Këshilla për Femijë

Keshilla per femije


Foshnja e porsalindur mbrohet nga infeksionet duke krijuar kushte te pershtatshme ne dhomen e tij.




MBROJTJA NGA INFEKSIONET

Foshnja e porsalindur mbrohet nga infeksionet duke krijuar kushte te
pershtatshme ne dhomen e tij. Mikrobet qe sjellin infeksione ai i merr
nga njerezit qe i afrohen dhe i qendrojne prane. Per kete arsye, pervec
prinderve dhe te afermve qe i sherbejne, nuk duhet t'i afrohet askush
tjeter. Jo cdo vizitor duhet te qendroje prane femijes. Gjithashtu edhe
femijet e rritur qe kerkojne te luajne me foshnjen duhet te shmangen.
Kur te afermit e foshnjes jane te semure, duhet te perdorin maska
mbrojtese.


TE QARET E FOSHNJES

I porsalinduri fle i qete diten dhe naten. Ai qendron zgjuar kur ushqehet
dhe nderrohet. I porsalinduri qan kur kerkon te pije, te nderrohet ose
kur e shtrengon apo ngacmon ndonje rrobe e papershtatshme. Gjithashtu
qan kur ka gazra ne zorre dhe kur nuk mbahet rregulli i ushqyerjes. I
porsalinduri qan kur mesohet te lekundet ne shtrat ose ne krahe. Ai qan
edhe kur eshte i semure. Nena e vemendeshme konstaton arsyen.


USHQYERJA E TE PORSALINDURIT

Qumeshti i gjirit eshte ushqimi me i pershtatshem dhe me i domosdoshem. Ai nuk
mund te zevendesohet plotesisht nga asnje ushqim tjeter. Kulloshtra,
qumeshti i diteve te para ka rendesi te vecante per te porsalindurin.
Rendesi te vecante ka edhe venia e shpejte ne gji e foshnjes. Thithja e
gjirit eshte alternativa me e mire per te bere ardhjen e shpejte te
qumeshtit. Higjena e gjinjve eshte e rendesishme. Nuk duhen lene
papasterti qumeshti.


TE DALURAT JASHTE TE TE PORSALINDURIT

Te dalurat jashte te te porsalindurit gjate diteve te para te jetes quhen
mekonium. Ato ndryshojne nga faza tjeter e jashteqitjes pasi foshnja ka
marre ushqim. Mekoniumi formohet ne zorret e femijes (fetusit) gjete
jetes se tij ne mitren e nenes. ai perbehet nga lende te ndryshme qe ka
gelltitur fetusi si leng amniotik, qeliza e lende te tjera te zorreve e
te temthit.. Mekoniumi ka ngjyre te gjelbert te mbyllur. ai nuk ka ere
dhe nuk permban mikrobe. I porsalinduri e nxjerr kete mase fill pas
lindjes dhe ne 3-5 ditet ne vazhdim. Pas ketyre diteve te dalurat jashte
marrin pamje tjeter dhe kane perberjen e ushqimit qe ai merr. Ne rastin
e ushqyerjes me gji ato jane te buta dhe te ngjashme me te verdhen e
vezes. Nxjerrja e mekoniumit ka rendesi dhe duhet te ndiqet sepse ne
rast se i porsalinduri nuk e nxjerr ka mundesi te kete te bllokuar
vrimen e daljes se zorreve. Ne kete rast i nenshtrohet nderhyrjes
kirurgjikale pasi pasojat jane vdekjeprurese. Ujet e holle del gjate
lindjes ose shpejt pas lindjes. Gjate dites se pare, i porsalinduri lag
1-4 here ne dite. Pas dites se pare 6-10 here ne dite.


TEMPERATURA E TRUPIT TE FOSHNJES

Temperatura e trupit te foshnjes se porsalindur ka prirje te ulet shpejt pas
lindjes dhe arrin 36 grade ose me pak. Pastaj kemi ngritje te lehte te
temperatures dhe arrin deri ne 37 grade ose pak me lart nga dita e dyte
ose e trete. Ne femijet e lindur nen peshe ose premature temperatura e
trupit ka tendenca zbritjeje. Gjate javes se pare te jetes, temperatura e
te porsalindurit nuk ka qndrueshmeri. Duhet bere kujdes ne kete faze
per temperaturen e ambjentit. Ajo duhet te jete normale.


ZMADHIMI I GJENDRAVE TE GJIRIT

Ne disa raste ne foshnjet e porsalindura verehet zmadhim i gjendrave te
gjirit gjate diteve te para te jetes. Ky fenomen ndeshet edhe tek femrat
edhe tek meshkujt. Kjo ndodh per shkak te qarkullimit te hormoneve.
Keto i kalojne foshnjes nga nena. Keto gjendrra mund te nxjerrin edhe
nje leng te ngjashem me qumeshtin. Keto gjendrra ulen vete dhe nuk duhen
shtrydhur sepse demtohen.


VERDHEZA NE MOSHEN E TE PORSALINDURIT

Verdheza ne moshen e te porsalindurit takohet shpesh. Ajo mund te jete e lehte
ose e rende. Disa here ngjyra e verdhe e lekures se te porsalindurit
eshte aq e zbehte sa nuk bie ne sy, here te tjera me e theksuar. Ngjyra e
bardhemes se syrit nuk ndryshon. edhe urina mbetet e paster. Gjendja e
pergjitheshme e femijes mbetet e mire. Verdheza e zakonshme fillon te
duket nga dita e 2-te e deri ne diten e 4-t dhe zhduket vete nga fundi i
javes se pare ose fillimi i javes se dyte te jetes. Verdheza e
zakonshme nuk ka nevoje per mjekim. Femija eshte mire te marre qumesht
gjiri mjaftueshem.


VERDHEZA NE INFEKSIONET

Ne infeksionet e ndryshme te femijes se porsalindur, si ne ato qe perhapen
ne te gjithe organizmin ashtu edhe ne ato qe prekin melcine e zeze,
kemi te bejme me verdhez mjaft te theksuar si ne lekure ashtu edhe ne
bardhemen e syrit. Ne keto raste gjendja eshte e rende.


VERDHEZA NE MUNGESEN E RRUGEVE TE TEMTHIT

Ne raste te rrala femija lind me nje te mete ne rruget e temthit. Keto
jane te mbyllura dhe keshtu temthi nuk ka mundesi te lirohet e te kaloje
nga melcia deri ne zorre. Ne keto raste ngjyra e verdhe behet me
theksuar me kalimin e diteve dhe te javeve. Ujet e holle ka ngjyre te
erret ndersa jashteqitja eshte e zbehte. Kjo lloj verdheze nuk ka
mjekim. Rralle, me ane te nderhyrjes kirurgjikale mund te hapen rruget e
kalimit te temthit.


VERDHEZA NGA SEMUNDJA HEMOLITIKE

Ne gjakun e njerezve gjenden te ashtuquajturat grupe te zakonshme, disa
nengrupe si dhe faktori rezus. Shumica e njerezve e kane faktorin rezus,
prandaj quhen rezus pozitiv. Ata qe nuk e kane quhen rezus negativ. Ne
rast se nje grua rezus negativ mbetet shtatzane, duke qene burri i saj
rezus pozitiv, zakonisht femija eshte rezus pozitiv si i ati. Ne
shtatzanine e pare cdo gje shkon ne rregull. Me perseritjen e
shtatzanise, ose kur nena ka marre transfuzione gjaku rezus pozitiv,
foshnja mund te linde me shenja verdheze dhe anemie. Keto jane te lehta
ose te renda. Ka mundesi qe foshnja ne kete rast te linde i vdekur. Ne
rast semundjeje hemolitike te theksuar, i porsalinduri mund te shpetoje
duke i bere nderrimin e gjakut me transfuzione te perseritura e te
zgjatura me gjak rezus negativ. Ky proces behet menjehere pas lindjes.Qe
te mos shfaqet semundja hemolitike e te porsalindurit nuk duhet te
lejohet qe njerezve e vecanerisht femrave rezus negativ t'u behet gjak
rezus pozitiv. Mjekesia disponon nje lende qe quhet imunoglobuline anti
D. Duke ia injektuar nenave kete lende menjehere pas lindjes pakesohet
mundesia e shfaqjes se semundjes hemolitike ne shtatzanine e ardhshme.


SHKAQET E LINDJES SE FEMIJES ME PESHE TE VOGEL

Femija mund te linde me peshe te vogel nen 2500 gr per shkaqe te ndryshme.
-
Lind nen peshe ne ato raste kur lindja behet pa mbushur nena zgjatjen e
rregullt te shtatzanise, qe eshte cikli 9 muajsh. Nre keto raste themi
qe lindja eshte premature. Keto lindje i hasim ne ato raste kur nena ka
patur crregullime, semundje, goditje ose lodhje te madhe fizike gjate
shtatzanise.
-Ne disa raste ndodh kjo lindje pa shkak te dukshem.
Shumica e femijeve premature lindin ne peshen 2000-2500 gram. Keta
rriten me me lehtesi se ata qe lindin nen 2000 gram dhe vecanerisht nen
1800 gram.
-femija lind ne kohen e duhur por me peshe nen 2500 gram.
Keto lindje i takojne me shpesh rasteve binjake. Ndonjehere kjo ndodh
kur nena ka patur dobesim te forte te organizmit gjate shtatzanise ose
kur te dy prinderit jane te shkurter dhe te imet ne trup.


SI PARAQITEN FEMIJET NEN PESHE

Keta femije paraqesin ndryshime nja njeri-tjetri. Ne ato raste kur pesha e
lindjes eshte afer 2500 gram femija ka ndryshime me te pakta. Ne rastet
kur pesha eshte nen 1800 gram femija ka ndryshime te medha si nga pamja e
jashtme ashtu dhe nga zhvillimi i organeve. Femijet e lindur me peshe
te vogel zakonisht kane edhe trupin me te shkurter. Koka e tyre duket me
e madhe ne krahasim me trupin.


DISA VECORI TE FEMIJEVE NEN PESHE

Femijet e parakohshem, vecanerisht kur pesha e lindjes eshte nen 1800 gram,
kane force te kufizuar, nuk bertasin me gjalleri, thithin gjirin dobet,
mund te mos jene ne gjendje te gelltisin qumeshtin. Keshtu tretja e
ushqimit behet me veshtiresi. Femijet e parakohshem humbasin nxehtesi
dhe keshtu ftohen shpejt. Ne rast se lihen ne dhome te ftohte dhe te
veshur ne menyre te pamjaftueshme, temperatura e trupit bie ne 35 grado
ose me poshte. Kjo ftohje e organizmit sjell deme. Keta femije kane
qendrese te ulet ndaj mikrobeve dhe infeksioneve dhe gjendja e tyre
rendohet shpejt. Kur pesha e lindjes eshte me afer 2500 grameve, femija
ka mundesi me te medha per te jetuar. Ne rastet kur pesha eshte nen 1800
gram, mundesia per te jetuar eshte me e paket. Kur nenpesha eshte
rrjedhim i semundjeve te nenes gjate shtatzanise, si verdheza, semundje
te zemres apo te veshkave, mundesite e foshnjes per te jetuar jane te
pakta. Kur femija lind nenpeshe dhe nena nuk ka kaluar semundje gjate
shtazanise, mundesia per te jetuar eshte me e madhe. Kjo ndodh edhe kur
kemi lindje binjakesh.

.
KUJDESI PER FEMIJET E PARAKOHSHEM

-Mbajtja e temperatures se trupit ne shifrat normale.
-Ushqyerja e kujdesshme sipas mundesive dhe nevojave te
femijes.
-Ruajtja nga semundjet dhe infeksionet.
Duhet patur parasysh qe temperatura e femijes nen peshe duhet ruajtur ne limitin 36-37 grade.
Temperatura
e ambjentit ku qendron femija duhet ruajtur ne 23-25 grade. Ne stinet e
nxehta jo me shume se 27 grade. Dhoma e femijes duhet te kete
lageshtire te mjaftueshme. Ajri i nxehte dhe i thate eshte i demshem.
Edhe ajri i mbyllur eshte shume i demshem. Ajri i dhomes ku rri femija
duhet te nderrohet vazhdimisht. Veshjet dhe mbulesat nuk duhet ta
shtrengojne femijen. Ne rast se temperatura e dhomes eshte e
pamjaftueshme per femijen e lindur nen peshe, duhet te marrim masa per
ngrohjen e saj.


USHQYERJA E FEMIJES

Prinderit duhet te zoterojne njohuri te sakta mbi kete problem. Ata duhet te dine
lendet kryesore qe permbajne ushqimet. Nese ushqimit i mungojen keto
lende atehere ai eshte i pamjaftueshem per femijen. Ushqimi kryesor
eshte gjiri. Ne rast se mungon gjate gjashte muajve te pare te jetes
duhet zevendesuar me qumesht lope te perpunuar e te plotesuar. Lendet e
domosdoshme qe duhet te permbajne ushqimet jane; Proteinat, yndyrnat,
karbohidratet ose sheqernat, kriprat minerale, vitaminat, uji.


PROTEINAT
Jane lende te rendesishme e te domosdoshme ushqyese per zhvillimin e
organizmit, ndertimin dhe riperteritjen e indeve, per formimin e
fermenteve dhe hormoneve. Proteinat sherbejne edhe si burim energjie.
nje gram proteine jep rreth 4 kalori. Proteinat perbehen nga aminoacide
te ndryshme. Ato kane prejardhje bimore dhe shtazore. Proteinat me
prejardhje shtazore gjenden ne mish, peshk, djathe, qumesht, veze,
gjize, tru, melci. Proteinat me prejardhje bimore gjenden ne dritherat,
ne miellin e dritherave, ne buke, ne oriz, ne bizele, ne thjerza.
Ushqimi i femijes duhet te permbaje me teper proteina shtazore se sa
bimore. Sasia e priteinave qe kerkon organizmi i femijes per cdo
kilogram peshe, ne perpjestim me peshen eshte me e madhe se ajo qe
kerkon organizmi i te rriturit. Organizmit te te rriturit i mjafton 1
gram proteine per cdo kilogram peshe, ndersa Femija i vogel ka nevoje
per 2.5 deri ne 3 gram proteina per cdo kilogram peshe.

12. Eshtë i mbushur me njolla në lëkurë.
Shfaqja e njollave në lëkurë
është, shpeshherë, shenjë e një sëmundjeje infektive. Në qoftë se
njollat janë pak a shumë të mëdha, me ngjyrë që shkon nga trëndafili në
të kuqe të errët, tenttojnë të bashkohen dhe fëmija i ka sytë e skuqur,
kemi të bëjmë me fruth. Nëse janë shumë pika të dallueshme, të ndara
midis tyre, dhe kur gjuha është skuqur shumë, bërë si manaferrë, duhet
trajtuar si skarlatinë; ndërsa, kur kanë pamje fshikëzash (qeskash) të
vogla, mund të jetë variçela. Por njollat mund të jenë edhe shenjë e një
dermatiti. Në këtë rast lëkura është e skuqur, e thatë dhe si e
zhveshur. Në fund, njollat mund të trajtohen edhe si urtikarie: duken të
fryra, me ngjyrë bardhoshe ose trëndafili, rrethuar me një brerore të
kuqe.
Çfarë duhet bërë? Shkoni vizitoni shpejt fëmijën te pediatri.
Por, paraprakisht, izoloni fëmijën në një dhomë më vete ose kujdesuni të
mos ketë kontakt me fëmijët e tjerë. Për ta mbrojtur fëmijën nga
fruthi, kujdesuni t’i bëni një vaksinë në konsultore. Te ne është
arritur që të vaksinohen kundër fruthit mbi 97% e fëmijëve.
13. Ka gjëndrat të zmadhuara.
Kur
gjëndrat limfatike zmadhohen e bëhen të dukshme, do të thotë që kemi të
bëjmë me një infeksion në zhviilim. Linfonodulet (gjëndrat) janë
“kazermat” nga të cilat nisen antikorpet (ose trupat mbrojtës) për të
goditur mikrobet që kanë infektuar organizmin. Gjëndrat në anë të qafës
dhe prapa veshëve fryhen në raste të një infeksioni të rrugëve të
sipërme të frymëmanjes. Gjëndrat inguinale (ato midis kofshëve e në
bark), përkundrazi, zmadhohen më rrallë dhe tregojnë një infeksion të
rrugëve urinare ose të organeve gjinore.
Çfarë duhet bërë? Nuk duhet
të shqetësohemi. Në rastet e infeksioneve, rritja (zmadhimi) i gjëndrave
është një reaksion absolutisht normal. Nëse fryrja e gjëndrave nuk ulet
edhe pas shërimit të fëmijës ose paraqitet pa shenja të tjera, është
mirë të lajmëroni pediatrin.
14. Sëmuret lehtësisht.
Dhembje fyti,
ftohje e kollë fëmija ka shumë shpesh. Infeksionet e rrugëve të
frymëmarrjes janë sëmundjet më të zakonshme ndër fëmijët. Këto janë
shkaku më i shpeshtë që ju drejton te pediatri.
Çfarë duhet bërë? Mos
mendoni që fëmija juaj është më i dobët (shëndetlig) se të tjerët. Të
sëmuresh, që do të thotë të bësh njohjen me viruse e baktere, është e
vetmja mënyrë që ka fëmija për të krijuar pak e nga pak mbrojtjen
vetjake (imunitetin). Natyrisht, sa më i vogël është fëmija, aq më pak
antikorpe (trupa mbrojtës) ka, ndaj preket më lehtë nga një kollë ose
një ftohje. Për këtë arsye pediatrët konsiderojnë normal jo fëmijën që
nuk është sëmurë asnjëherë, por atë që nuk tejkalon një numër të caktuar
të sëmundjeve dhe konkretisht:
• 6 infeksione të frymëmarrjes nga 0-1 vjeç
• 5 ose 6 infeksione të frymëmarrjes nga 1-2 vjeç
• 4 ose 5 infeksione të frymëmanjes nga 3-4 vjeç
• 3 ose 4 infeksione të frymëmarrjes nga 5-10 yjeç.
15. Vjell shpesh.
Ka
fëmijë që vjellin me lehtësi të madhe. Ndonjëherë mjafton një goditje
te ftohti, një shëtitje me makinë ose një emocion i fortë, për ta vënë
stomakun e të voglit në gatishmëri për vjellje.
Te fëmijët latantë shkak për vjellje është edhe pirja e qumështit me shumë rrëmbim, pasi bashkë me atë thithin edhe ajër.
Çfarë
duhet bërë? Fëmijën latant ngrijeni mbi shpatullat tuaja dhe goditeni
disa herë në kurriz, derisa të gromësijë, që të nxjerrë ajrin që ka
gëlltitur me qumështin.
Nëse pas 24 orësh femija ha normalisht, mos u
alarmoni. Ndërsa, kur vjelljet përsëriten herë pas here pas pak orësh,
drejtohuni te mjeku: mund të trajtohet si apendicit, si një mospranim i
llojit të ushqimit; mund të ketë edhe një ngushtim në hyrje të stomakut e
ka nevojë për radioskopi.
16. Ka gjithnjë kollë.
Disa fëmijë kanë
kollë për javë ose muaj të tërë, pa qenë të sëmurë. Për këta është
krijuar një term mjekësor, quhen “fëmijë kataralë”. Nga këta, sipas
moshave e në raport me fëmijët e tjerë gjenden:
• një fëmijë ndër 5 të moshës 0-6 vjeç
• një fëmijë ndër 10 të moshës 7-12 vjeç.
Por
ka edhe raste që kolla të jetë shenjë e një sëmundjeje të rrugëve të
frymëmarrjes, p.sh. një bronkit, një alergji ose pertus (kollë e mirë).
Në këtë të fundit kolla është shumë e fuqishme dhe shfaqet më shumë
natën dhe në mëngjes herët.
Çfarë duhet berë? Mos pini duhan në
dhomën e fëmijës, mbajeni mjedisin jo me ajër të thatë, duke e siguruar
këtë nëpërmjet avujve të një tenxhereje, që do ta vini të vlojë me lule
bliri. Hapni dritaret dhe mos i jepni barna me nismën tuaj. Nëse pas
disa ditësh nuk ka kaluar kolla, thërrisni pediatrin.
Për të
imunizuar (mbrojtur) fëmijën kundër kollës së mirë, vaksinojeni (3 doza)
fëmijën. Për këtë, drejtohuni në konsultore. Me këtë vaksinë, të
bashkuar edhe me atë të difterisë e të tetanosit, janë vaksinuar 96% e
fëmijëve në vendin tonë.
17. Kur lëviz, djersin shumë.
Djersitja është një ndër shqetësimet kryesore të mëmave. Por
djersitja është absolutisht normale, është sistemi me të dlin organizmi mban të pandryshueshme temperaturën e vet.
Çfarë
duhet bërë? Që fëmija të mos sëmuret, ndihmojeni atë të djersijë më
pak, p. sh. duke e lejuar të heqë fanellën e trashë prej leshi, kur bën
shumë lëvizje fizike. Nëse pastaj fanella tjetër laget njëlloj, pa
mbaruar lojërat, ndërrojani atë dhe i vini në kurriz diçka për ta tharë,
si: garzë ose peshqir.
18. Ka këmbët të shtrembra.
Deri në katër-pesë vjeç, shumë fëmijë i kanë këmbët të shtrembra. Nëse defekti është i theksuar, duhet kuptuar shkaku.
Çfarë
duhet bërë? Fëmija të dërgohet për vizitë tek ortopedi. Në disa raste,
mbi të gjitha kur këmbët janë si hark, kemi të bëjmë me mangësi të
vitaminës D. Por gati gjithnjë shkaku duhet kërkuar në një zhvillim
joharmonik të muskujve të gjymtyrëve të poshtme dhe të kurrizit. Kura
mund të kufizohet në fizioterapi. Nga ana tjetër, është mirë të
mënjanohen këpucët e drejta (ortopedike) që mund të krijojnë turbulhme
në kërdokëlK eshtrat anësore të legenit) ose në kurriz.
19. Është pa oreks.
Mjafton që fëmija të mos pranojë dy herë rresht për të ngrënë, që
prindërit të mendojnë shpejt se diçka nuk shkon.
Çfarë
duhet bërë? Për të kuptuar nëse fëmija ha mjaftueshëm, ballafaqoni
peshën dhe lartësinë e trupit të tij me të dhënat e tabelave të
mëposhtme. Këto tabela shërbejnë për të vlerësuar peshën dhe lartësinë e
fëmijës në raport me mesataren e bashkëmoshatarëve. Nëse fëmija është
pak nën peshë, mos i jepni barna për të rritur oreksin dhe mos e
detyroni të hajë nga frika.
Përkundrazi, mendohuni të ndryshoni të
ushqyerit me ushqime që nxitin më shumë oreksin në krahasim me ato që
vendosni zakonisht. Po kështu, përdoren edhe vitamina të ndryshme sipas
këshillave të mjekut.
20. Është shumë i dhjamur.
Përpara se të
bindeni nëse fëmija është i dhjamur, duhet të keni dijeni cila është
pesha e tij ideale. Për ta gjetur, shfrytëzoni tabelat e posaçme.
Ballafaqoni me këto (tabelat) peshën e fëmijës suaj: Nëse pesha e tij
reale është më e madhe se 5% nga ajo ideale, fëmija është mbi peshë,
ndërsa, kur ajo është 20% më e lartë, atëherë fëmija është obez (i
dhjamur).
Çfarë duhet bërë? Nëse fëmija është pak i dhjamur, kufizoni
dhe pakësoni racionin e ushqimit, mënjanoni nga dieta “zemrën”
(ngrënien pasdite) dhe ushqimet që nxitin oreksin. Ndër të tjera,
nxiteni fëmijën për të bërë më shumë veprimtari fizike. Nëse,
përkundrazi, fëmija juaj është obez, për ta dobësuar drejtojuni një
dietologu. Të ndihmosh fëmijën që të humbasë kilogramët e peshës së
tepërt, është e rëndësishme për të mënjanuar rrezikun që, kur të rritet,
të vuajë nga diabeti dhe çrregullimet e zemrës.
21.I ka shputat e këmbëve të sheshta.
Çfarë
duhet bërë? Deri në dy vjeç, është normale që shputat e këmbëve të
fëmijës të duken pak të sheshta, pasi është topolak. Nëse më pas shputat
vazhdojnë të mbeten të sheshta, mos e detyroni fëmijën të veshë këpucë
korrigjuese ose ortopedike, por vëzhgojeni në disa drejtime: nëse i
konsumon këpucët në mënyrë homogjene ( njëlloj në të gjitha krahët),
nëse i deformon më shumë në thembër dhe nëse mbështet peshën e trupit më
tepër në pjesën e brendshme të këmbëve etj. Këto tregojani të gjitha
një mjeku ortoped, nga i cili do të merrni këshillat e nevojshme
22. Ka kurriz.
Për
të kuptuar që një fëmijë ka kurriz, mjafton t’ia vendosësh duart mbi
shpatullat e tij e t’ia përkulësh trupin përpara: nëse bien në sy gungat
ose nëse shtylla kurrizore nuk është e drejtë, fëmija është me kurriz.
Në rast se jo, kemi të bëjmë me qëndrimet kurrizore: fëmija mban
kurrizin e ndrydhur, por kolona vertebrale është në vend.
Çfarë duhet
bërë? Vizitojeni fëmijën te një mjek ortoped. Nëse do të trajtohet si
qëndrim kurrizor, mjaftojnë masazhet dhe një veprimtari sportive e
drejtuar, si: volejboll ose basketboll. Nëse është me kurriz, përpara se
ti vendoset një bust(allçi), provoni me masazhe dhe me riedukim
neuromotorik.

KUJDES! Këto janë vetëm këshilla dhe nuk e zëvendësojnë rolin e mjekut!

23. Humbet gjak nga hundët.
Epistasi, d.m.th. humbja e gjakut nga
hunda, është i shpeshtë te fëmijët, sidomos te moshat 2 deri në 10 vjeç.
Kjo mund të jetë rrjedhojë e një brishtësie të kapilarëve, e vesit të
futjes së gishtave në vrimat e hundës, e ndonjë goditjeje ose e një
ftohjeje të fortë.
Çfarë duhet bërë? Filhmisht mbajeni fëmijën me
kokë të anuar përpara, bëjeni që të shfryjë hundët për të nxjerrë
koagulat (mpiksjet) e mundshme të gjakut, pastaj futini në vrimat e
hundës një garzë sterile të rumbullakosur, që bllokon hemorragjinë. Kur
nuk keni garzë, mos përdorni pambuk, por shtrëngoni hundën e fëmijës me
gishtin e madh dhe atë tregues për 10 minuta. Nëse pas një çerek ore
gjaku nuk ndalon, shkoni në urgjencë ose në spital.
24. Nuk rritet (nuk hedh shtat).
Duhet
të shqetësoheni dhe t’i bëni analizat vetëm kur trupi i fëmijës shton
(zgjatet) më pak se 4 cm në vit. Por një pamjaftueshmëri e hormonit të
rritjes, që është themelor për zhvillimin e kockave dhe të muskujve,
ndodh shumë rrallë.
Çfarë duhet bërë? Për të kuptuar nëse fëmija
rritet normalisht, shfrytëzoni tabelat që keni më sipër. Dhe përpara se
të alarmoheni, mos harroni që shtatlartësia e fëmijës ka ndikimin e
trashëgimisë, pra varet nga ajo e prindërve. Nëse doni të dini sa i
lartë mund të bëhet fëmija juaj, kur të rritet, provoni të zbatoni këtë
formulë:
Shumën që del nga mbledhja e lartësive (në cm) të mëmës dhe
të babait pjesëtojeni për 2. Nga shifra që del, zbritni 6.25 cm, po të
jetë vajzë, dhe shtoni 6.25 cm, po të jetë djalë, p.sh.:
• Lartësia e mëmës 160 cm
• Lartësia e babait 180 cm
Shuma: 340 cm
• mesatarja e lartësive 340 : 2 = 170cm. Atëherë, lartësia e fëmijës do tëjetë:
• po të jetë vajzë, 163,75 cm (170-6.25);
• po të jetë djalë, 176,25cm ( 170+6.25).
25. Është pickuar nga një insekt.
Çfarë
duhet bërë? Kimikati më i efektshëm për të pakësuar dhembjen, fryrjen
dhe të skuqurit është amonjaku. Përdoreni menjëherë pas pickimit. Veç
këtij, mund të përdorni një pomadë, si p. sh. Fengel,Fargon, Fenistil
ose Polaramin. Dhembja dhe fryrja duhet të pakësohen për pak kohë. Nëse
pas disa orëve nuk shihni ndonjë përmirësim ose, në të kundërt, gjendja
rëndohet dhe fryrja është mjaft e theksuar, lajmëroni pediatrin ose
çojeni fëmijën në urgjencë.
26. Ka prerë gishtin.
Çfarë duhet
bërë? Prerjet dhe plagët gjithnjë duhen të pastrohen me ujë e sapun dhe
të dezinfektohen me kujdes, për të mënjanuar rrezikun e infeksionit. Për
këtë përdoren substanca që nuk djegin, p.sh. Citrosii, ujë të
oksigjenuar dhe garzë sterile. Për të bllokuar rrjedhjen e gjakut, mbani
të shtypur plagën për disa minuta. Nëse prerja është e thellë,
dërgojeni fëmijën në urgjencë, për ta qepur plagën në një ose dy pika.
Kështu lehtësoni mbylljen e plagës dhe mënjanoni formimin e një
cikatriçeje (shenje) të madhe, kur të shërohet.
27. Ka një lyth (mish të huaj) poshtë shputës së këmbës.
Lythat,
që janë të shpeshtë te fëmijët që shkojnë në pishina, palestra,
provokohen (nxiten) nga një virus. Mund të paraqiten si të dala
mishtake, të forta në prekje ose si fijëza të murrme në formë gjembi.
Çfarë
duhet bërë? Kur janë të vogla, mund t’i zhdukni duke përdorur lëngje
specifike kundër lythave, p.sh. ata me bazë të acidit salicilik, që
shiten në farmaci.Por duhet treguar shumë kujdes që të mënjanohen sasi
të tepërta të kimikatit, për të mos djegur lëkurën. Përgjithësisht,
mjafton të vendoset një pikë lëngu, dy ose tri herë në ditë,
drejtpërdrejt mbi lythin, deri në zhdukjen e plotë të tij. Mjekimi më i
shpejtë dhe pa dhembje është lazëri, që zhduk lythat, duke mos prekur
indet që i rrethojnë ata. Ndërhyrja kryhet në mënyrë ambulatore, duke
mos pasur nevojë për anestezi.
28.I është futur një kokrrizë në sy.
Ndodh
shpeshherë që fëmijës t’i futet në sy një insekt i vogël, një kokrrizë
pluhuri ose diçka tjetër. Incidenti, zakonisht, shoqërohet me bollëk
lotësh dhe me dhembje të forta. Ka raste që fëmija nuk lejon as t’ia
mbash palpebrën (qepallën) të hapur.
Çfarë duhet bërë? Pastroni mirë
duart dhe hapni me kujdes syrin. e fëmijës, për të parë ku ndodhet trupi
i huaj. Mundohuni ta hiqni, duke shfrytëzuar këndin e një garze
sterile. Por mos përdorni kurrë një shami ose ndonjë shufër prej
pambuku, pasi mund të shkaktoni infeksione. Pas nxjerrjes së trupit të
huaj, shpëlani syrin me ujë të bollshëm, të freskët, për të pakësuar në
këtë mënyrë acarimin. Mos përdorni as kolir (ilaç i lëngët), as pomadë.
29. Ka pirë shampo.
Helmimi me shampo ose me detergjent është më i shpeshtë ndër fëmijët, pasi këta i tërheq ngjyra dhe forma e shishes.
Çfarë
duhet bërë? Në të gjitha rastet e helmimeve, që në dukje janë pak të
rrezikshme, mos kërkoni që ta bëni fëmijën të vjellë dhe mos i jepni një
gotë me qumësht, pasi mund ta rëndoni gjendjen. Për të mësuar se çfarë
të bëni, i telefononi menjëherë urgjencës, duke mos harruar të merrni me
vete dhe bajtësin (shishen) e substancës që ka pirë fëmija.
30.I është dëmtuar gjuri.
Çfarë
duhet bërë? Mjeti më i mirë për të pakësuar dhembjen dhe fryrjen, është
borsa me akull, që mbahet në pjesën e dëmtuar, të paktën 1 orë.
Përkundrazi, është i padobishëm dhe pa efekt përdorimi i pomadave. Në
rastet e goditjeve të forta në këmbë ose në krah, tregoni kujdes në
sjelljen (qëndrimin) e fëmijës: nëse e mban gjymtyrën krejtësisht pa e
lëvizur, ndoshta mund të ketë një frakturë (thyerje të kockës).Në këtë
rast, dërgoni fëmijën në urgjencë për t’i bërë një radiografi.
31. Është kafshuar nga qeni.
Çfarë
duhet bërë? Pastroni plagën me ujë të rrjedhshëm, dezinfektojeni me ujë
të oksigjenuar ose me ndonjë dezinfektant tjetër dhe pastaj mbulojeni
me një garzë sterile. Verifikoni nëse fëmija është vaksinuar kundër
tetanosit: në rast se jo, është e domosdoshme ta dërgoni në urgjencë për
imunizim (për të bërë vaksinën). Kur kafshimi është bërë nga një qen
rrugaç, dërgojeni fëmijën në spital: mund të jetë e nevojshme të bëhet
një vaksinim kundër tërbimit. Po të jeni të sigurt që qeni nuk ka asnjë
sëmundje, kufizohuni me mbajtjen pastër të plagës e kontrollin e saj, që
të mos infektohet. Kur formohet qelb, plagën duhet ta mjekojë mjeku.
32. Ka zënë morra.
Morri është një parazit i trupit, që prek flokët ose rrobat dhe thith gjakun, duke shkaktuar kruarje të forta.
Çfarë
duhet bërë? Mos u turpëroni, pasi, edhe po ta lash kokën çdo ditë, mund
të zësh morra. Në këtë rast higjiena s’ka të bëjë. Edhe prerja e
flokëve të fëmijëve është e padobishme. Këto fjalë, përshtaten për
familjet ku higjiena është në lartësinë e duhur, ndërsa, në të kundërt,
në familjet ku higjiena është “përtokë”, ato që thamë më sipër duhet të
zbatohen një për një. Për kurën drejtohuni te farmacisti. Në treg ka
tipa të ndryshëm shamposh kundër morrave, me të cilat mund të lani dhe
krehrat. Gjatë trajtimit, ndërroni çdo ditë këllëfët e jastëkëve dhe
veshjet, si: këmishët, fanellat, kapelat d.m.th të gjitha ato sende që
vijnë në kontakt me kokën.
33. Ka goditur kokën.
Goditjet e kokës,
mjaft të zakonshme ndër fëmijët, janë ato që shqetësojnë më tepër
prindërit. Është gjithnjë rreziku, megjithëse jo shumë herë, që këto
(goditjet) të provokojnë një hemorragji cerebrale( rrjedhje gjaku në
tru).
Çfarë duhet bërë? Mbi të gjitha, mos e dramatizoni gjendjen, që
të mos e frikësoni fëmijën. Nëse pas goditjes vazhdon të sillet si
përherë, nuk është e nevojshme ta dërgoni në urgjencë. Por mbajeni nën
kontroll për 24 orë dhe vini në dijeni pediatrin. Kur fëmija është keq:
vjell, ka dremitje dhe thotë që i dhemb koka, çojeni shpejt në spital.

Keshilla per nje ushqyerje te shendetshme te femijeve

Në një intervistë për “Panorama”, mjekja pediatre, dr.shk. Shqipe Binbashi, jep disa këshilla për kohën e ndarjes nga gjiri dhe fillimin e ushqimit shtesë:
Doktoreshë, kur duhet të fillojë dhënia e ushqimeve shtesë tek fëmijët që ushqehen me gji?
Sipas rekomandimeve që jep OBSH, ushqimi vetëm me gji për moshën nga 4-6 muaj është ideal. Përpjekjet e disa nënave për të filluar ushqimet solide më herët se muaji i katërt, janë të gabuara. Por edhe fillimi i ushqimeve solide më vonë se 6 muaj, nuk është i këshillueshëm, sepse fëmija mund të mos reagojë mirë në ushqyerje. Periudha më e përshtatshme e fillimit të ushqimeve të tjera, përveç qumështit të gjirit, është nga muaji i 4-6 i jetës së fëmijës. Në këtë periudhë, aparati tretës i fëmijës arrin të thithë dhe të tresë, përveç qumështit të gjirit, edhe ushqime të tjera. Po ashtu, funksioni i veshkave përballon një sasi më të madhe proteinash dhe mineralesh.
Cilat janë ushqimet më të përshtatshme në këtë moshë?
Varet nga tradita familjare, ose preferenca e prindit në përzgjedhjen e ushqimit të parë shtesë. Mund të fillohet me drithërat. Preferohet mielli i orizit, për vetitë hipoalergjike. Por mund të fillohet edhe me pure zarzavatesh. Këto gatime duhet të përgatiten me qumësht industrial (formula standarde), të paktën deri në fund të vitit të parë. Qumështi i lopës në këtë periudhë nuk këshillohet, për mangësitë në përbërje, ku më e rëndësishmja është deficiti në hekur, që shkakton aneminë tek fëmija. Ushqimi i ri duhet filluar me sasi të vogël, për t’u shtuar gradualisht, në varësi të tolerancës së stomakut të fëmijës. Pasi të jetë mësuar me ushqimet e para, gradualisht shtohet mishi i homogjenizuar, djathi, veza etj.
Duhet të kihet parasysh që ushqimet solide të jepen me lugë, në mënyrë që të mësohen reflekset e përtypjes nga fëmijët. Po ashtu lëngjet duhet të pihen me gotë, sepse dhënia me biberon, sidomos e lëngjeve të frutave mund të favorizojë kariesin.
Çfarë këshillash mund t’u jepni prindërve në këtë periudhë?
Duhet të vihen re ndryshimet nga fillimi i ushqimeve të reja tek fëmija. Kështu, së pari, duhen vërejtur ndryshimet në traktin tretës (shfaqja e diarresë, të vjellave, dhimbjeve të barkut etj.). Po ashtu duhen vënë re ndryshimet në lëkurë: rash, urtikarie si dhe ndryshimet në traktin respirator: vështirësi në frymëmarrje, shenja këto të një alergjie ushqimore.
Çfarë mund të bëhet kur fëmija refuzon ushqimin?
Në përgjithësi refuzimi i ushqimit është problem gjatë periudhave të sëmundjeve, kur anoreksia dhe refuzimi i ushqimit është i paevitueshëm. Duke qenë se sëmundja është e përkohshme, mjafton të mbështetet sipas rastit me dhënie lëngjesh nga goja, ose në venë (parenteral), për të evituar rënien në peshë. Prindërit duhet të dinë se rregullat “e rrepta”, pa marrë parasysh oreksin dhe dëshirën e fëmijës për t’u vetushqyer, pëlqimin, ose jo nga fëmija e një ushqimi të caktuar, shpesh bëjnë efekt të kundërt. Pra, në vend që të nxisin fëmijën në ushqyerjen, e shtyjnë ta refuzojë. Në periudhat pa oreks nuk duhet insistuar të merret patjetër e gjithë sasia e ushqimit.
Si duhet të jetë ushqyerja në fëmijët 1-3 vjeç?
Në këtë moshë fëmija ka prirje të jetë i pavarur në ushqyerje dhe kjo duhet inkurajuar. Mbas vitit të parë, ushqimi duhet të jetë i pasur me të gjitha komponentët, por të përpunuara mirë në drejtim të zierjes dhe grimcimit. Gjatë vitit të tretë të jetës, me plotësimin e gojës me dhëmbë, ushqimi gradualisht i afrohet ushqimit të të rriturit.
Në këtë periudhë fëmijët manipulojnë me ushqyerjen për të tërhequr vëmendjen dhe për të arritur plotësimin e dëshirave të tyre. Këtu mund të fillojnë gabimet në ushqyerje, për shkak të produkteve ushqimore të gatshme, zakonisht të shijshme, shpesh të ëmbla, që reklamohen në treg. Kjo është arsyeja që në këtë periudhë, rreziku i fillimit të obezitetit të jetë mjaft i lartë.

Këshilla

Gjatë ushqyerjes së fëmijës duhet mbajtur parasysh që:

-Konfuzioni dhe zhurma në kohën e ushqyerjes i tërheq vëmendjen fëmijës;
-Nuk duhet mbajtur televizori hapur në kohën e ngrënies;
-Duhet të evitohen diskutimet me zë të lartë;
-Nuk duhen bërë komente negative për ushqimin nga të rriturit, gjë që influencon edhe tek fëmija;
-Duhet inkurajuar dëshira e fëmijës për t’u ushqyer vetë pas vitit të parë;
- Lejojeni fëmijën të ushqehet në tavolinë me gjithë familjen;
- Edukojeni fëmijën të ushqehet me orare, ku 3 vakte të jenë të mëdha dhe 2 vakte të ndërmjetme, që mund të jenë fruta, ose lëngje frutash, kos me fruta etj., zakone që duhet të vazhdojnë edhe në moshë më të rritur.

Burimi: Gazeta Panorama

Këshilla për fëmijë të shëndetshëm gjatë periudhës së dimrit

Me ardhjen e stinës së vjeshtës dhe të dimrit, tek fëmijët vihen re infeksione në rrugët e frymëmarrjes. Ato që hasen më shpesh janë ftohjet dhe infeksionet gripale. Specialistët e sëmundjeve dhe të shëndetit pediatrik pohojnë se ndryshe nga vitet e tjera kur infeksionet gripale shtoheshin në muajt nëntor-dhjetor, tani ata paraqiten që në muajin tetor. Fëmijët pjesën më të madhe të stinës së vjeshtës e kalojnë nëpër shkolla dhe kopshte.

Me ardhjen e stinës së vjeshtës dhe të dimrit, tek fëmijët vihen re infeksione në rrugët e frymëmarrjes. Ato që hasen më shpesh janë ftohjet dhe infeksionet gripale. Specialistët e sëmundjeve dhe të shëndetit pediatrik pohojnë se ndryshe nga vitet e tjera kur infeksionet gripale shtoheshin në muajt nëntor-dhjetor, tani ata paraqiten që në muajin tetor. Fëmijët pjesën më të madhe të stinës së vjeshtës e kalojnë nëpër shkolla dhe kopshte.

Qëndrimi në ambjente të mbyllura dhe me shumë persona bëhet shkak për rrezikimin e shëndetit. Familjet në këtë periudhë duhet të interesohen më shumë për ushqyerjen e fëmijëve. Specialistët në këtë periudhë u japin familjeve këto këshilla, me qëllim ruajtjen dhe mbrojtjen e shëndetit të fëmijëve:

1. Një nga dy fëmijë të moshës 5-vjeçare ka mungesë hekuri. Tani është e mundur të mësoni rreth këtij problemi dhe të merrni masa parandaluese. Vitamina C që ndodhet tek zarzavatet mundëson marrjen e hekurit nga mishi. Prandaj përgatitni gjellë me zarzavate dhe mish.

2. Nëse tek pjesëtarët e afërt të familjes si nëna, babai nuk shohim rritje të kolesterolit dhe probleme në metabolizmin e yndyrnave, çdo ditë mund të konsumojë nga një vezë të zier. Bashkë me gjellët me zarzavate përdorni dhe sallatë.

3. Mos i jepni pekmez të përzier fëmijëve me produktet e qumështit. Gjithashtu bëni kujdes në mos vendosjen e qumështit apo të kosit afër gjellëve me mish e zarzavate. Sepse pengojnë marrjen e hekurit.

4. Në mëngjes jepini arra, lajthi, fruta të thata, bashkë me to janë të dobishme edhe drithërat e pasuruara.

5. Në vend që t'i jepni lëngje të gatshme frutash, shtrydhini vetë frutat dhe jepjani t'i pijnë para se të humbasin vitaminat.

6. Mundësoni ngrënien me zarzavate të makaronave dhe të një gjelle me mish.

7. Bëni të mundur që fëmija juaj të konsumojë peshk të paktën një ose dy herë në javë.

8. Ndalimi i pijeve me gaz e shton më shumë dëshirën. Prandaj më mire është të mos i marrim fare në shtëpi. Fëmija nuk i kërkon nëse familja nuk i konsumon. Shembulli i dhënë në familje ka një rëndësi shumë të madhe. Kur ta kërkojë le ta shijojë por mos marrja e tyre është zgjidhja më e mirë.

9. Bëni të mundur konsumimin nga ana e tij të supërave me drithëra, bulgur dhe grurë.

10. Disa fëmijë nuk mund ta pijnë qumështin. Në këtë rast fëmijës suaj mund t'i jepni ëmbëlsira me qumësht, ose mund t'ia jepni qumështin të përzier me pak kakao dhe sheqer.

Këshilla për kohën e gjumit të fëmijës tuaj

10 këshilla që fëmija juaj (dhe ju!) të bëni gjumë të mirë natën.

1. Kthejeni gjumin në prioritet familjar dhe pjesë të veprimtarive tuaja ditore. Vendosni sa orë gjumë kërkon çdo anëtar i familjes tuaj dhe sigurohuni që ta bëjnë këtë. Diskutoni me mjekun e fëmijës mbi problemet e gjumësisë, sepse pjesa më e madhe e tyre trajtohen lehtësisht.

2. Mësoni t'i dalloni problemet e gjumit tek fëmija juaj. Duhet të vëreni detaje të tilla, si: vështirësi për të rënë në gjumë, zgjim nga ëndrrat e këqija, gërhitje, rezistencë për të shkuar në shtrat, vështirësi në frymëmarrje ndërsa flenë. Këto probleme të gjumit mund të lidhen edhe me sjelljen gjatë ditës, si: lodhje jashtë normales, gjendje e përgjumur ose sjellje tekanjoze.

3. Punë në grup. Është mirë që ju ta diskutoni në grup strategjinë dhe të punoni si skuadër. Nëse po filloni një program për natën, pasi keni kaluar vështirësi me fëmijën tuaj, shpjegojani çfarë prisni nga fëmija, nëse ai është i rritur.

4. Këmbëngulja. Si në të gjithë aspektet e mëmësisë, këmbëngulja dhe vijueshmëria janë përbërësit kyç për suksesin. Pa ato, ju nuk mund të prisni që fëmija juaj të mësojë apo të ndryshojë sjelljen.

5. Vendosni një orë ekzakte gjumi dhe zgjimi. Kjo gjë vendos një rregull për ju dhe fëmijën tuaj dhe ju lejon të planifikoni regjimin e kohës së gjumit. Përndryshe, ju mund të keni tendencën të flini vonë. Për më tepër kjo ndihmon që fëmija të ruajë kohën e brendshme trupore ose ritmin ditor në një cikël 24 orësh. Nuk ka një kohë ideale se, kur duhet të flejë çdo fëmijë, sepse nevojat e gjumit dhe regjimi i fjetjes ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme.

6. Regjim, regjim, regjim. Regjimi vendos një rregull dhe ndihmon në sjellje; një regjim i kohës së gjumit ndihmon fëmijën tuaj të mësojë të jetë përgjumësh, ashtu siç leximi në krevat i vë të rriturit në gjumë (madje edhe larg krevatit). Struktura e kohës së gjumit gjithashtu shoqëron dhomën e gjumit me ndjesi të mira dhe ofron një ndjesi sigurie dhe kontrolli. Regjimi heq stresin nga dhoma e gjumit dhe ndihmon që ajo të jetë një kohë speciale, veçanërisht nëse keni më shumë se një fëmijë.

Koha e gjumit është koha që të çlodheni. Kështu që, aktivitetet qetësuese, si: një banjo e ngrohtë, një libër ose ndoshta një masazh i këndshëm janë zgjedhje të mira. Mbajini televizorët, kompjuterët dhe pajisje të tilla larg dhomës së gjumit, sepse ato mund të zgjojnë fëmijën tuaj dhe t'ju mbajnë zgjuar deri vonë.

Mësojani fëmijës tuaj çfarë është regjimi, limitet kohore që duhen përfshirë në të dhe fokusohuni pas tyre. Shpesh është shumë e nevojshme t'i lajmëroni se, koha ka përfunduar, si psh: "Kemi edhe tre faqe për të lexuar", por jini strikt dhe mos i tejkaloni limitet tuaja.

Pasiguria ushqen tension dhe mund të ketë edhe debate pas kësaj. Një qëllim thelbësor në regjimin e fëmijës tuaj është t'i mësoni fëmijës të qetësohet, të bjerë vetëm në gjumë dhe ta zë gjumi vetë gjatë natës kur i del gjumi. Çelësi për ta arritur këtë qëllim është që, prindërit t'i lënë vetëm fëmijët e tyre pak kohë para se t'i zërë gjumi.

7. Vishini dhe kujdesuni për temperaturën e dhomës. Sërish, nuk ka rregulla absolute, por një gjë është e sigurt: visheni fëmijën tuaj siç visheni edhe vetë, duke pasur parasysh që fëmijët e vegjël zbulohen shpesh gjatë natës dhe nuk janë në gjendje të mbulohen sërish. Njerëzit zakonisht flenë më mirë në një dhomë të freskët (por jo të ftohtë), sesa në një dhomë të ngrohtë.

8. Objektet kalimtare. Koha e gjumit do të thotë ndarje dhe kjo mund të bëhet më e thjeshtë me një objekt kalimtar, si psh: kukull, arush me push, batanije ose diçka e tillë. Këto objekte ofrojnë një ndjesi sigurie dhe kontrolli që rehaton dhe siguron fëmijën tuaj.

9. Dhoma dhe ndarja e krevatit. Disa prindër ndiejnë se, ndarja e dhomës së tyre të gjumit apo e krevatit me fëmijën, është më e natyrshme, sesa të kenë dhoma të ndara; dhe ky fakt është i rëndësishëm për zhvillimin emocional të fëmijës.

Duke marrë në konsideratë disa çështje sociale dhe psikologjike, zakonisht të ndash krevatin nuk është një ide e mirë. Së pari, çdo njeri fle më mirë vetëm; do të thotë që ka më pak shqetësime gjatë gjumit dhe gjumi mund t'i dalë më pak herë.

Fëmijët në të njëjtin krevat apo dhomë gjumi mund të mos mësojnë të flenë vetë dhe kanë tendencën të kenë probleme me gjumin. Mbytja e fëmijëve, kryesisht atyre të vegjël është gjithashtu një problem gjatë fjetjes në të njëjtin krevat.

Një fëmijë në krevat me ju mund të ketë pasoja serioze në jetën tuaj intime dhe seksuale; ta lini fëmijën me dadon gjithashtu mund të jetë një problem. Sa më gjatë të flejë me ju në krevat fëmija, aq më e vështirë bëhet ndarja kur ai apo ajo duhet të shkojë në dhomën e tyre.

Të fjeturit ndarazi është gjithashtu i rëndësishëm të ndihmojë një fëmijë të mësojë të nda­het pa ankth dhe të formojë identitetin e vet.

10. Një gjë të fundit. Fëmijët gjithmonë do të lënë diçka për në fund: të puthurën, përqafimin, një gotë me ujë apo të shkuarin në banjo. Ata shpikin shumë gjëra. Bëni maksimumin që t'i paraprini këto kërkesa dhe t'i keni bërë përpara se të shtrihen në krevat. Dhe ... mësojuni fëmijëve se, nga momenti që ata janë në krevat, nuk duhet të lëvizin më prej tij.

Si t'ia bëni më të mirë gjumin fëmijës (dhe vetes tuaj!)

Pavarësisht moshës, oraret e rregullta dhe regjimi i kohës së gjumit ndikojnë të kemi një gjumë të mirë dhe të shëndetshëm; e njëjta gjë vlen edhe për fëmijët, madje edhe më shumë.

Të vendosësh e të ruash zakone të mira gjumi ndihmon fëmijën ta zërë gjumi, të rrijë në gjumë dhe të zgjohet i freskët e i çlodhur, duke parandaluar problemet e gjumësisë në të ardhmen. Zakonet e mira të gjumit jo vetëm që ju largojnë stresin në kohën e gjumit, por ndihmojnë që ta kthejnë atë në kohën më të veçantë për ju dhe fëmijën tuaj.

Nuk ka rregulla të vështira për sjelljen e gjumit dhe si gjithmonë ka variacione tek individë të veçantë. Fëmija juaj është unik. Nëse regjimi funksionon, atëherë kjo është më e mira për ju. Kjo do të thotë që, disa mënyra funksionojnë më mirë se të tjerat dhe këshillat e mëposhtme jepen që të jenë të efektshme.

Sallami, përse nuk u duhet dhënë me shumicë fëmijëve

Prindërit nuk duhet t'u japin fëmijëve të tyre proshuta apo sallame me shumicë, pasi mishi i përpunuar rrit rrezikun e kancerit. Këto janë rezultatet e fundit të një studimi të ekspertëve në Lindje me ndikimin që kanë produktet e mishit në shëndetin e fëmijëve. Fondi Botëror i Kërkimeve për Kancerin kërkon që familjet të përdorin në vend të sallameve dhe proshutave për të vegjlit e tyre, mishin e pulës, peshkun, apo djathin pa yndyrë, si dhe disa lloj proshutash pule. Fëmijët duhet t'i shmangin sa më shumë produktet e mishit të përpunuar, sepse zakonet e pashëndetshme të të ushqyerit në fëmijëri ndikojnë shumë në shëndetin e të rriturit të ardhshëm. Pasojat mund të jenë nga më të rëndat. "Sallamet, salsiçet apo proshutat kur konsumohen me tepri në fëmijëri janë shumë të rrezikshme, sidomos për zhvillimin dhe shfaqjen e tumoreve e kancereve në vende të ndryshme të trupit, në moshën e mesme", thotë studimi i fondit të mësipërm. Po sipas tij, nëse të gjithë njerëzit do të hanin jo më shumë se 70 gramë mish të përpunuar në javë, numri i të diagnostikuarve nga kanceri do të binte ndjeshëm. Veçanërisht problematik është kanceri i testikujve, që shfaqet shumë te meshkujt mbi të 30-at. Në vitin 2007, fondi i mësipërm i studimeve bëri të ditur se ekzistonin fakte bindëse shkencore se konsumi i mishit të përpunuar kishte një lidhje të drejtpërdrejtë me kancerin e testikujve. Kjo do të thotë se, sidomos prindërit, duhet ta kenë shumë mirë parasysh një fakt të tillë për fëmijët e tyre kur vendosin që t'i ushqejnë me produkte mishi. Sipas menaxherit të fundit që ka kryer studimin, është shumë e vështirë që të ndryshohet kultura e të ushqyerit të njerëzve dhe të fëmijëve sidomos, pasi ata janë më këmbëngulës ndaj disa ushqimeve. Sipas tij, prindërit duhet të fillojnë gradualisht t'ua heqin nga ushqimi i përditshëm proshutat e sallamet dhe duhet të bëjnë punë bindëse me ta që të mos i pranojnë këto lloj ushqimesh. "Kjo nuk mund të ndodhë menjëherë, por e rëndësishme është ndërgjegjësimi i prindërve e më pas edhe fëmijët do të reagojnë siç duhet", ka bërë të ditur menaxheri. Prindërit duhet të shmangin edhe ushqimet me shumë yndyrë apo me shumë kalori, veçanërisht në bukën e shkollës, për të mos folur për lëngjet me gaz e me shumë sheqer, që detyrimisht kanë edhe konservantë brenda. Pesha e tepërt trupore, e krijuar nga ushqime të tilla, vazhdon të konsiderohet nga mjekët dhe studiuesit si një nga shkaqet kryesore të kancerit, pas duhanit. Në vend të pijeve me shumë sheqer dhe energjetike, pija e vetme e shëndetshme për fëmijët, e vetmja që ata duhet ta marrin edhe në shkollë, është dhe mbetet uji. Në një studim të veçantë të botuar dje nga Fondacioni për Studimin e Kancerit, thuhet se injoranca e përgjithshme në lidhje me simptomat e kancerit kontribuon shumë në shtimin e numrit të rasteve terminale dhe të vdekjeve si pasojë. Në studim është bërë një anketë me njerëz të ndryshëm në lidhje me dijeninë e tyre për shenja të ndryshme të sëmundjes, ose siç quhen ndryshe simptomat e kancerit. Studimi është kryer në disa vende të Bashkimit Europian dhe si përfundim 14% e të anketuarve nuk mund të përmendnin as edhe një simptomë të vetme që kishte lidhje me kancerin dhe vetëm një numër i vogël personash bënë të ditur se rreziku kryesor ishte duhani, më pas pesha trupore, problemet e lëkurës, vështirësitë për të urinuar e kështu me rrallë. Ndërkohë, gjysma e njerëzve të pyetur e lidhnin shfaqjen e gjëndrave të ndryshme në trup me kancerin. Dihet që diagnostikimi i hershëm i një sëmundje është shumë më i efektshëm se vetë kurimi i saj. Në këtë këndvështrim një e treta e kancereve mund të shmangej nëse njerëzit do të ishin më të vëmendshëm ndaj simptomave dhe do të shmangnin ushqimet e dëmshme.

Zhvillimi psiqik tek fëmijët

I posalinduri i shëndetshëm në ditët e para të jetës, pothuajse fle pandërprerë. Zgjohet vetëm kur të jetë i uritur apo i etur.

Të gjitha aktivitetet jetësore bazohen në këto funksione të cilat janë të nevojshme për egzistencë: thith, merr frymë, fle. Këto funksione zhvillohen në mënyrë refleksive.

Gjatë muajit të dytë, foshnja fillon të shfaq ndryshime të disponimit. Shikimet e bebëzave të syrit bëhen më të kordinuara. Mban shikimin më gjatë – fikson objektet e afërta. Aftësia e kujdesit paraqet një shkallë të rëndësishme në zhvillimin psiqik.
Kur foshnja ndjek me shikim një objekt shkëlqyes, kjo është e kushtëzuar me një sërë procesesh psiqike. Atë objekt duhet ta shohë, ti interesojë dhe të shfaqë dëshirën për ta shikuar më gjatë.
Pas shikimit të objektit, mund të shtrihet dora me dëshirën për ta kapur.
Në muajin e katërt, foshnja njeh objektet dhe fytyrat, të cilat i sheh më shpesh, fytyrën e nënës, shishen e qumështit, dhe shpreh gëzim kur i sheh.
Ky është fillimi i kujtesës rreth muajit të gjashtë, kur në mënyrë aktive kap objektet të cilat i ofrojmë. Luan me lodra, njeh fytyrat e anetarëve të shtëpisë. Fytyrat e ngrysura e frikësojnë dhe e vëren kur dikush do ta ngrit nga pozita e shtrirë dhe pregatitet duke bërë lëvizje.

Në gjysmën e dytë të vitit të parë të jetës bëhen më të dukura shprehjet e tij. Shprehja e fytyrës ndërron sipas disponimit. Kujtesa përmirësohet. Mund ti ndëgjojmë rrokjet ma-ma, ba-ba. Përsërit fjalët të cilat i ndëgjon edhe pse ende nuk i kupton.
Në tremujorin e fundit të vitit të parë të jetës, fëmiu fillon të kuptojë disa fjalë apo shprehje.
Një ndihmesë e madhe në zhvillimin psiqik ofron ecja. Kur të fillojë fëmiu të ecë, ai do ta njeh ambientin më shumë dhe do ta pasurojë përvojën e tij.
Zhvillimi i të folurit paraqitet zakonisht në vitin e dytë të jetës. Shpejtësia e të folurit është individuale dhe e ndryshme. Fëmiu i zhvilluar normalisht duhet të flasë, gjer në fund të vitit të dytë të jetës.
Ngecja e gjatë e të folurit e vonshëm mund të shkaktohet nga disa arsye: mosndëgjimi, ngecja shpirtërore, ndikimi i keq i rrethit. Rrethi mund të ndikojë në mënyrë të gabuar tek fëmiu, ose është i lënë pas dore ose i lastuar jashtë mase. Kuptohet që lënja pas dore e fëmiut mund të lë gjurmë në zhvillimin psiqik tek fëmiu.

Në fillim të vitit të dytë të jetës, fjalori i fëmiut përmban rreth 5-7 fjalë. Më pas pasurohet më shumë. Në fund të vitit të dytë, fëmiu do të fillojë të formulojë fjali.
Në fund të vitit të tretë, fëmiu do flasë me fjalorin e rrethit ku ai jeton. Zhvillimi psiqik, zhvillohet shumë shpejt. Fillon kureshtja me një sërë pyetjesh: çfarë është kjo? kush është ky?.
Fëmiu do ti dijë të gjitha emërtimet e gjërave, emrat e njerëzve, dhe kur kjo zhvillohet më tej, do fillojnë pyetjet në mënyra të tjera: ku, kur, pse, nga?. Është e qartë se dëshiron të dijë se çfarë po ndodh përreth tij.
Në vitin e tretë zhvillohet vetëdija për vetveten, e kupton shprehjen “Unë” dhe më nuk flet për vetveten në veten e tretë.

Kujtesa (memorja) në muajin e tretë fëmiu mban në mend vetëm disa minuta. Në fund të vitit të parë, mban në mend rreth dy javë. Në fund të vitit të dytë, disa muaj ndërsa në fund të vitit të katërt mban në mend për rreth një vit. Fëmiu i moshës 5-6 vjeç mban në mend pak a shumë më gjatë.
Orientimi në kohë, mbrëmë, sot, nesër, fillon në vitin e katërt të jetës së fëmiut. Orientimi për ditët e javës fillon në moshën 6-7 vjeçare ndërsa për vitet fillon aty nga mosha 9-10 vjeçare.

Mbrojtja e fëmijëve nga gripi

Në këtë periudhë të vitit ka një rritje të ndjeshme të rasteve me infeksione të rrugëve të frymëmarrjes. Këtu përmblidhen shumë sëmundje virale që shfaqen çdo vit dhe që në popull njihen me emrin grip, rrufë.

Këto janë sëmundje arogene, që përhapen nëpërmjet spërkave dhe në këtë periudhë, ku fëmijët qëndrojnë më pranë dhe në ambiente të mbyllura, shtohet mundësia e transmetimit nga një fëmijë te tjetri.
Në momentin që takohen me të sëmurët, kalojnë disa orë, 12-48 orë, më pas shfaqen shenjat e para të rrufës. Pjesa dërmuese shkaktohet nga viruse dhe janë mesatarisht 200 të tillë që qarkullojnë në ajër, të cilët infektojnë dhe kur kalojnë, nuk lënë mbrojtje, imunitet. Kjo bën që këto të përsëriten çdo vit. Kështu, nëse në verë kemi shtim të rasteve me probleme të aparatit tretës që shoqërohen me diarre, në dimër kemi shtim të rasteve të infeksioneve virusale.

Shenjat

Shenja e parë është mungesa e gjallërisë së fëmijës. Pas disa orësh shfaqen shenjat e vërteta. Fëmija ka temperaturë që mund të shkojë deri në 39 gradë, ka skuqje sysh, kullim hundësh, dhimbje fyti, dhimbje veshi, humbje oreksi, dhimbje muskujsh, dobësi të përgjithshme dhe kollë. Në disa raste të tjera fëmija mund të ketë dhimbje të forta barku, gjë që shpesh ngatërron rrufën me probleme të aparatit tretës, shpesh kanë diarre dhe të vjella.
Sa më i vogël të jetë fëmija, aq më të rënda janë shenjat, sepse shkalla e imunitetit është e ulët dhe kundërpërgjigja e organizmit është më e ulët. Këto shenja qetësohen pas 3-4 ditësh, dhe pas 1 jave zbuten shenjat madhore. Mund të mbetet kolla, e cila zhduket gradualisht. Po, mund të japë komplikacione. Janë disa shenja që shfaq fëmija, të cilat duhet t’i tërheqin vëmendjen prindërit, për t`iu drejtuar mjekut sa më shpejt.

Masat
Si të reagoni ndaj temperaturës së lartë

Kështu, nëse temperatura bie dhe pas 3-4 ditësh përsëritet, kjo nuk është normale dhe duhet të shërbejë si sinjal për t’i tërhequr vëmendjen prindit që të shkojë sa më parë te specialisti. Nëse fëmija ka dhimbje veshi pas disa ditësh që ka kaluar rrufa, ai duhet çuar te mjeku, sepse mund të ketë infeksion të veshit. Nëse kolla ndryshon, atëherë mund të kemi të bëjmë me bronshit apo bronkopneumoni dhe atëherë duhet të çohet menjëherë të specialisti për t’u trajtuar me antibiotikë.
Masa e parë parandaluese është bërja e vaksinës kundër gripit. Këtë duhet ta bëjnë sidomos ata fëmijë që janë të predispozuar për t’u prekur nga infeksionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, ata që vuajnë nga diabeti, veshkat, pra që janë të sëmurë kronikë. Masa tjetër parandaluese është shmangia e kontaktit me fëmijë apo persona të rritur të sëmurë. Shmangia e ambienteve të mbipopulluara, të paajrosura mirë.

Gripi

Gripi apo viroza e stinës së dimrit është një sëmundje virale, e cila përhapet lehtësisht përmes spërklave, teshtimave dhe kollës.
Mjekët bëjnë të ditur se simptomat e para të pacientëve të prekur prej tij janë të shoqëruara me dhimbje koke, temperaturë të lartë, problem me frymëmarrjen, sekrecione dhe kollë të fortë. Për kurimin e virozave gripale këshillohet përdorimi i lëngjeve, marrja e paracetamolit për lehtësimin e dhimbjeve të kokës dhe frekuentimi i ambienteve me ajër të pastër. Për të evituar marrjen e kësaj sëmundjeje mjekët këshillojnë kufizimin e kontakteve në ambientet kolektive si kopshte, çerdhe dhe qendra të punës, sepse virusi është ngjitës.

Këshilla

1- Mbani nën kontroll temperaturën
2- Qumështi i ngrohtë me mjaltë është një balsam shumë i mirë, madje ideal, për kollën dhe fytin.
3- Nëse ka kollë dhe dhimbje fyti, përdorni avujt me ujë të ngrohtë e kamomil dhe gargara me ujë me kripë.
4- Mundohuni të mos përdorni antibiotikë, ato nuk të shërojnë nga rrufa apo gripi.
5- Të vetmet raste kur mund të kenë efekt janë komplikimet bakteriale, të cilat e dobësojnë tej mase organizmin.

Kura

Frutat dhe perimet që luftojnë gripin dhe të ftohurin
Në këtë listë bën pjesë edhe hudhra, së cilës është e këshillueshme t’i hiqet lëvozhga. Mjekësia dhe shkenca kanë bërë të mundur që në ditët e sotme të evitohen ose të shërohen shumë sëmundje të përhapura, të trupit dhe të mendjes, duke bërë një jetë të shëndetshme. Një rol të rëndësishëm këtu luan ndjekja e disa rregullave të thjeshta të dietës dhe shëndetit. Një dietë vegjetariane ndihmon shumë jo vetëm për të pasur një trup të shëndetshëm, por edhe për të pasur një mendje të qetë dhe të kthjellët. Ndërsa ushqimi i mirë është vital për shëndetin, edhe dieta është po aq e rëndësishme. Trupi ynë ka nevojë për pushime periodike dhe kjo përfshin edhe organet tona të tretjes.
Dieta është mënyra e vetme për t’i lënë të pushojnë këto organe jetësore. Është e nevojshme të mësohet një teknikë sa më e përshtatshme për një dietë efikase dhe pa rreziqe, si edhe “sekrete” të tjera për një shëndet të mirë. Por studimet e bëra nga dietologët kanë treguar efektet pozitive të bimëve dhe ushqimeve në shëndetin tonë, si stimulues të sistemit imunitar, por edhe të efektshme kundër gripit dhe të ftohurit. Dietologu David Grotto, nga Çikago, në një libër ka përmbledhur 101 ushqime të dobishme për shëndetin. Ndërsa më poshtë, po nga ky libër, radhiten 10 bimë dhe ushqime që janë të njohura për efektet.

Sindroma e hiperaktivitetit te fëmijët

Magneziumi si strategji shumëpremtuese trajtimi për fëmijët ADHD.

Sipas vlerësimeve 10% e të gjithë fëmijëve preken nga sindroma e hiperaktivitetit nga deficiti i përqendrimit. Gati gjysma e këtyre fëmijëve kanë nevojë për trajtim.

Një metodë e re trajtimi mund të ishte përdorimi i magneziumit. Një deficit i këtij minerali mund të shkaktonte, ndër të tjera nervozitet, çrregullime të përqendrimit, mbindjeshmëri, hiperaktivitet, shenja të ADHD.

Në një studim, një grup shkencor francez zbuloi se, qelizat e trupit të pacientëve të vegjël dëshmonin vërtet për një përqendrim të ulët me magnez. Pas 8 javësh, gjatë të cilave fëmijët morën një preparat me magnez plus Vitaminë B6, nuk normalizohej vetëm statusi i magnezit. Edhe shenjat e ADHD pakësoheshin dukshëm. Ato ktheheshin përsëri fuqishëm pas ndërprerjes së trajtimit.

Duke u nisur nga këto rezultate, shkencëtarë të Universitetit Hohenheim kanë përdorur magnezin tek kjo sindromë – vetëm ose në kombinim me antipsikotik.

Kjo metodë trajtimi nuk duhet të qëndrojë pa u përdorur.

Sëmundjet e verës tek foshnjat

Me rritjen e temperaturave, kanë nisur problemet shëndetësore për fëmijët, kryesisht të moshës 0-5 vjeç. Shenjat gripale, sëmundjet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, diarretë, sëmundjet mikrobiale, që mund të shpien në komplikime. Ja masat parandaluese.

Një ndër shqetësimet që vihet re te fëmijët e moshës infantile, është ai i rrugëve të frymëmarrjes. Fëmijë me temperaturë të lartë dhe me probleme serioze në rrugët e sipërme të frymëmarrjes.
Vihen re bllokime dhe acarime, gjatë procesit të frymëmarrjes. Këto janë sëmundje virusale, të cilat shkaktohet jo vetëm prej temperaturave të paqëndrueshme, por edhe të mungesës së lagështisë së ajrit.
Është e nevojshme që fëmijët e vegjël, të mbahen në ambiente të lagështa, jo të thata. Kjo lagështirë mund të krijohet edhe në mënyrë artificiale, duke mbajtur në ambientin ku rri fëmija, ndonjë çarçaf të lagur, i cili gjatë avullimit, në ditë të nxehta, të krijojë një temperaturë optimale dhe një lagështi të mjaftueshme për organizmin e tij.
Infeksionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, mund të mjekohen me shurupe, të rekomanduara nga mjeku, me pak paracetamol dhe me sa më shumë lëngje, për të kompensuar sasinë e lëngjeve që fëmija humbet me anë të djersës. Gjithashtu duhet të eliminohen shëtitjet e fëmijëve gjatë orëve të nxehta të mesditës.
Koha më e përshtatshme, do të ishin orët e para të mëngjesit dhe orët e vona të pasdites, kur ajri është më i lagësht dhe dielli nuk është në pikën e tij maksimale. Për të eliminuar në këtë mënyrë, djegien nga rrezet e diellit, si edhe djersitjen e tij. E megjithatë gjatë stinës së verës nuk janë vetëm sëmundjet virale e infeksionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, ato që prekin fëmijët.
Gjatë kësaj stine sëmundje tipike janë edhe gastrointensinalet, sëmundje të organeve te tretjes. Sëmundjet gastrointensinale, shoqërohen me të vjella e me diarre. Po kështu të shumta janë edhe sëmundjet parazitare. Këto sëmundje shkaktohen kryesisht nga higjiena jo e mirë ambientale dhe personale, nga ushqimet e ndenjura, të pa lara mirë, apo të pakontrolluara nga kontrolli higjieno-sanitar. Është e domosdoshme, që sapo fëmija shfaq shenjat e para të sëmundjes, të paraqitet te mjeku, e të marrë mjekimin e duhur, kryesisht, antibiotikë.

Sipas mjekëve pediatër, gjatë stinës së verës, fëmijët, janë të rrezikuar më tepër nga këto sëmundje:

- Sëmundjet virusale, të shoqëruara në shumë raste me infeksione të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes dhe me temperatura të larta
- sëmundjet gastrointensinale, mikrobiale, të shoqëruara me diare e të vjella.
- sëmundjet parazitare. Këto lloj sëmundjesh, si edhe ato gastrointensinale, shkaktohen kryesisht nga mungesa e higjienës personale dhe asaj ambientale, si edhe për shkak të insekteve të ndryshme, kryesisht mizat dhe mushkonjat. Në shumë raste shkaktar bëhet edhe uji i pijshëm, i cili jo rrallë herë rezulton i papastër dhe i kontaminuar me ujërat e zeza. Ky problem nuk është shqetësues gjatë ditëve të nxehta, por edhe gjatë ditëve me shi, kur shpesh herë ndodhin bllokime të kanaleve të ujërave të zeza, apo të puseve.
- infeksionet e lëkurës, apo dermatitet, të shkaktuara këto nga rrezet e diellit, si edhe gjatë plazhit, në pishina, apo në lumenj.

Ja masat parandaluese

Rruga më e mirë është t’i parandalosh, se sa t’i mjekosh, sëmundjet. Moshat më të rrezikuara gjatë stinës së verës, janë ato 0-5 vjeç, pasi forcat imunitare të tyre janë më të vogla se të të rriturit dhe si rrjedhim, mundësia për t’u prekur nga viruset, apo mikrobet, është më e madhe. Prandaj për të gjitha nënat këshillohet që, për të parandaluar sëmundjet virusale, është e domosdoshme që fëmija të mos dalë në orët e nxehta të mesditës, si edhe të mbahet në ambiente të lagështa.
Për sëmundjet gastrointensinale, masa numër një që duhet marrë, është sigurimi i një higjiene sa më të mirë personale, si edhe të ambientit ku mbahet fëmija. Do të ishte mirë që uji që i jepet fëmijës të jetë i sterilizuar, i zierë, për të eliminuar mikrobet e mundshme që mund të ketë. Shumë kujdes duhet pasur me ushqimet që ato të mos jenë të ndenjura, të mbahen në frigorifer dhe sidomos perimet, apo frutat, të pastrohen me ujë të bollshëm.
Një tjetër shkaktar infeksioni, mund të jenë edhe insektet, kryesisht, mizat dhe mushkonjat, të cilat në periudhën e verës janë më të shumta dhe duhen luftuar. Po kështu nënat duhet të kenë shumë kujdes për fëmijët e tyre, në plazh, pasi marrja e një infeksioni të lëkurës, është tepër i mundshëm.

Disa këshilla për gjumit të rehatshëm të foshnjave

Sipas disa studimeve femijet e sapolindur nuk u nevojitet që të flenë rehatshëm: dysheku, krevati, ajri pa tym dhe temperatura e ulët në dhomë. Të gjithë këta faktorë e zvogëlojnë rrezikun nga vdekja e befasishme e foshnjës.

Jastëkët e butë dhe batanijet e trasha janë të ndaluara, sepse mund të sjellin deri te ngrohja e tepërt dhe ndalja e rrezikshme e frymëmarrjes. “Nga dita e parë, foshnja gjithmonë, pra edhe gjatë ditës, duhet të flejë në shpinë”, këshillojnë ekspertët e fondacionit për shëndetin e fëmijëve në Munih.

Kjo është masa më e rëndësishme e cila foshnjës i siguron gjumë të rehatshëm dhe të sigurt.

Nuk duhet të frikoheni se fëmija, nëse fle në këtë pozitë, do të ngulfatet nëse ndodh që të vjellë, sepse ky rrezik nuk është asgjë më i madh se sa kur flenë në pozicionet e tjera.

Mjekët e këtij fondacioni këshillojnë që fëmijët gjatë dy vjetëve të para të jetës të flenë pa jastëk. Koka mund të fundoset në jastëk dhe si pasojë është ngrohja e tepërt dhe ndalimi në frymëmarrje. Më së miri është që fëmija të flejë në thesin për fjetje.

Fëmija i vogël problematik



Fëmijet problematik edhe prindërit më të qetë i nxjerrë nga takti. Dhe keshtu linde konflikti, prindërit në vend që të qetësojnë situatën, me reagimin e tyre bëjnë kaos edhe më të madh.

Psh, vogëlushi trevjeçar çdo ditë ia rrëmben nga dora lodrat vëllait më të vogël dhe vrapon nëpër shtëpi duke bërtitur pandërprerë: “Kjo është imja, imja!”.

Mamaja e nervozuar thotë: “Në rregull, nëse të gjitha lodrat janë tuajat, ky shtrat është i imi dhe ti nuk guxon të ulesh në të”.

Kjo përgjigje fëmijës nuk do t’i tregojë se sjellja e tij nuk është e mirë dhe do ta hutojë, thonë ekspertët.

Për këtë arsye, në vend që fëmijës t’ia ktheni me masë të njëjtë, shumë më mirë është të ruani kokën e ftohtë, duke iu përgjigjur fëmijës shkurt dhe qartë, me ton të vendosur: “Më vjen keq, nuk mundet më kështu”. Kjo përgjigje nuk do ta ndalojë të bërtiturit dhe vajin, të cilat ju duhet t’i injoroni, por do t’i tregojë vogëlushit se me terror nuk arrihet asgjë. Ja edhe disa këshilla të tjera, më saktësisht deklarata, që kërkohen nga mami dhe babi që të qetësojnë apo injorojnë një sjellje të tillë.

Në vend që menjëherë të reagoni: “Shkëlqyeshëm, atëherë gjej një nënë të re”, prisni derisa të “ftoheni”. Në vend që t’i thoni se as juve nuk u intereson (çka është më e keqja), i thoni: “Në rregull. Guxon të ndjehesh ashtu”.

Prisni para se të përgjigjeni. Fëmijët këtë e thënë nga frustrimi apo zemërimi, kështu që deklaratat e tilla nuk duhet t’i kuptoni si personale. Më mirë do t’i ishte që e qetë t’i thoni: “Më dhemb nëse më thua se nuk jam e dashur për ty apo që më urren”.

Nëse dëshiron çokollatë pikërisht para darkës, këtë nuk guxoni ta lejoni. Injoroni britmat dhe mundohuni që ta argëtoni me lojë interesante apo mahi. Nëse njëherë lëshoni pe, vështirë se do të ktheni autoritetin.

Në vend që të përgjigjeni: “Këtë e mendon ti”, mundohuni ta pranoni se edhe fëmija kërkon të drejtën e zgjedhjes, kështu që në vend të forcës, mundohuni të bisedoni rreth zgjidhjeve të mundshme.

Dhimbjen e barkut të bebit



Edhe pse nuk ka një përcaktim mjeksor, dhimbja e barkut besohet se shkaktohet nga ajri që grumbullohet në stomak ose bark. Një teori tjetër gjerësisht e besueshme është se shkaktohet nga një intolerancë laktoze.

Zakonisht mbasditeve ose në darkë vonë fëmijët qajnë nga dhimbjet e barkut, mbledhin
gjunjët deri në kraharor dhe fytyra i skuqet nga të qarat. Barku i tij mund të fryhet pasi ka thither shumë ajër.

Përpara se të diagnostifikoni dhimbjen e barkut, është e rëndësishme të përjashtoni shkaqet e tjera të të qarit.

Fëmija mund të ketë uri ose të ndihet i lodhur dhe nëse ka simptoma të tjera si temperature 37 gradë, diare ose ethe kontaktoni me mjekun tuaj.

Dhimbja e barkut, zakonisht, fillon në javët e para të jetës së bebit dhe zgjat deri sa bëhet tre muajsh.

10 KESHILLAT PER LEHTESIMIN E DHIMBJEVE:

Ushqimi! Disa doktorë rekomandojnë të mos e lini shumë të qajë përpara se ta ushqeni, pasi kjo shkakton grumbullimin e ajrit në stomak që thithet nëpërmjet të qarit.

Rock ‘n’roll Lekundeni me delikatesë fëmijën tuaj duke e mbajtur pranë jush në mënyrë që ai të ndjejë ngrohtësinë dhe rrahjet e zemrës tuaj. Kjo lloj lëvizje mund të jetë shumë relaksuese- edhe pse mund t’ju shkaktojë lodhje të krahëve! Ndryshe, dilni për një shëtitje me fëmijën tuaj, duke ecur ose me makinë. Disa fëmijë e pëlqejnë vibrimin e motorit të makinës. E ndihmon të qetësohet.

Bëni pazar Pikat për dhimbjen e barkut si Infacol dhe Colief gjenden në farmaci pa recetën e mjekut. Mama të tjera përdorin përbërës me bikarbonat sode, e cila mund të përdoret për fëmijë mbi katër javësh. Këto përbërës ndihmojnë të shpërbëhet laktoza e qumështit , duke e bërë më të thjeshtë tretjen. Por, çfarëdo qëtë përdorni, gjithmonë lexoni me kujdes udhëzuesit dhe kurrë mos i tejkaloni dozat e përcaktuara në fletën udhëzuese.

Masazhi magjik Masazhi është një mënyrë e mire për të ndihmuar çlirimin e ajrit të grumbulluar në stomak.
Lyeni gishtërinjtë tuaj me pak vaj ulliri dhe duke përgatitur dy majat e gishtave tregues, fërkoni lehtë stomakun në formë rrethore, sipas drejtimit të akrepave të orës. Bëjini rrathët gradualisht më të mëdhenj, dhe kur të keni arritur rrethin më të madh filloni gjithshka nga fillimi. Përsëriteni këtë proçes sa herë të doni. Provojeni një orë përpara se ti fillojnë dhimbjet, por jo pasi të jetë ushqyer.

Barna ndihmëse Disa nëna që ushqejnë fëmijët e tyre me qumështin e gjirit, mendojnë se efekti qetësues
i kamomilit i konsumuar prej tyre kalon tek fëmija nëpërmjet qumështit. Prandaj ato pijnë një filxhan çaj kamomili një orë përpara se të ushqejnë fëmijën. Edhe nëse nuk shëron plotësisht fëmijën, mund t’ju ndihmojë të ndiheni më të qeta- kështu ja vlen ta provoni! Nëse jeni duke përdorur qumështin e përgatitur, ju mund të përpiqeni ti jepni disa pika kamomil të holluar në shishen e qumështit ose në një lugë çaji. Barnat janë shumë të mira për tu provuar edhe për trajtimin e simptomave të dhimbjeve të barkut.

Kokat lart Osteopathia përfshin një manipulim të lehtë të shpinës, qafës ose kokës për të parë nëse janë vendosur siç duhet. Kjo është veçanërisht e dobishme për fëmijë që kanë pasur një lindje të vështirë. Një specialist me përvojë mund të stimulojë nervat të cilat stimulojnë sistemin tretës, ndihmojnë uljen e tensionit dhe ndalojnë spazmat e dhimbshme.

Zgjidhje të ëmbla Kërkimet mjeksore kanë gjetur se dozat e vogla të sukrozës mund të qetësojnë bebet e vogla. Shkrini tre lugë të vogla sheqeri një një filxhan me ujë të zierë dhe lëreni të ftohet. Duke përdorur një shiringë plastike derdhni 2 ml të solucionit të përftuar në qoshe të gojës së bebit. Jepini një ose dy doza për jo më gjatë se 2 javë. Nëse gjëndja e tij nuk përmisohet brenda 2 ditëve, ndërpriteni. Mos e përdorni edhe në rast se fëmijës kanë filluar tidalin dhëmbët, pasi sheqeri është shumë i dëmshëm për dhëmbët e reja.

Biberoni Disa fëmijë duket se qetësohen nëse thithin një biberon.

Shhh… Një teori është që dhimbja e barkut është shkaktuar nga mbistimulimi. Thuhet se duke i dhënë fëmijës pak kohë të qetë duke e shpërqëndruar me përkëdhelje, lodra dhe drita të lehta mund ta ndihmoni të ndalojë të qarat. Ose përpiquni ta çoni fëmijën në një dhomë të qetë pa u përpjekur të luani apo të flisni me të, mjafton të krijoni një mjedis plot paqe ku mund të qëndroni së bashku.

Merrni ndihmë Ju keni nevojë të merrni pak kohë dhe të relaksoheni. Kur ju mendoni seështë e pa mundur të kujdeseni për të porsalindurin, ju do të habiteni me numrin e personave që do të kishin dëshirë t’ju ndihmonin. Kërkojini një mikeje të ngushtë ose një kushërire të kujdeset për fëmijën ndërsa ju relaksoheni, bëni një dush apo flini pak.

Perse bebet qajne “me te madhe”?

Menyra me efektive per te komunikuar nevojat e tyre eshte te qarit. Pjesa me e madhe e bebeve harxhojne 7% te dites duke qare. Prinderit e rinj zakonisht u duhet pak kohe qe te mesojne te interpretojne se perse qan femija e tyre. Zakonisht pas kater ose gjashte muajsh ata jane ne gjendje te dallojne te qaren nga dhimbja, te qaren kur jane te uritur ose pa gjume si dhe ate qe bebet bejne kot.

Shume bebe te vogla kane episode qarjesh te medhaja qe mendohet te shkaktohet nga ndonje shqetesim, por kjo gje nuk eshte vertetuar. Edhe ne moshen nente muajshe, nje ne kater bebe , kane keto faza te qari pa ndonje shkak.

Cfare eshte e qara me te madhe?

Kur nje bebe qan si zakonisht por qe degjohet sikur nuk eshte normal, kur ka ndonje shqetesim mjekesor, ose kur eshte shume i lodhur. Frymemarja mund te veshtiresohet, dhe e qara nderpitet nga mbytje, nevoja per te marre ajer.

E qara me te madhe mund te ndodhe ne kohe te caktuara te dites, ne vartesi te rutines se bebes, te ushqyerit, te fjeturit etj.

Cfare e shkakton?

Gjithmone duhet patur kujdes per ndonje problem mjekesoz, zakonisht infeksion i veshit, probleme me tretjen e ushqimit, probleme me rruget e frymemarrjes, meningjiti. Alergjite dhe ferkimet/irritimet nga bebelinat duhen patur ne konsiderate.

Ne qofte se ka shenja te dukshme si enjtje/skuqje te lekures apo temperature te larte, drejtohuni menjehere tek mjeku.

Javet a para te jetes eshte normale qe bebet te qajne pa pushim, ndonjehere dhe dite me rradhe. Mjeket mendojne se nuk eshte gje per tu shqetesuar dhe nuk kane shpjegim per kete gje. Bebet tregojne shenja sikur jane ne dhimbje apo shqetesim mbledhin kembet ne bark dhe skuqen ne fytyre kur qajne, gjithashtu mund te nxjerrin gazra. Femijet hane dhe shtojne ne peshe normalish pamvartesisht nga e qara. Ne qofte se zvillimi i femijes nuk eshte normal kontaktoni mjekun menjehere.

Dalja e dhembeve shkakton gjithashtu qarje qe duken si pa shkak. Beben behen te irrituara, kane temperature te lehte. Dalja e dhembit te pare ndodh afersisht nga muaji i katert.

Disa femije jane te ndjeshem ndaj tensioneve ne familje ose te prishjes se rutines. Disa femije te tjere duan qe tu vihet rendesi gjithe kohes ose pelqejne te keni gjithmone dike afer. Jane dhe disa te tjere qe mesaduket qajne pa arsye…

Shpjegime te mundeshme jane, komplikimet/traumat gjate lindjes , tentative per te cliruar stresin, pelqimi i zerit te tyre si dhe personaliteti i bebes.

Cfare duhet bere?

Fillimisht duhet te eleminoni shkaqet e zakonshme te qarjes; uria, pagjumesia, bebelino e lagu, apo kur bebet kane ftohte.

Bebet duhet te jene te mbeshtjella ne nje ambjent relativisht te ngrohte. Ne krevat duhet te kene nje mbulese te lehte te cilen mund ta qellojne me kembe ne qofte se nxehen shume. Bebet nuk kane nevoje per kapuc kur jane brenda ne shtepi!

Disa bebe e kane te veshtire te krijone nje rutine per vehten e tyre, kurse disa te tjere kane probleme per te fjetur. Duhen rreth 12 jave qe nje bebe te formoje aktivitetin e duhur ne tru per te patur nje rutine.

Shume bebe preferojne te lihen ne nje cep te ngrohte ne qetesi, te tjeret preferojne te mbahen ne dore te ledhatohen. Disa preferojne qetesine kurse disa te tjere preferojne muziken. Ka bebe qe preferojne ti mbash ne dore gjithe kohes.

Menyra me e suksesshme per bebet eshte rutina e njejte e larjes, gjumit, ushqimit dhe e ninullave.

Cfare te besh kur nuk ke shpjegim per te qarat?

Pasi te keni eleminuar gjithe shkaqet e mundeshme dhe jeni ne piken ku keni nevoje se sben per clodhje vendoseni beben ne nje vend te sigur dhe ngrohte , si psh ne krevatine vet dhe dilni ne dhome tjeter, shikoni TV. Eshte normale kthimi pas disa minutash per ta kontrolluar, sic eshte normale dhe shqetesimi qe ndjeni kur skeni beben prane, por perpiquni te shkeputeni ngadale duke shtuar kohezgjatjen midis kontrolleve.

Bebet ndonjehere pushojne se qari ne menyren misterioze me te cilen nisen te qanin, por ndodh qe ndonjehere nuk e heqin kete ves me muaj apo vite te tera.

Sigurohuni qe te pushoni dhe te clodheni sa me shume qe te keni mundesi. Gjithmone duhet tu thoni po ofertave per ndihme nga familjaret apo miq te besuar. Ne qofte se keni shume veshtiresi me beben kontaktoni mjekun! Kerkoni ndihme para se te kthehet ne krize!

Dr.R. Hicks

Dergimi i kalamajve ne kopesht ul rrezikun e leukemise

Nje analize e 14 studimeve te fundit nxjerr ne pak se femijet qe shkojne ne kopesht kane 30% me pak shance qe te kene leukemi. Analiza forcon idene qe femijet qe ekspozohen me infeksionet e zakonshme ne fazat e para te femijerise, fitojne imunitet nga semundjet.
Studimi u paraqit tek konferenca “Shkaqet dhe parandalimi i Leukimise tek femijet”, e zhvilluar ne Londer.

Si shpjegohet qe femijet qe rriten ne grupe sociale kane me pak shance per tu semurur?

Ky fakt eshte verejtur ne shkalle me te medha ne rastet e azmes apo diabetit, femijet qe rriten ne grupe qe te vegjel ekspozohen me infeksione dhe sistemi i imunitetit forcohet. Femijet qe rriten ne izolim ne ambjente “sterile”, kane nje sistem imunitar qe nuk eshte stervitur dhe kesisoj mbetet me pak i zhvilluar.

A mundet qe temperatura e larte te shkatoje demtim te trurit te femijes tim?

Prinderit shpeshhere shqetesohen per kete gje, por mundesia per te ndodhur eshte puthuajse joegzistente. Eshte e zakonshme per femijet e vegjel qe kur jane te semure te kene temperature 40 grade celcius ose 40.5 Megjithese temperaturat prej 41.1 gradesh jane te rralla dhe ndodhin kur nje femije eshte veshur shume trashe dhe ndodhet ne nje vend te nxehte, pjesa me e madhe e femijeve mund te durojne temperatura me cik me te larta se 41.7 pa patur ndonje efekt afatgjate vetem nga temperatura e larte.

Kini parasush qe temperatura e larte nuk eshte semundje – eshte vetem menyra e trupit per te luftuar nje semundje. Temperatura e larte mundeson trupin te sulmoje bakteriet dhe viruset, te cilat preferojne nje temperature rreth 37 grade celcius. Temperatura e larte gjithashtu i thote trupit te prodhoje me shume substanca qe luftojne infeksionet si qelizat e bardha dhe antitrupat. Sigurusht kur temperatura e femijes tuaj shkon 39.4 e siper duhet te merrni masa per ta ulur.

Pyesni mjekun se cfare ju sugjeron te beni qofte me telefon apo me vizite.
Me e rendesishme eshte se sa i semure duket femija apo se si sillet. Tregoiji mjekut simptomat kur telefononi, ai mund tju kerkoje ta sillni femijen per vizite ose mund tju rekomandoje se cfare duhet te beni per te ulur temperaturen.

Disa femije midis moshes 6 muaj dhe 5 vjec persojne disa epsisode apo kriza me dridhje (febrile seizures) kur kane temperature te larte por keto dridhje nuk shkaktojne demtim ne tru.

Si ta qortoni fëmijën tuaj



Çfarë duhet të bëjnë prindërit kur flasin me fëmijën e tyre dhe mundohen ta bindin të heqë dorë nga ajo sjellje?

Çdo nënë dhe baba kalon momente të vështira me fëmijët e tyre. Shpesh dëgjohen shprehje si “mos, prit, mbylle, do të çmendem prej jush, do të iki nga shtëpia”, etj. Ndërkohë që kemi dëshirë të jemi nëna dhe baballarë tolerantë, kthehemi menjëherë në prindër që bërtasin dhe reagojnë ndaj çdo veprimi të fëmijëve.

Megjithëse nëna dhe babai e paralajmërojnë disa herë, fëmija vazhdon të përsërisë të njëjtat sjellje. Çfarë duhet të bëjnë prindërit kur flasin me fëmijën e tyre dhe mundohen ta bindin të heqë dorë nga ajo sjellje? P.sh. kur jeni duke folur me një shok apo shoqen tuaj ju ndërpret bisedën disa herë ose kur vjen nga shkolla i hedh rrobat mbi divan, lëshon çantën në mes të sallonit, nuk vjen në tavolinë edhe pasi e keni thirrur disa here. Pra nuk plotëson përgjegjësitë e tij brenda shtëpisë, flet shumë në telefon, dëgjon muzikë me zë të lartë.

Prindërit që përballen me situata të tilla duhet të kërkojnë momentin e duhur për të folur me fëmijët. Në një vend dhe kohë ku mund të qëndrojnë vetëm për vetëm dhe të komunikojnë. Duhet folur shumë sinqerisht duke e parë drejt në sy. Për t’u mirëkuptuar nga fëmija dhe për të shkuar në vend fjalët e prindit , nëna dhe babai duhet t’i shpjegojnë të qetë mënyrën sesi ndikohen nga sjelljet e tij.

Ku i vënë prindërit kufijtë?



Të vendosësh kufi do të thotë të dallosh ekzistencën tënde nga të tjerët në komunikim dhe të dish ku të ndalosh.
Kufijtë kanë një funksion mbrojtës, mbështetës dhe e përgatisin fëmijën për jetën. Të vendosësh kufi është njësoj si të kesh një udhërrëfyes i cili të tregon rrugën e drejtë. Fëmija bashkë me disa veçori zotëruese të cilat i japin kuptim jetës së tij ka nevojë edhe për disa rregulla, korniza e të cilave është punuar qartë, në këtë mënyrë ai mund të fitojë besimin në vetvete, të ndihet pjesëtar i një komuniteti dhe të zhvillojë një personalitet të pavarur.

Personat të cilët mund t'ia mësojnë fëmijës sjelljet dhe veprimet që kërkojnë kufizim janë nëna dhe babai. Nënat dhe baballarët duhet të vlerësojnë më objektivisht dëshirat dhe kërkesat e brendshme. Duhet të shikojnë edhe një herë me syrin kritik veprime e shoqëruara me fjalët "Ne nuk kemi pasur mundësi, ai le ta shijojë, ne nuk e kemi bërë, ai le ta bëjë". Ata duhet të vendosin kufij duke qëndruar larg gabimeve.

Fëmija i rritur pa kufij dhe rregulla, pavarësisht të gjitha mundësive që gëzon në pamje të parë, nga aspekti shpirtëror ndihet i vetmuar dhe i pasigurt. Fëmija i rritur në një ambient të tillë nuk mund të ketë një personalitet të pjekur dhe si rrjedhojë nuk mund të pranojë pasojat e veprimeve të tij. Rritet si një person i varur dhe i pasigurt. Ai fëmijë i cili është mësuar të ketë gjithçka, do të ketë më shumë probleme me familjen. Duke e pasur të vështirë të kontrollojë reagimet fëminore është e pashmangshme edhe shfaqja e më shumë shqetësimeve në lidhjen prind-fëmijë. Ai do ketë gjithnjë e më shumë kërkesa dhe do të veprojë me një ego e cila shfaqet tek mendimi ‘e dua tani, menjëherë, këtu.

Ushqimet e gatshme ndikojnë në inteligjencën e fëmijëve



Konsumi i ushqimeve të gatshme si pica ul koeficientin e inteligjencës tek fëmijët.
Kërkuesit e universitetit të Bristolit thonë se konsumi i ushqimeve si patatinat, çokollatat dhe biskotat mund të dëmtojnë inteligjencën e fëmijëve në një kohë që konsumi i ushqimeve të shëndetshme shton inteligjencën e tyre.

Kërkuesit e universitetit të Bristolit duke analizuar 4 mijë fëmijë nga mosha 3 deri në 7 vjeç shqyrtuan influencën e regjimeve të ndryshme ushqimore tek inteligjenca e tyre. Këto kërkime treguan se fëmijët në moshën 3 vjeçare të cilët ushqeheshin me ushqime të gatshme si fast food, patatina, salsiçe dhe sallam kishin një koeficient inteligjence të ulët në moshën 8 vjeç e gjysmë.

Fëmijët që nuk hanë mëngjes, mësojnë më pak



Mosngrënia e mëngjesit ndikon në mësimin e dobët të nxënësve, ul krijimtarinë e tyre.

Mosngrënia e mëngjesit shkakton regjim të keq ushqimi dhe ndikon në mësimin e dobët të nxënësve.

Sipas specialistëve, fëmijët që nuk hanë mëngjes lodhen më shpejt si rezultat i mungesës së lëndëve ushqimore dhe energjive dhe po ashtu tregohen më pak krijues në klasë.

Specialistët thonë se duke përdorur darkën e lehtë, gjimnastikën e mëngjesit dhe ngrënien e racionit të mëngjesit në prezencë të të gjithë familjes janë nga faktorët që inkurajojnë nxënësit në ngrënien e mëngjesit.

Regjimi i nënave vegjetariane, dëmton fëmijët

Nuk është aspak e shëndetshme që një nënë të heqë nga dieta e fëmijës së saj, ushqimet me origjinë shtazore, gjatë periudhës së ushqimit me qumësht.

Studimet të mjaftueshme tregojnë sesi fëmijët e mamave vegjetarianë, të privuar nga proteinat shtazore, lindin më të vegjël dhe rritem më ngadalë, një efekt që mund të kthehet në problem të vazhdueshëm për jetën e tyre të mëvonshme.

Në rast se mjekëve u duhet t’i kthejnë këta fëmijë me një organizëm normal, atyre u duhet që për dy vjet, të hanë një sasi të kufizuar mishi në ditë, që të kthehen në njerëz më energjikë dhe aktivë.

Ushqimet me origjinë shtazore përmbajnë disa substanca ushqyese që nuk gjenden tek asnjë produkt tjetër ushqimor.

Puthja e nënës, mbron foshnjat e porsalindura e kundër infeksionit

Në studimin e publikuar në gazetën New Zealand Herald dhe të realizuar nga Universiteti Otago, shkencëtarët zbuluan se bakteri i dobishëm i cili del nga goja e nënës shërben në mbrojtjen e foshnjave të porsalindura nga dhimbjet e fytit dhe infeksioni i veshit.
Me anë të një studimi të realizuar, për herë të parë shkencëtarët e Zelandës së Re pohuan se foshnjat e porsalindura mbrohen me ndihmën e puthjes së nënës. Në studim u zbulua se bakteri i mirë K12 i cili del nga goja e nënës shërben në forcimin e imunitetit të foshnjave përballë dhimbjes së fytit dhe infeksionit të veshit.
Specialistët pohuan se gratë të cilat morën pjesë në studim janë testuar për të parë se cilat prej tyre mbartin bakterin e dobishëm lastreptococcus salivarius K12.
Shkencëtarët gjithashtu deklaruan se foshnjat të cilat kanë marrë bakterin nga nëna në fillim do të kontrollohen çdo javë pastaj një herë në 6 javë për të parë nëse bakteri qëndron në trupin e foshnjës. Me rritjen e foshnjës ulet mundësia e ndjekjes së bakterit, por shkencëtarët pohuan se kjo çështje do të jetë baza e studimeve të ardhshme.

Dhënia e gjirit qetëson nënën

Të paktën këtë tregon një studim i fundit në të cilin morën pjesë 50 nëna me foshnja të moshës 5-20 javëshe.
Gjysmat u jepnin gji dhe të tjerat u jepnin qumësht me biberon. Nga këto nëna u kërkua të ndiqnin një video me fëmijë të humbur ose të keqtrajtuar dhe më pas të zgjidhnin ushtrime matematikore. Nivelet e hormonit të ankthit u rritën tek ato nëna që nuk u jepnin gji fëmijëve. Por, për 25 nënat të cilat u jepnin gji fëmijëve të tyre, rritja e kortizonit nuk kaloi asnjëherë nivelet fiziologjike dhe ishte më e vogël sesa tek nënat e tjera që ushqenin foshnjat e tyre me biberon.

Studiues në Douglas Hospital Research Cen tre në Montreal, mendojnë se reagimet qetësuese që vijnë nga hormonet prolaktinë dhe oksitoksinë rriten me lindjen e çdo fëmijë tjetër tek gratë.

Astma sjell problemet emocionale te fëmijët

Sipas një studimi të ri amerikan, fëmijët më astmë më shpesh sëmurën nga depresioni, ankthi dhe dëmtimi i vëmendjes se sa fëmijët të tjerë.

Në bazë të një studimi të më shumë se 100.000 fëmijëve dhe tinejxherëve me astmë, dr. James A. Blackman, nga Fakulteti i fëmijëve në Charlottesville, ka ardhur në përfundim se këta fëmijë i ekspozohet më shumë rrezikut të sëmurën nga çrregullimi i mësimit dhe sjelljes.

Rezultatet e publikuara në Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics dëshmojnë që 12% e fëmijëve kanë dëmtim të vëmendjes me hiperaktivitet (ADHD) në krahasim me 6% në mesin e popullatës së shëndoshë. Frekuenca e depresionit është 9% tek personat me astmë, respektivisht 4% tek fëmijët e shëndoshë.

Prania e dëmtimit të sjelljes dhe veseve është 11%, respektivisht 5% te fëmijët pa astmë, gjithashtu te fëmijët me astmë paraqiten vështirësi të tjera prej 15 % për dallim nga 9% te fëmijët pa vështirësi shëndetësore.

Fëmijët me astmë jetojnë në një mjedis joadekuat shoqërorë e ekonomik që i thekson edhe më shumë mundimet e tyre dhe zvogëlon mundësinë e shërimit.

Shërimi i astmës nuk nënkupton vetëm ilaçet, por kërkon edhe punë të vazhdueshme psikike, fizike dhe shoqërore me pacientin dhe të afërmit e tij.

"Terapia për fëmijët me astmë është paketë e plotë e cila i obligon doktorët, prindërit dhe arsimtarët”, ka thënë dr. Blackman.

“Prindërit duhet të janë në kontakt të vazhdueshëm me arsimtarët për gjendjen e fëmijës së tyre në shkollë, rreth vështirësive të tij shëndetësore por edhe mundësisë se keqtrajtimit nga fëmijët të tjerë - të cilët dinë nganjëherë të paraqiten dhe vështirë çrrënjoset ndikimi i tyre", ka përfunduar ai.

Ftohja, si të mbroni fëmijët gjatë dimrit

Me ardhjen e stinës së dimrit, tek fëmijët vihen re infeksione në rrugët e frymëmarrjes. Ato që hasen më shpesh janë ftohjet dhe infeksionet gripale.
Specialistët e sëmundjeve dhe të shëndetit pediatrik pohojnë se qëndrimi në ambiente të mbyllura dhe me shumë persona bëhet shkak për rrezikimin e shëndetit.
Një nga dy fëmijë të moshës 5-vjeçare ka mungesë hekuri. Vitamina C që ndodhet tek zarzavatet mundëson marrjen e hekurit nga mishi. Prandaj përgatitni gjellë me zarzavate dhe mish. Nëse tek pjesëtarët e afërt të familjes si nëna, babai nuk shohim rritje të kolesterolit dhe probleme në metabolizmin e yndyrave, çdo ditë fëmija duhet të konsumojë nga një vezë të zier. Bashkë me gjellët me zarzavatet përdorni dhe sallatë.
Mos i jepni pekmez të përzier fëmijëve me produktet e qumështit. Gjithashtu bëni kujdes në mos vendosjen e qumështit apo të kosit afër gjellëve me mish e zarzavate, sepse pengojnë marrjen e hekurit. Në mëngjes jepini fëmijëve arra, lajthi, fruta të thata, bashkë me to janë të dobishme edhe drithërat e pasuruara. Në vend që t’i jepni lëngje të gatshme frutash, shtrydhini vetë frutat dhe jepjani t’i pinë para se të humbasin vitaminat.
Mundësoni ngrënien me zarzavate të makaronave dhe të një gjelle me mish. Bëni të mundur që fëmija juaj të konsumojë peshk të paktën një ose dy herë në javë. Ndalimi i pijeve me gaz e shton më shumë dëshirën. Prandaj më mirë është të mos i marrim fare në shtëpi. Fëmija nuk i kërkon nëse familja nuk i konsumon. Shembulli i dhënë në familje ka një rëndësi shumë të madhe.
Kur ta kërkojë le ta shijojë, por mosmarrja e tyre është zgjidhja më e mirë. Bëni të mundur konsumimin nga ana e tij të supërave me drithëra dhe grurë. Disa fëmijë nuk mund ta pinë qumështin. Në këtë rast fëmijës suaj mund t’i jepni ëmbëlsira me qumësht, ose mund t’ia jepni qumështin të përzier me pak kakao dhe sheqer.

Kolla
Për të mësuar arsyen e kollës së fëmijës suaj dhe para se të përdorni metodat natyrale e mira është që ta kontrolloni tek doktori, në të njëjtën kohë thuhet se kurat natyrale nuk janë për ta shëruar krejtësisht kollën, por përdoren për të qetësuar fëmijën.
Më poshtë jepen disa këshilla të tjera se çfarë mund të bëni për të zbutur kollën e fëmijës suaj. Jepini fëmijës shumë lëngje: Për të ekuilibruar nivelin e ujit jepini çaj të ngrohtë, supë, ujë dhe lëngje frutash. Kjo gjë e ndihmon fëmijën tuaj që nëpërmjet lëngjeve të konsumuara të nxjerrë jashtë sa më lehtë sekrecionet. Në të njëjtën kohë ndihmon në mbrojtjen e trupit nga toksinat.
Zbutjani fytin me një përzierje të mjaltit me qepë: Kjo përzierje ka efekt anti-inflamator duke lehtësuar bllokimin në mushkëri të fëmijës dhe ngadalëson të kolliturën e shpeshtë. Për të përgatitur këtë përzierje merrni një qepë të thatë, ndajeni në copa të vogla dhe përziejeni me një lugë mjaltë dhe një lugë kafe gjethe trumze. Përzierjen vendoseni në tenxhere dhe ngroheni derisa të zbutet. Pjesën tjetër vendoseni në frigorifer dhe përdoreni kur të doni. Kjo kurë është për fëmijë të rritur. Foshnjave nën moshën 1 vjeç mos i jepni asnjëherë mjaltë, për arsye se mund të shkaktojë botulizmin tek ato.
Njomeni ajrin për të pakësuar të kolliturat: Bëni të mundur që fëmija juaj të thithë ajër të lagësht duke hapur dushin apo njomësin. Përveç kësaj, mbylleni derën e banjës dhe mbajeni në ajër të lagësht për disa minuta.

Kujdesuni për lëkurën e foshnjës suaj

Rekomandohet që produktet të cilat dedikohen për mbrojtjen e lëkurës së foshnjës të jenë të bazuar në përbërësit natyralë. Këto produkte duhet të përmbushin tre kritere shumë të rëndësishme: të pastrojnë, të mbrojnë dhe të ushqejnë lëkurën.
Qumështi i butë për trupin e foshnjës duhet të ketë për qëllim ushqyerjen dhe pastrimin e lëkurës së ndjeshme të foshnjës. Ai duhet të përmbajë ekstrakt aktiv natyror të kamomilit dhe vaj të lulediellit. Ndërkohë nuk duhet të përmbajë vajra të parafinës, ngjyra artificiale ose ndonjë element tjetër të dëmshëm për lëkurën e foshnjës.
Kremrat për foshnje preferohet të kenë përbërës të tillë të cilët do ta ushqejnë, mbrojnë dhe do të ruajnë funksionet natyrale të lëkurës së foshnjës. Efekti i tyre duhet të jetë po ashtu që ta mbrojë lëkurën e foshnjës nga irritimi dhe skuqja. Për t’u arritur kjo duhet që kremi të përmbajë kamomil dhe dyllë blete.
Në rastet e lëkurës së ndjeshme dhe të thatë, duhet të përdorni kremra të cilët e stabilizojnë njomësinë e lëkurës dhe e parandalojnë tharjen e saj, sidomos gjatë motit me erë. Kremrat e këtilla duhet të përmbajnë vaj të bajames, vaj të jojobas dhe kamomil.

Kamomil duhet të përmbajë edhe shamponi për larjen e flokëve të fëmijës suaj, që veç tjerash duhet t’i ofrojë butësi dhe kënaqësi fëmijës suaj derisa e pastroni.
Shkuma me të cilën do ta lani foshnjën tuaj duhet të përmbajë vajra esenciale të mandarinës dhe të livandës me efekt lehtësues dhe relaksues. Një shampon i këtillë do të ishte i mirëseardhur për të gjithë familjen, ndërsa fëmijët me të duhet të lahen në mbrëmje.
Lëkura e bebit tuaj duhet të jetë e butë dhe elastike. Kjo mund të arrihet me anë të vajit, i cili ushqen dhe pastron lëkurën e ndjeshme të foshnjës. Ky vaj duhet të përmbajë ekstrakt të kalendulas (kumakut), ndërsa përkundrazi nuk duhet të përmbajë vajra të parafinës, ngjyra artificiale dhe prezervativë.

Urinimi i pavullnetshëm te fëmijët dhe roli i psikoterapisë

Urinimi i pavullnetshëm apo si njihet në mjekësi enuresis, është një problem që paraqitet tek fëmijët zakonisht pas moshës katër vjeçare dhe karakterizohet me pamundësinë e kontrollimit të procesit të urinimit gjatë gjumit, zakonisht gjatë natës (enuresis nocturna).
Ass. Dr. Alije Keka – Sylaj
Ky çrregullim paraqitet gjatë një periudhe më të gjatë kohore (disa muaj), në periudha të rregullta (së paku dy herë në javë). Te ky çrregullim të gjitha organet e sistemit urogjenital janë pa veçori patologjike dhe funksionojnë normalisht.
Si reagojnë fëmijët në këtë çrregullim?
Ky çrregullim shkakton frustrim të përhershëm tek fëmijët dhe ndjenjën e turpit. Në këtë rast për ata më e rëndësishme është që moshataret e tyre të mos kuptojnë për këtë problem. Ata bëhen mjeshtër për të fshehur problemin e tyre nga moshatarët e tyre dhe në disa raste edhe nga vetë prindërit. Fëmijët më të vegjël shpesh bëjnë përpjekje për të fshehur të brendshmet e lagura me urinë. Kurse fëmijët me të rritur fshehurazi tentojnë t’i lajnë brekët e urinuara dhe pizhamet. Disa fëmijë janë indiferent për gjendjen e tyre, kurse, disa fëmijë të tjerë bëhen depresiv.
Cilët fëmijë vuajnë nga ky çrregullim?
Rreth 15% e fëmijëve urinojnë në shtrat pas vitit të tretë të jetës, urinimi gjatë natës është 1,5-2 herë më i shpeshtë tek djemtë sesa tek vajzat dhe zakonisht ndodh në familjet në të cilat të paktën një anëtar ka pasur simptoma të njëjta, kur ai ka qenë i vogël. Deri te urinimi i pavullnetshëm gjatë natës mund të vijë sidomos kur fëmija është i sëmurë. Gjithashtu edhe shpeshtësia e urinimit gjatë një nate është e ndryshme. Numri më i madh i fëmijëve lagen një herë në natë, por disa më shpesh.
Pse ndodh urinimi natën?
Shkaqet e enurezës mund të jenë: biologjik, emocional dhe social. Rreth 75% e fëmijëve me enurezë kanë së paku një familjar të rrethit të parë që ka pasur probleme të tilla. Në shumicën e rasteve, urinimi natën ndodh për shkak të zhvillimit të dobët të fshikëzës urinare të fëmijës. Po ashtu, janë të shumta rastet në të cilat urinimi i pavullnetshëm ndodh kur një fëmijë është i shqetësuar emocionalisht, posaçërisht te rastet e enurezës sekondare. Për shembull, kur një fëmijë i vogël fillon të laget në shtrat natën, ndonëse kanë kaluar muaj apo vite kur ai nuk ka urinuar natën do të thotë ka qenë "i terur", ndoshta kjo është një reflektim mbi frikën e përditshme dhe pasigurinë që ai e ndjenë. Fëmijët mund të ndihen të pasigurt ose të frikësuar për shumë arsye: për shkak të kalimit në shtëpi të re - ndërrimit të vendbanimit, për shkak të divorcit të prindërve, për shkak të humbjes së një anëtari të familjes ose një personi të dashur për të, për shkak të lindjes së vëllait apo motrës etj.

Kur paraqitet urinimi i pavullnetshëm?
Urinimi i pavullnetshëm është i ndarë në primar dhe sekondar. Në urinimin primar përfshihen ata fëmijë që urinojnë ditën dhe natën, e që këtë nuk e kanë ndalur që nga lindja, ndërsa, urinimin sekondar (apo i fituara), i cili është më i rrallë, ndodh më vonë pas një periudhe të "pastër"ose “të thatë”.
Shfaqja e kësaj sëmundje është më shpesh e lidhur me faktorët emocional dhe kushtet në një mjedis familjar, të cilat në një mënyrë ose në një tjetër ndikojnë në themelimin dhe organizimin e këtyre funksioneve.
Si të zgjidhet problemi i urinimit të pavullnetshëm gjatë natës?
Prindërit duhet ta kenë parasysh se fëmijët shumë rrallë apo pothuajse asnjëherë nuk urinojnë në shtrat natën me qëllim. Prandaj, në radhë të parë duhet të konsultoheni me mjekun për të përjashtuar patologjitë eventuale në të cilat urinimi mund të jetë një nga simptomat si anomalit e lindura të sistemit urogjenital, infeksionet traktit urinar, diabetit, etj.
Kur patologjitë eventuale janë përjashtuar rol shumë të rëndësishëm kanë prindërit. Në vend që të kritikojnë fëmijën, apo kërcënojnë e rrahin, ata duhet dhe është më mirë që ta inkurajojnë atë, duke i siguruar mbështetje pozitive dhe besim që ky problem së shpejti do të rregullohet. Është me rëndësi që prindërit e fëmijëve që urinojnë natën t’u përmbahen udhëzimeve të caktuara.
Posaçërisht duhet t'i kushtojnë kujdes konsumit të lëngjeve para gjumit, t’u shmangen pijeve që përmbajnë methylxantin - e cila e nxit urinimin si çaji, kafes, kolës, pastaj çokollatave, etj. Poashtu, për rritjen e kapacitetit te vezikës urinare mund të ndihmojë edhe ushtrimi i mbajtjes së urinës gjatë ditës për një kohë sa më gjatë që mundet, të urinoj fëmija para se të bie në shtrat, të inkurajohet fëmija duke e lavdëruar kur të zgjohet i terur në mëngjes, duke ju shmangur çdo lloj dënimi nëse ai është lagur gjatë natës, konsultohuni me mjekun dhe në qoftë se duhet t’i jepni terapi adekuate fëmijës tuaj.
Disa fëmijë nuk janë të motivuar sa duhet për të shëruar veten, bile nuk i pengon ajo që lagen natën. Për të qenë të motivuar për të bashkëpunuar dhe për ta ndihmuar veten, ju këshillohet prindërve për t'i detyruar ata që çdo mëngjes vetë ti ndërrojnë ndërresat e shtratit të tyre. Kjo nuk është dënim dhe nuk duhet të bëhet në formën e urdhrave për fëmijën, ajo duhet t’iu kërkohet në formë lutjeje dhe mirësjelljeje që ta bëjnë vetë këtë punë, dhe kur fëmija të jetë lodhur nga kjo, në mënyrë të pavetëdijshme mund të ndaloj urinimin gjatë natës, ose ta rrallojë atë. Duke u liruar nga kjo detyrë fëmija e përjeton atë si një shpërblim, e cila e rrit motivimin për vetëshërim. Raportimi në kohë te mjeku dhe psikologu mund të kontribuojnë për zgjidhjen e këtij problemi në shumë raste.
Prognoza e enurezës në periudhë të gjatë kohore është relativisht e mirë. Më e rëndësishmja është që t’u sqarohet prindërve shkaku joorganik dhe kalueshmëria e shfaqjes, me qasje të afërt dhe të durueshme dhe me raport përkrahës ndaj prindërve dhe fëmiut për tejkalimin e vështirësisë. Me këshillat e dhëna dhe mbajtjen e ditarit rreth 10% e enurezave menjëherë largohen, kurse 20% të tjera përmirësohen. Prej të tjerave një numër i madh gjatë muajve spontanisht zgjidhen. Metodat e kondicionimit dhe shërimit me imipramin ose dezmoprosim duhet ruajtur vetëm për rastet e vogla e të rënda tek të cilët ato metoda në masë të madhe do ta përmirësojnë ose ta largojnë në tërësi enurezën.

Virozat e stinës, të shtohet kujdesi për fëmijët

Gjatë ditëve të fundit janë shtuar komplikacionet shëndetësore te fëmijë për shkak të paqëndrueshmërisë së temperaturave.
Përgjithësisht komplikacionet e shfaqura janë ato të bllokimit të rrugëve të frymëmarrjes, laringitet, anginat, çrregullimet gastrointenisnale etj. Shfaqja klinike e këtyre virozave të stinës është e ndryshme nga njëri fëmijë te tjetri.
Por shenjat më të dukshme janë temperatura e lartë dhe nuk janë të pakta rastet e pacientëve që paraqiten me temperaturë të lartë në ditët e fundit. Gjithashtu te shumë fëmijë këto komplikacione shoqërohen edhe me të vjella dhe heqje barku. Simptoma të tjera janë dhimbjet e kyçeve dhe dobësia trupore që shfaqin.
Duhet të themi se shfaqja e këtyre simptomave është e ndryshme nga një individ tek tjetri, pasi mund të ndodhë që jo të gjitha të manifestohen tek i njëjti pacient. Kategoritë më të rriskuara janë fëmijët e moshave 2 deri 6 vjeç.

Menjëherë sapo të shfaqen simptomat e para të sëmundjes, qoftë edhe njëra prej tyre, është e këshillueshme që prindi ta çojë fëmijën për vizitë te mjeku specialist. Është kategorikisht e ndaluar marrja e ilaçeve qetësuese në barnatore pa u vizituar më parë fëmija. Kjo për faktin se duke përdorur këto ilaçe pa rekomandim ka ndodhur që te shumë fëmijë gjendja shëndetësore është përkeqësuar më tej, në vend që të përmirësohej.
Kjo për faktin se efektet e ilaçeve të marra kanë rënë në kundërshtim me reagimin që bën trupi i fëmijës. Prandaj është shumë e nevojshme që më parë të vizitohet fëmija te mjeku specialist dhe vetëm më pas të përdoren barnat. Megjithatë, duhet theksuar se trajtimi me barna i pacientëve të sëmurë është i ndryshëm sipas shkallës së problemeve të shfaqura.
Trajtimi i këtyre virozave ndryshon në varësi të veçorive individuale të pacientëve të vegjël. Megjithatë, prindërit duhet të tregojnë shumë kujdes në mosmbajtjen e fëmijëve në ambiente të mbyllura, sepse kështu rrezikojnë të përforcojnë sëmundjen më shumë.
Gjithashtu është e nevojshme që të konsumohen sa më shumë lëngje me përbërje vitaminash të ndryshme dhe marrja e sasive të shumta të lëngjeve të frutave.
Kujdes duhet treguar edhe në veshje. Kështu, nëse fëmija manifeston simptomat e mësipërme, nuk duhet të vishet trashë, sepse në atë formë kalojnë në rëndim tjetër të sëmundjes për shkak edhe të djersitjes së shumtë. Ambienti në të cilin qëndrojnë duhet të ajroset vazhdimisht.
Ndërsa këshillat e tjera më specifike jepen nga mjeku specialist, sepse simptomat e sëmundjes shfaqen në forma të ndryshme te pacientët.

Fli vogëlush i vogël, fli...

Që të jenë sa më të shëndetshëm, të vegjlit kanë nevojë për gjumë të mirë. Ndaj duhet t’ju diktoni ca zakone të mira.
Meqenëse bebet që bëjnë gjumë të mirë, kur rriten, në përgjithësi bëhen fëmijë me gjumë të mirë, është gjë e zgjuar që të instalohen zakone të mira të gjumit sa më herët që të jetë e mundur. Po ju tregojmë se si...

1. Inkurajoni gjumin e pavarur

Bebet që mësohen të vihen në gjumë në momentin kur u flihet, janë më të prirur të mos kenë nevojën tuaj për t'iu rikthyer gjumit në rast se zgjohen gjatë natës. Kështu, duke filluar rreth moshës 2 muajshe, vendoseni bebin tuaj në krevatin e vet kur është përgjumësh, por ende i zgjuar. Mund gjithashtu të vendosni një melodi të lehtë në sfond ose t'i fërkoni kurrizin dhe t'i flisni me zë të ëmbël për të inkurajuar përgjumjen e tij. Bebet nën moshën 4 muajsh jo gjithmonë janë në gjendje të vetëqetësohen, kështu që në rast se bebi juaj qan, merreni për pak kohë në krahë derisa të qetësohet dhe më pas vëreni përsëri në krevatin e tij. Përgjigjuni menjëherë të qarës së bebit tuaj gjatë natës.

2. Ulni numrin e zgjimeve gjatë natës

Disa bebe, veçanërisht ata që ushqehen me gji, kanë nevojë të pinë çdo dy deri në 4 orë për disa muaj rresht. Në qoftë se bebi juaj është në moshën 6 muajshe dhe vazhdon të zgjohet natën për të pirë, filloni të pakësoni ushqyerjen gjatë natës, duke e zgjuar 30 deri në 60 minuta përpara orarit të tij të zakonshëm. Çdo natë shkurtoni kohëzgjatjen e dhënies së gjirit me një deri në dy minuta për vakt. Në momentin kur kohëzgjatja e ushqyerjes arrin në dy minuta, mos e zgjoni bebin për ta ushqyer. Në qoftë se bebi juaj ushqehet me qumësht artificial, filloni të pakësoni sasinë e qumështit që i jepni me nga 2-4 ml për vakt.

3. Krijoni zakone

Duke filluar nga mosha 3 muajshe, mundohuni ta mësoni beben me orare të rregullta gjumi. Vendosni zakone që janë të vazhdueshme, të parashikueshme dhe qetësuese.

Gjumë I SIGURT

• Gjithmonë vëreni bebin të flejë shtrirë në shpinë.
• Vendi më i sigurt ku bebi juaj mund të flejë është një krevat me dyshek të fortë dhe është i mbuluar vetëm me një shtresë.
• Largoni të gjitha materialet e buta dhe gjërat e tepërta nga krevati gjatë kohës që bebi fle.
• Mund ta mbani bebin në krevatin tuaj për ta ushqyer dhe për të kaluar kohë me të, por kur është koha për të fjetur vendoseni atë në krevatin e vet ngjitur me tuajin të paktën derisa të arrijë moshën 6 muajsh.

Me gjuhën e bebit

A dëgjon bebi im? Që ta kuptoni, duhet të dini disa shenja të thjeshta, që vetë bebi nis të japë që në ditët e para të lindjes...

Në moshën 0-3 muajsh

Duhet të vëreni nëse:
* A trembet apo i përpëlit sytë nga zhurmat e papritura.
* A pushon së qari kur i flet?
* A pushon së piri kur i flisni?
* A e ndjen zërin tuaj?
* A zgjohet nga zhurmat pa ia lëvizur krevatin?

Në moshën 3-6 muajsh

Duhet të vëreni nëse:
* A e kthen kokën nga zëri juaj?
* A e njeh dhe i përgjigjet zërit tuaj?
* A buzëqesh kur i flet?
* A gugat kur i flet?
* A reagon ndaj muzikës?

Në moshën 6-9 muajsh

Duhet të vëreni nëse:
* A e kthen kokën në kërkim të një tingulli të ri?
* A belbëzon?
* A bën tinguj të ndryshëm për kërkesa të ndryshme?

Në moshën 9-12 muajsh

Duhet të vëreni nëse:
* A kthehet kur i përmend emrin nga mbrapa?
* A e kthen kokën drejt atij që flet në tavolinë?
* A imiton tinguj?
* A duket i vëmendshëm ndaj bisedave?

Në moshën 12-18 muajsh

Duhet të vëreni nëse:
* A i përgjigjet jo-së; a thotë "mama", "baba"?
* A sheh në objekte të njohura kur ua përmend emrin?
* A e tund dorën kur i thoni "paçim", pa ia bërë me shenjë?