Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

nga **Poeti Dhimbjes** Wed 28 Jul 2010 - 1:51

I madhi zot,qofsh lëvduom
(marrë na Doktrina e Krishterë)

I madhi Zot,qofsh lëvduom
për gjithë kaqë të mirë
që së kam u' merituom
me ndoonjë shërbetyrë;

qi më dhee kaqë hijr
këtë kafshë me mbaruom,
si q paçë zanë fijll,
gjithëherë tue shkruom.

Posi mendja më përcijll
nd'Arbënë me ua dërguom,
për kishë e për munështjir
pak ndë mend me i trazuom.

Ata merrë mbë dëshijr
mkatit me u peenduom,
posi pemëtë ndë prijll
ndë shpijrt me lulëzuom;

e si zogzitë ndë pyyllt,
Zoti im me të lëvduom,
ndjerë vetë nata mbyyllt,
me një zaa t'amblëtuom.

(1618)

nga **Poeti Dhimbjes** Wed 28 Jul 2010 - 1:51

Madhështi e njerëzve
(marrë nga Doktrina e Krishterë)

Ku janë ata pleq bujarë,
që qenë përpara ne,
e ata trima sqimatarë,
të shpejtëtë si rrufe?

Ku janë ata djelm të ri,
të bukur e të lulzuom,
që pate pamë me sy,
me ta folë e ligjëruom?

Ku janë ata zotëninj,
që dojin me zotënuom
ndë sqimë e ndë madhështi,
këte jatë tue shkuom?

Ku janë ata perandorë
gjithë shekulli nalcuom,
në krye me një kunorë
gurëshi cë paçëmuom?

Ku janë ata letërorë
t'urtë e dijes të ndëgjuom,
të bardhatë posi borë
letëra tue kënduom?

Ku janë ato gra e vasha
ndë sqimë e ndë madhështi,
me petëkat të mëndafshta
nalcuom mbë zotëni?

Gjithë mortja i rrëzoi,
sikur i pret me shpatë,
për të ri s'i shikoi,
as të vobegë,as të begatë.

(1618)

nga **Poeti Dhimbjes** Wed 28 Jul 2010 - 1:52

Ajo dite me menii

Ajo dite me menii
Qi te vijne nde e vone
Kete shekull te zi
Ta diege e ta pervelojne,

Si profeta ban deshmi
Me sibilene, po thone
I madh gjyyq e menii
Te vijne per mkate tone.

Saa dridhme e cokellime
Te jeene pergjithmane,
E n qiellshit shkepetime
Nd'ajerit e madhe gjame..

nga **Poeti Dhimbjes** Wed 28 Jul 2010 - 1:52

O i pa fat njerii

O i pa fat njerii
Gjithe nde te keq harruom,
I dhane nde madheshti,
Nde mkat pshtielle e ngaterruom;

Ndo plak je, ndo j rii,
Perse s'shtie te kuituom,
I vobeg ndo zotenii
N ceije iee kriiuom?

Balte e dheu ce zii
E io ari ce kulluom,
As engjiishi ce tii
Ndo guri ce paacmuom;

Kaha te vien n dore tyy
Mbe te madh me u levduom
Nde sqime e nde madheshtii
Tinezot me kundreshtuom?

Lavdine tand te levduom,
Ti pa vene ree vete,
Ame cote idhenuom,
Kuur leve mbi kete jete,

Aty s'prune begatii,
As vistaar te levduom,
As urte a diekeqii,
As gure te paacmuom;

Aty s'prune madheshtii,
As dinje me ligjeruom,
As vertyt as trimenii,
As vetiu me ndihmuom;

Aty s'prune zotenii,
Kual te bukur as te cpeite,
As dinje e gjeni,
As te mirete as te keqte;

Po leve gjithe mendryem,
Ame n cote idhenuom,
Tue qaam mallenjyem,
Me nje zaa te helmuom...

nga **Anakonda** Sat 16 Jun 2012 - 17:57

Pjetër Budi
(1566-1622)

Pjetër Budi u lind në vitin 1566 në fshatin Guri Bardhë në rrethin e Matit.
Mësimet
e para dhe formimin e tij intelektual i mori në vendlidje pranë disa
Ipeshkëve të ndryshëm që ndodheshin gjatë asaj kohe në ved.
Deri në moshën 21-vjeçare mendohet se ka qëndruar në fshatin e lindjes.
Më pas bëhet prift dhe në vitin 1587 emërohet famullitar në Kosovë.
Më vonë shërben për rreth 17 vjet si zëvendës i përgjithshëm për dioqezat katolike të Sërbisë.
Në
një letër të shkruar në shqip ai ankohet për varfërinë dhe mosdijeninë e
popullit dhe shpreh keqardhjen e tij që këtu nuk ekzistojnë shkolla
shqipe.
Më pas vendoset në Romë, ku nuk qëndron kohë të gjatë.
Kthehet përsëri në Shqipëri ku emërohet peshkop i Sapës dhe i Sardës.
Ai këmbëngulte që ceremonitë fetare të zhvilloheshin në gjuhën shqipe.
Pengesë
serioze për zhvillimin dhe përparimin e vendit dhe të kulturës
kombëtare, përveç pushtuesit osman, Pjetër Budi, shikonte edhe klerikët e
huaj, që shërbenin në famullitë shqiptare.
Këta,
duke shpifur e duke përçmuar vlerat kombëtare të popullit tonë, cënonin
sedrën e shqiptarëve, mundoheshin t'i përçanin ata dhe të dëmtonin
përpjekjet e tyre për çlirim.
Në këto rrethana,
Budit iu desh të luftonte në disa fronte: edhe kundër pushtimit të huaj,
edhe kundër Vatikanit e të dërguarve të tij në Shqipëri.
Prandaj
më 1622 organizoi një mbledhje të të gjithë klerikëve shqiptarë të
zonës së Shkodrës, Zadrimës e Lezhës dhe i bëri të betoheshin e të
nënshkruanin një vendim se nuk do të pranonin kurrë klerikë të huaj.
Në Dhjetor të vitit 1622 mbytet pabesishtë duke kaluar lumin Drin.
Mendohet
se vdekja e tij nuk ishte aksidentale por e planifikuar nga persona të
pabesë të qarqeve të shumta anti-shqiptare që shikonin tek budi një
atdhetar të flakët dhe një nga organizatorët e luftës së popullit për
çlirim kombëtar nga zgjedha e huaj.
Këtë e vërteton më së miri aktakuza me të cilën hidhet në gjyq personi që thuhet se eshkaktoi këtë vdekje dhe aktet e gjyqit përkatës.
Në këtë mënyrë Budi është një nga martirët e parë të kulturës shqiptare.

Gjatë
jetës së tij Pjetër Budi u angazhua për dëbimin e Perandorisë Osmane
nga Ballkani dhe në të njëjten kohë punojë dhe botojë një sërë veprash
fetare në gjuhën shqipe.
Përktheu dhe botoi disa vepra fetare.
Autor
i parë i njohur deri më tani i prozës në gjuhen shqipe. Veprat e Budit
janë kryesisht përkthime ose përshtatje të lira tekstesh fetare, por
qëllimi i botimit të tyre është, në radhë të parë, qëllim komëtar.
Ato
do t'u shërbenin klerikëve në Shqipëri për ngritjen e tyre profesionale
në shërbesat fetare, por më tepër do t'i shërbenin ruajtjes së gjuhës
shqipe, që shprehte në atë kohë shtyllën kryesore të kombësisë, do t'u
shërbenin përpjekjeve për çlirimin e vendit, zhvillimit e përparimit të
arsimit dhe kulturës së popullit shqiptar, që ky të mos mbetej më prapa
se popujt e tjerë.
Për qëllimin dhe rëndësinë e
tyre autori është i vetëdijshëm kur thotë se librat shqip do t'i
shërbenin kur të kthehej në viset e Shqipërisë për të pregatitur
kryengritjen e përgjithshme dhe për të fshehur në sy të pushtuesëve këtë
veprimtari të lartë kombëtare.
Po të studjohen me
kujdes veprat e Budit, duket qartë se shpesh herë ai del jashtë tekstit
origjinal nga përkthen dhe përshkruan doke e zakone shqiptare, të cilat janë krijime origjinale në prozë.
Kjo gjë bie më tepër në sy në veprën "Pasqyra e të Rrëfyemit", që ka një rëndësi të veçantë edhe për historinë e etnografinë.
Në
faqet e fundit të veprës autori ka vendosur një letër të gjatë, afro 70
faqe ku shkruan plot dashuri për atdheun e popullin dhe ankohet për
mungesën e shkollave dhe për klerin që nuk përpiqej t'u hapte sytë
bashkatdhetarëve.
Deri më sot letra është
konsideruar si proza e parë origjinale në letërsinë shqiptare, që buron
drejtpërdrejtë nga zemra e një atdhetari.
Kjo e bën Budin shkrimtarin e parë të letërsisë shqiptare që lëvroi prozën origjinale.
Në
këtë letër pasqyrohen elemente të jetës shqiptare të kohës dhe ndihet
shqetësimi i klerikut patriot për fatet e popullit e të gjuhës së tij
amtare.
Budi përshkruan traditat e zakone
shqiptare, por, mbi të gjitha, ndalet në gjendjen e mjeruar ku e ka
hedhur pushtimi i huaj dhe padija e popullit të vet.
Për
këtë gjendje ai akuzon edhe bashkëatdhetarët e vet "djesitë„ e
"leterotetë„ (dijetarët e letrarët), që u vjen dore ta ndihmojnë
popullin për të dalë nga kjo gjendje, por që nuk po bëjnë asgjë...
Proza e Budit dëshmon jo vetëm për idetë përparimtare, por edhe për aftësitë e tij letrare.
Edhe
pse në të ndihet ndikimi i leteraturës kishtare latine, ai është
munduar t'i japë gjuhës shqipe një shprehje e formë të bukur, duke
shfrytëzuar pasurinë e gjuhës popullore dhe frazeologjinë e saj të
pasur.Faqe me rëndësi në krijimtarinë e Budit përbëjnë vjershat e tij.
Pjetër
Budi na ka lënë (trashëgim) 23 vjersha me mbi 2 300 vargje, prandaj me
të drejtë ai mund të quhet nismëtari i parë i vjershërimit shqip.
Vjershat e Budit kryesisht janë të përshtatura nga latinishtja e italishtja, vetëm pak janë origjinale.
Është
e vërtetë se në hartimin e tyre nuk kemi një frymëzim e teknikë të
lartë, por vihet re një përpjekje serioze për ta pasuruar gjuhën shqipe
edhe me krijime që synojnë të shprehin në vargje të bukurën në artin e
fjalës shqipe.
Vepra e tij e cila ka shumë rëndësi si letraro-artistike dhe gjuhësore u bë e njohur relativisht vone.
Për herë të parë ajo u botua në Prishtinë në vitin 1986.
Ndërsa në Shqipëri, poezia e Pjetër Budit u bë e njohur nga botimi i studiuesit Behar Gjoka në vitin 2002.

Pjetër Budi është një nga figurat më të shquara të botës shqiptare për kohën kur jetoi.
Ai u përket atyre klerikëve, që u dalluan për një veprimtari të dendur atdhetare.
Ishte
organizator dhe udhëheqës i masave popullore në luftën për çlirim nga
zgjedha osmane, përkthyes dhe krijues origjinal në fushën e letrave
shqiptare për të mbrojtur identitetin etnik e kulturor të pupullit tonë.

Gjatë viteve 1616 - 1622 bëri disa udhëtime
radhazi në Itali, kryesishtë për qëllime atdhetare por edhe për të
botuar veprat e tij.

Gjatë 29 vjetëve që shërbeu
në vise të ndryshme, i veshur me petkun e klerikut, Pjetër Budi u shqua
edhe për një veprimtari të dendur atdhetare.
Ai gjithë jetën dhe energjitë e tij i'a kushtoi çlirimit të vendit.
Hartoi plane për dëbimin e pushtuesit dhe u përpoq të siguronte edhe ndihma nga Vatikani e nga vende të tjera.Ai bënte pjesë në atë shtresë të klerikëve, që u lidhën me
krerët e fiseve shqiptare dhe iu kundërvunë jo vetëm sundimit të egër
osman, por edhe Vatikanit, kur ishte fjala për çlirimin e vendit nga
zgjedha e huaj dhe ruajtjen e vetëdijes kombëtare të popullit shqiptar.
Çlirimin
dhe shpëtimin e vendit Budi, e shikonte te fshatarësia e lirë, sidomos
te malësorët, të cilët nuk u pajtuan asnjëherë me pushtimin dhe e
vazhduan me ngulm qëndresën e tyre.

Për jetën, veprimtarinë, dhe formimin e tij intelektual nuk kemi shumë të dhëna të drejtpërdrejta.
Edhe
ato që dimë, i nxjerrim kryesisht nga thëniet e veta në librat që
botoi, veçanërisht nga letra latinisht që i dërgoi më 1621 një kardinali
të quajtur Gocadin.
Kjo letër është një dokument
me rëndësi të veçantë jo vetëm për jetën dhe personalitetin e autorit,
por edhe për gjendjen e vendit në atë kohë, dhe mbi të gjitha ajo është
një program i plotë për organizimin dhe zhvillimin e luftës së armatosur
kundër pushtuesit.
Sikurse shkruhej në letrën që i
dërgoi Gocadinit, misioni kryesor për të cilin ai shkoi më 1621 në Romë,
ishte që të bëhej zëdhënës i kërkesave të shqiptarëve dhe të kërkonte
ndihma.
Letra e tij është një projekt i një
kryengritjeje të armatosur që një klerik ia drejton një kardianli dhe
organeve të administratës kishtare për të kërkuar ndihmë për popullin e
tij, që të çlirohej nga zgjedha e huaj.
Ndër të tjera shkruan:
"Kur
u nisa prej këtyre vendeve, fort m'u lutën ata kryetarë fisesh, si dhe
disa kryetarë myslymanë, që t'ia shfaqja Papës ose ndonjë princi tjetër
këtë dëshirë të tyre e t'u lutesha që të na sigurojnë mbrojtje e ndihmë …
për t'u çliruar.
Dhe jo vetëm të krishterët, por edhe të parët e myslimanëve…
Të gjithë duan të dalin një herë e mirë prej kësaj gjendjeje të mjeruar ose të vdesin me armë në dorë.

Por shpresat e tij, si gjithmonë, mbetën të zhgënjyera.
Megjithatë, ai asnjëherë nuk u ligështua.
I dëshpëruar nga mosrealizimi i planeve të tij, i'u vu punës për të përkthyer e botuar veprat e veta në gjuhën shqipe.
Budi
është i pari nga klerikët që do të thotë se perëndia nuk e dëgjon atë
që i lutet në gjuhë të huaj, atë që përsërit vetëm fjalë boshe pa i
kuptuar ato që thotë.
Me këmbëngulje dhe përpjekje
të mëdha arriti që më 1618 të botonte në Romë veprën e parë "Doktrina e
krishterë„ dhe më 1621 dy veprat e tjera "Rituali roman" dhe "Pasqyra
e të rrëfyemit"...

nga Sponsored content

Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

Re: Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

Re: Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

Re: Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

Re: Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...

Re: Poezi nga i madhi, Pjeter Budi...