810-1852), J. Michelet (1831), L. Benloee (1877).
Ne shkalle nderkombetare prej gjithe perfundimeve te tyre te verifikuara
mire, del se pellazget, qe mbizoteronin ne Adriatik, i kane sjelle Europes, nder
te tjera, alfabetin e pare, qyteterimin me te lashte: mjeshterine, teknikat e
dobishme, themelet e shkences, mitologjine etj., e ne vecanti emrin e vete
Europes, kulturen e grurit, shpikjen e bukes, ndertimin e qyteteve e berjen e
regjistrimeve, te ligjeve, te monedhave, te Lojerave Olimpike... Pindari gjenial i
ka quajtur “paraselenite”, domethene qe jane shfaqur para daljes se henes ne
kupen qiellore... Si rrjedhim, me vertetimin mbi baza rreptesisht shkencore
te autoktonise me prestigj te pellazgeve kundrejt ardhesve te rinj, heleneve,
cili ka qene zhvillimi i tyre i metejshem ne brigjet e Adriatikut? Kjo kumtese
ben nje perpjekje per t’iu pergjigjur shkurt kesaj pyetjeje, te pare nga
kendveshtrimi i popullit shqiptar, pjesetar i familjes adriatike.
Sipas humanisteve Enea Silvio Pikolomini, para i ardhshem Piu II, Antonio
Sabelikos Rafaelo Volaterranos, e po ashtu me vone te Pjer Ronsarit, Alfons
Lamartinit, Zhyl Mishlese, Elize Reklyse, Feliks Zhyljenit dhe shume te tjereve,
vazhdimesia e shqiptareve shkon ne vije te drejte te Aleksandri dhe Pirroja,
mbreter te Epirit, trashegimtare te Dodones “ab antiquo”. Ky pohim mbeshtetet
gjeresisht nga humanistet tane Marin Barleti, Frank Bardhi, Pjeter Bogdani, si
dhe nga mijera deshmi “in loco”, te shkruara dhe gojore. Me 1882 u gjet ne
Arkivin e Napolit dhe u botua nje leter e dijetarit Gjergj Kastriotit-Skenderbeut
(1405-1468), poliglotit qe dinte pese gjuhe te huaja bashke me letersite e
tyre perkatese: heroi yne kombetar, me 31 tetor 1406 ia dergonte princit te
Tarenit Xhovani-Antonio Orsinit, duke thene se po t’u besojme kronikave tona
kombetare, ata na tregojne se sovranet epirote e molose, Aleksandri dhe Pirroja,
kane qene stergjyshet e shqiptareve; keta dy dinaste u shquan me ekspeditat e
njohura qe ndermoren pertej Adriatikut. Teresia e rrethanave domethenese na
tregon se vula zyrtare dhe e fshehte e Skenderbeut, qe u be e njohur me 1962, ka
emblema teresisht dodonase; perkrenarja e tij, qe ruhet ne Vjene, eshte e
njejte me helmeten e Pirros, te pershkruar prej Plutarkut; per me teper, ne drurin
gjenealogjik te pasardhesve te tij, jo rastesisht jane shquar Pirroja I,
Kastrioti-Skenderbe, si dhe Pirroja II Kastrioti-Skenderbe. Si perfundim, duhet te
saktesojme se vija: Aleksandri dhe Pirroja i Epirit - shqiptaret e sotem, deri
me sot, nuk eshte kundershtuar nga asnje dokument historik i vlefshem.
Nje repertor mjaft i pasur greko-romak, qe asnjehere nuk eshte hedhur poshte,
verteton se Aleksandri dhe Pirroja, si molose, ishin aecide, pasardhes te
drejtperdrejte te Eakut, gjyshit te Akilit, i cili qe nga Homeri eshte vleresuar
si misherimi i vete prototipit te pellazgut. Vec kesaj, ****a qe eshte
plotesisht e provueshme, ka vazhduar ngritja ne shkallen e princit, pa asnje qellim
te paravendosur, e tre niperve te Skenderbeut, qe sanksionuan onomastiken
pellazgjike, mjaft domethenese, te paraardhesve te tyre parahistorike: Akili I
Kastrioti-Skenderbeu, Akili II Kastrioti-Skenderbeu dhe Akili III Kastrioti-Skend
erbeu. Si pasoje logjike e ketij realiteti objektiv, lidhja gjenetike ndermjet
shqiptareve dhe pellazgeve ka vijuar te imponohet qe ne zanafillen e epokes
moderne, nje e vertete tashme e pranuar nga nje ushtri specialistesh shqiptare e
te huaj.
Perfundimisht, origjina pellazgjike e kombit shqiptar, te pandare prej
Adriatikut, eshte provuar ne menyre te padyshimte, pa asnje hije etnocentrizmi,
nepermjet perputhjeve, ndihmesave, konvergjensave te pakundershtueshme te mijera
te dhenave nderdisiplinore, zakonisht te pabotuara, vendore, qe u perkasin
fushave te meposhtme: historigrafise, nunizmatikes, epigrafise, fizikes
radiometrike, kimise (se metaleve, tokave etj.), etnologjise, folkloristikes, gjuhesise,
onomastikes, etimologjise, antropologjise, hematologjise, ballkanologjise,
etruskologjise, jurisprudences, paleografise, statistikes, demografise,
klimatologjise etj. Afer rivieres sone, ne jug te Buthrotit te lashte, te cilin e
donte aq shume “Andromaka” e Rasinit te pavdekshem, gjendet shpella paleolike e
Kreshmoit, ne te cilen jane gjetur me 1933 “ankorat e argjirit”, nje “
specialitet” gjithemesdhetar eskluziv i pellazgeve, te quajtur prej kohesh zoter te
deteve.
Nje legjende provinciale, e transmetuar brez pas brezi dhe e shtypur me 1875,
e sjell lindjen e Zeusit pellazgjik te Dodones, qe eshte himnizuar nga “Iliada
”, pikerisht te stanet e atit te tij, Kronosit, ne rrethinat e qytetit te
Anhiazmit ose te Onhezmit, qe eshte emri i babait te Eneut, Ankizit, i cili me sa
duket eshte varrosur ketu (sot Saranda, kryeqendra detare e jona ne jug).
Gjurmet e kultit te monarkut te gjithefuqishem te zoterve te Dodones, me shpuren
e tyre, e mbulojne gjithe hapesiren adriatike. Teresia e ketyre atributeve te
posacme, domethene shqiponja, dushku, rrufeja, demi, shume me teper se kudo
gjetke, gjenden me bollek ne bregdetin tone adriatik, si dhe ne brendatoken,
deri pertej kufinjve te Dalmacise, te Peonise dhe Dardanise, Kosova e sotme. Ne
kete krahinen e fundit kohet e fundit jane vene re pesedhjete mbishkrime “
zeusiane”, tashme te botuara, ne shfaqje te tjera te panumerta te trashegimise
kulturore dhe te teogonise pellazgjike. Duke mbajtur parasysh lashtesine dhe
vazhdimesine kaq te qarte e te panderprere, studiuesi i shquar i Mesjetes, Alen
Dyselje, ka thene me 1981: “Historia na meson se lidhur me Kosoven, serbet jane
pushtues te ardhur mjaft vone”...
Do t’i kapercejme hollesite e bollshme per adhurimin e vecante te seciles
prej dymbedhjete hyjnive te Dodones-Olimpit ne mjedisin tone, dhe do te ndalemi
vetem te hyjnesha e dyte e panteonit paragrek: Demetra, e njohur pa perjashtim
nga te gjithe si hyjnesha e mirefillte pellazgjike, etimologjia e emrit te se
ciles shpjegohet vetem ndermjet gjuhes shqipe. Shenjat e adhurimit te saj
vazhdojne te jene te gjalla edhe ne vitin 1994. Cdo vit ne nje date qe nuk
ndryshon, duke respektuar ritet pagane te paracaktuara “ab immemorabili”, fshataret
shqiptare, ne pjesen me te madhe gra, te besimeve te ndryshme, shkojne te
lahen veshur me rroba ne plazhet tona te Adriatikut me qellim qe te kene shendet e
pjellshmeri te vazhdueshme. Deri me sot germimet kane zbuluar faltore,
flijimore, skulptura, medalione etj. kushtuar ketij misherimi karakteristik te
matriarkatit dhe bujqesise pellazgjike. Po te veshtrohet siperfaqja e territorit
tone, denduria e tyre eshte e habitshme, unikale ne boten europiane...
Ne nje largesi jo te madhe nga porti “dardan” i Orikumit ne bregdetin
adriatik shqiptar, qe ne agimin e koheve ndodh nje dukuri teper e rralle, ne
rrethinat e fshatit Tragjas, (fshati i sotem ka po ate emer Tragjas): prodhohet kripe
edhe sot e kesaj dite ne sasi te medha vetvetiu, pa asnje perpjekje
njerezore, duke perfituar nga veprimi periodik i rrymave detare ne gropat e vogla
gjeologjike. Sipas fjaleve te Helanikosit dhe Stefan Bizantinit, perfytyrohej se
atje ishte djepi i vertete i kripes se gjelles, ku Poseidoni, hyjnia tipike
pellazgjike i detrave kishte krijuar per here mbi toke kete lende te
pazevendesueshme gjate jetes se njerezve te vdekshem...
Shume kohe perpara luftes se Trojes levizjet migruese te pellazgeve e kishin
pershkruar Adriatikun ne drejtim te Apulise, ne grykederdhjen e lumit Po...
Virgjili dhe Aulu-Geli i veshtronin keta lundertare si banoret e pare te
Italise; sipas Plinit, Solinit, Varronit, Tit Livit, Denisit te Halikarnasit, Ovisit,
Tacitit, Higinit, Ceces... keta pellazge cuan atje per here te pare shkrimin
dhe kulturen e artet. Sipas Denisit te Halikarnasit, Plini e Plutarku, ata
madje kane qene themeluesit e vertete te Romes. Muret e famshme ‘pellazgjike’, ‘
ciklopike’, ‘poligonase’, ‘megalitike’, ‘moenia aeacia’, qe ne nje fare
menyre kane mbetur te pashkaterrueshme deri ne ditet tona, dalin zakonisht ne
gjithe rrethimin e Adriatikut, duke nxjerre ne dukje njesine e tij.