Këshilla për Femijë

First topic message reminder :

Keshilla per femije


Foshnja e porsalindur mbrohet nga infeksionet duke krijuar kushte te pershtatshme ne dhomen e tij.




MBROJTJA NGA INFEKSIONET

Foshnja e porsalindur mbrohet nga infeksionet duke krijuar kushte te
pershtatshme ne dhomen e tij. Mikrobet qe sjellin infeksione ai i merr
nga njerezit qe i afrohen dhe i qendrojne prane. Per kete arsye, pervec
prinderve dhe te afermve qe i sherbejne, nuk duhet t'i afrohet askush
tjeter. Jo cdo vizitor duhet te qendroje prane femijes. Gjithashtu edhe
femijet e rritur qe kerkojne te luajne me foshnjen duhet te shmangen.
Kur te afermit e foshnjes jane te semure, duhet te perdorin maska
mbrojtese.


TE QARET E FOSHNJES

I porsalinduri fle i qete diten dhe naten. Ai qendron zgjuar kur ushqehet
dhe nderrohet. I porsalinduri qan kur kerkon te pije, te nderrohet ose
kur e shtrengon apo ngacmon ndonje rrobe e papershtatshme. Gjithashtu
qan kur ka gazra ne zorre dhe kur nuk mbahet rregulli i ushqyerjes. I
porsalinduri qan kur mesohet te lekundet ne shtrat ose ne krahe. Ai qan
edhe kur eshte i semure. Nena e vemendeshme konstaton arsyen.


USHQYERJA E TE PORSALINDURIT

Qumeshti i gjirit eshte ushqimi me i pershtatshem dhe me i domosdoshem. Ai nuk
mund te zevendesohet plotesisht nga asnje ushqim tjeter. Kulloshtra,
qumeshti i diteve te para ka rendesi te vecante per te porsalindurin.
Rendesi te vecante ka edhe venia e shpejte ne gji e foshnjes. Thithja e
gjirit eshte alternativa me e mire per te bere ardhjen e shpejte te
qumeshtit. Higjena e gjinjve eshte e rendesishme. Nuk duhen lene
papasterti qumeshti.


TE DALURAT JASHTE TE TE PORSALINDURIT

Te dalurat jashte te te porsalindurit gjate diteve te para te jetes quhen
mekonium. Ato ndryshojne nga faza tjeter e jashteqitjes pasi foshnja ka
marre ushqim. Mekoniumi formohet ne zorret e femijes (fetusit) gjete
jetes se tij ne mitren e nenes. ai perbehet nga lende te ndryshme qe ka
gelltitur fetusi si leng amniotik, qeliza e lende te tjera te zorreve e
te temthit.. Mekoniumi ka ngjyre te gjelbert te mbyllur. ai nuk ka ere
dhe nuk permban mikrobe. I porsalinduri e nxjerr kete mase fill pas
lindjes dhe ne 3-5 ditet ne vazhdim. Pas ketyre diteve te dalurat jashte
marrin pamje tjeter dhe kane perberjen e ushqimit qe ai merr. Ne rastin
e ushqyerjes me gji ato jane te buta dhe te ngjashme me te verdhen e
vezes. Nxjerrja e mekoniumit ka rendesi dhe duhet te ndiqet sepse ne
rast se i porsalinduri nuk e nxjerr ka mundesi te kete te bllokuar
vrimen e daljes se zorreve. Ne kete rast i nenshtrohet nderhyrjes
kirurgjikale pasi pasojat jane vdekjeprurese. Ujet e holle del gjate
lindjes ose shpejt pas lindjes. Gjate dites se pare, i porsalinduri lag
1-4 here ne dite. Pas dites se pare 6-10 here ne dite.


TEMPERATURA E TRUPIT TE FOSHNJES

Temperatura e trupit te foshnjes se porsalindur ka prirje te ulet shpejt pas
lindjes dhe arrin 36 grade ose me pak. Pastaj kemi ngritje te lehte te
temperatures dhe arrin deri ne 37 grade ose pak me lart nga dita e dyte
ose e trete. Ne femijet e lindur nen peshe ose premature temperatura e
trupit ka tendenca zbritjeje. Gjate javes se pare te jetes, temperatura e
te porsalindurit nuk ka qndrueshmeri. Duhet bere kujdes ne kete faze
per temperaturen e ambjentit. Ajo duhet te jete normale.


ZMADHIMI I GJENDRAVE TE GJIRIT

Ne disa raste ne foshnjet e porsalindura verehet zmadhim i gjendrave te
gjirit gjate diteve te para te jetes. Ky fenomen ndeshet edhe tek femrat
edhe tek meshkujt. Kjo ndodh per shkak te qarkullimit te hormoneve.
Keto i kalojne foshnjes nga nena. Keto gjendrra mund te nxjerrin edhe
nje leng te ngjashem me qumeshtin. Keto gjendrra ulen vete dhe nuk duhen
shtrydhur sepse demtohen.


VERDHEZA NE MOSHEN E TE PORSALINDURIT

Verdheza ne moshen e te porsalindurit takohet shpesh. Ajo mund te jete e lehte
ose e rende. Disa here ngjyra e verdhe e lekures se te porsalindurit
eshte aq e zbehte sa nuk bie ne sy, here te tjera me e theksuar. Ngjyra e
bardhemes se syrit nuk ndryshon. edhe urina mbetet e paster. Gjendja e
pergjitheshme e femijes mbetet e mire. Verdheza e zakonshme fillon te
duket nga dita e 2-te e deri ne diten e 4-t dhe zhduket vete nga fundi i
javes se pare ose fillimi i javes se dyte te jetes. Verdheza e
zakonshme nuk ka nevoje per mjekim. Femija eshte mire te marre qumesht
gjiri mjaftueshem.


VERDHEZA NE INFEKSIONET

Ne infeksionet e ndryshme te femijes se porsalindur, si ne ato qe perhapen
ne te gjithe organizmin ashtu edhe ne ato qe prekin melcine e zeze,
kemi te bejme me verdhez mjaft te theksuar si ne lekure ashtu edhe ne
bardhemen e syrit. Ne keto raste gjendja eshte e rende.


VERDHEZA NE MUNGESEN E RRUGEVE TE TEMTHIT

Ne raste te rrala femija lind me nje te mete ne rruget e temthit. Keto
jane te mbyllura dhe keshtu temthi nuk ka mundesi te lirohet e te kaloje
nga melcia deri ne zorre. Ne keto raste ngjyra e verdhe behet me
theksuar me kalimin e diteve dhe te javeve. Ujet e holle ka ngjyre te
erret ndersa jashteqitja eshte e zbehte. Kjo lloj verdheze nuk ka
mjekim. Rralle, me ane te nderhyrjes kirurgjikale mund te hapen rruget e
kalimit te temthit.


VERDHEZA NGA SEMUNDJA HEMOLITIKE

Ne gjakun e njerezve gjenden te ashtuquajturat grupe te zakonshme, disa
nengrupe si dhe faktori rezus. Shumica e njerezve e kane faktorin rezus,
prandaj quhen rezus pozitiv. Ata qe nuk e kane quhen rezus negativ. Ne
rast se nje grua rezus negativ mbetet shtatzane, duke qene burri i saj
rezus pozitiv, zakonisht femija eshte rezus pozitiv si i ati. Ne
shtatzanine e pare cdo gje shkon ne rregull. Me perseritjen e
shtatzanise, ose kur nena ka marre transfuzione gjaku rezus pozitiv,
foshnja mund te linde me shenja verdheze dhe anemie. Keto jane te lehta
ose te renda. Ka mundesi qe foshnja ne kete rast te linde i vdekur. Ne
rast semundjeje hemolitike te theksuar, i porsalinduri mund te shpetoje
duke i bere nderrimin e gjakut me transfuzione te perseritura e te
zgjatura me gjak rezus negativ. Ky proces behet menjehere pas lindjes.Qe
te mos shfaqet semundja hemolitike e te porsalindurit nuk duhet te
lejohet qe njerezve e vecanerisht femrave rezus negativ t'u behet gjak
rezus pozitiv. Mjekesia disponon nje lende qe quhet imunoglobuline anti
D. Duke ia injektuar nenave kete lende menjehere pas lindjes pakesohet
mundesia e shfaqjes se semundjes hemolitike ne shtatzanine e ardhshme.


SHKAQET E LINDJES SE FEMIJES ME PESHE TE VOGEL

Femija mund te linde me peshe te vogel nen 2500 gr per shkaqe te ndryshme.
-
Lind nen peshe ne ato raste kur lindja behet pa mbushur nena zgjatjen e
rregullt te shtatzanise, qe eshte cikli 9 muajsh. Nre keto raste themi
qe lindja eshte premature. Keto lindje i hasim ne ato raste kur nena ka
patur crregullime, semundje, goditje ose lodhje te madhe fizike gjate
shtatzanise.
-Ne disa raste ndodh kjo lindje pa shkak te dukshem.
Shumica e femijeve premature lindin ne peshen 2000-2500 gram. Keta
rriten me me lehtesi se ata qe lindin nen 2000 gram dhe vecanerisht nen
1800 gram.
-femija lind ne kohen e duhur por me peshe nen 2500 gram.
Keto lindje i takojne me shpesh rasteve binjake. Ndonjehere kjo ndodh
kur nena ka patur dobesim te forte te organizmit gjate shtatzanise ose
kur te dy prinderit jane te shkurter dhe te imet ne trup.


SI PARAQITEN FEMIJET NEN PESHE

Keta femije paraqesin ndryshime nja njeri-tjetri. Ne ato raste kur pesha e
lindjes eshte afer 2500 gram femija ka ndryshime me te pakta. Ne rastet
kur pesha eshte nen 1800 gram femija ka ndryshime te medha si nga pamja e
jashtme ashtu dhe nga zhvillimi i organeve. Femijet e lindur me peshe
te vogel zakonisht kane edhe trupin me te shkurter. Koka e tyre duket me
e madhe ne krahasim me trupin.


DISA VECORI TE FEMIJEVE NEN PESHE

Femijet e parakohshem, vecanerisht kur pesha e lindjes eshte nen 1800 gram,
kane force te kufizuar, nuk bertasin me gjalleri, thithin gjirin dobet,
mund te mos jene ne gjendje te gelltisin qumeshtin. Keshtu tretja e
ushqimit behet me veshtiresi. Femijet e parakohshem humbasin nxehtesi
dhe keshtu ftohen shpejt. Ne rast se lihen ne dhome te ftohte dhe te
veshur ne menyre te pamjaftueshme, temperatura e trupit bie ne 35 grado
ose me poshte. Kjo ftohje e organizmit sjell deme. Keta femije kane
qendrese te ulet ndaj mikrobeve dhe infeksioneve dhe gjendja e tyre
rendohet shpejt. Kur pesha e lindjes eshte me afer 2500 grameve, femija
ka mundesi me te medha per te jetuar. Ne rastet kur pesha eshte nen 1800
gram, mundesia per te jetuar eshte me e paket. Kur nenpesha eshte
rrjedhim i semundjeve te nenes gjate shtatzanise, si verdheza, semundje
te zemres apo te veshkave, mundesite e foshnjes per te jetuar jane te
pakta. Kur femija lind nenpeshe dhe nena nuk ka kaluar semundje gjate
shtazanise, mundesia per te jetuar eshte me e madhe. Kjo ndodh edhe kur
kemi lindje binjakesh.

.
KUJDESI PER FEMIJET E PARAKOHSHEM

-Mbajtja e temperatures se trupit ne shifrat normale.
-Ushqyerja e kujdesshme sipas mundesive dhe nevojave te
femijes.
-Ruajtja nga semundjet dhe infeksionet.
Duhet patur parasysh qe temperatura e femijes nen peshe duhet ruajtur ne limitin 36-37 grade.
Temperatura
e ambjentit ku qendron femija duhet ruajtur ne 23-25 grade. Ne stinet e
nxehta jo me shume se 27 grade. Dhoma e femijes duhet te kete
lageshtire te mjaftueshme. Ajri i nxehte dhe i thate eshte i demshem.
Edhe ajri i mbyllur eshte shume i demshem. Ajri i dhomes ku rri femija
duhet te nderrohet vazhdimisht. Veshjet dhe mbulesat nuk duhet ta
shtrengojne femijen. Ne rast se temperatura e dhomes eshte e
pamjaftueshme per femijen e lindur nen peshe, duhet te marrim masa per
ngrohjen e saj.


USHQYERJA E FEMIJES

Prinderit duhet te zoterojne njohuri te sakta mbi kete problem. Ata duhet te dine
lendet kryesore qe permbajne ushqimet. Nese ushqimit i mungojen keto
lende atehere ai eshte i pamjaftueshem per femijen. Ushqimi kryesor
eshte gjiri. Ne rast se mungon gjate gjashte muajve te pare te jetes
duhet zevendesuar me qumesht lope te perpunuar e te plotesuar. Lendet e
domosdoshme qe duhet te permbajne ushqimet jane; Proteinat, yndyrnat,
karbohidratet ose sheqernat, kriprat minerale, vitaminat, uji.


PROTEINAT
Jane lende te rendesishme e te domosdoshme ushqyese per zhvillimin e
organizmit, ndertimin dhe riperteritjen e indeve, per formimin e
fermenteve dhe hormoneve. Proteinat sherbejne edhe si burim energjie.
nje gram proteine jep rreth 4 kalori. Proteinat perbehen nga aminoacide
te ndryshme. Ato kane prejardhje bimore dhe shtazore. Proteinat me
prejardhje shtazore gjenden ne mish, peshk, djathe, qumesht, veze,
gjize, tru, melci. Proteinat me prejardhje bimore gjenden ne dritherat,
ne miellin e dritherave, ne buke, ne oriz, ne bizele, ne thjerza.
Ushqimi i femijes duhet te permbaje me teper proteina shtazore se sa
bimore. Sasia e priteinave qe kerkon organizmi i femijes per cdo
kilogram peshe, ne perpjestim me peshen eshte me e madhe se ajo qe
kerkon organizmi i te rriturit. Organizmit te te rriturit i mjafton 1
gram proteine per cdo kilogram peshe, ndersa Femija i vogel ka nevoje
per 2.5 deri ne 3 gram proteina per cdo kilogram peshe.

Në moshën 18-24 muajsh

Duhet të vëreni nëse:
* A thotë të paktën 10 fjalë
* A përsërit ndonjë fjalë tuajën?
* A ndjek këshillat tuaja kur i flisni pa ju parë në fytyrë? (d.m.th. dyshoni që fëmija të shikon në fytyrë gjatë bisedës, pra të lexon buzët).

Autizmi dhe kujdesi për fëmijët e prekur

Autizmi është çrregullim i zhvillimit i cili paraqitet në fëmijërinë e hershme. Çrregullimi karakterizohet me pengesa në planin verbal (në të folur), komunikim të dobët, mungesë të interesit për botën për rreth dhe paaftësi për aktivitete shoqërore. Autistët shpesh përshkruhen si persona të cilët janë në botën e vet. Shkaktari ende mbetet i panjohur!
Mr. sc. Nada Morina,
Psikologe klinike
Autizmi është çrregullim i zhvillimit, i cili paraqitet tek afërsisht 0,005% të fëmijëve, prej të cilëve 80%, fëmijë të gjinisë mashkullore. Gjatë 10 viteve të fundit numri i fëmijëve me simptome autiste në Kosovë është rritur dukshëm. Në çrregullimet pervarzive të zhvillimit dhe çrregullime të spektrik autist përfshihen: çrregullimi autist, sindromi i Rettit, sindromi i Aspergit, psikoza e Hellerit dhe autizmi atipik ose çrregullimi pervarziv i padefinuar.
Shenjat e para të autizmit paraqiten qysh në tri vitet e para të jetës e më së shpeshti në disa muajt e parë. Shenjat e këtij çrregullimi shpesh mbesin të pahetueshme.
Simptomatike është kur fëmija nuk reagon në ngacmime nga jashtë, prindërve mund t’iu duket sikur fëmija nuk dëgjon apo shijon. Poashtu, në rastet kur fëmija nuk tregon interes për rrethin, apo kur shikon, ndërsa shikimin e ka të zbrazët dhe dëgjon, mirëpo është indiferent ndaj zërave. Nuk u buzëqesh anëtarëve të familjes, mirëpo qeshet me vetveten.
Tek fëmija autist çrregullohet ushqimi, por edhe fjetja. Kur këto çrregullime shfaqen të ndara, nuk janë tregues të autizmit, mirëpo, kur manifestohen (shfaqen) disa prej tyre në të njëjtën kohë, atëherë ka arsye për shqetësim.
Zbulimi i hershëm i simptomave autiste, fëmijës mund t’i ndihmohet që të krijoj aftësi për të ndërtuar marrëdhënie ndërnjerëzore dhe mëvetësi.

Pamja klinike e autizmit ka katër simptoma kryesore

■ Pengesa në të folur dhe komunikim. Afërsisht gjysma e fëmijëve autistë kanë pengesa në të folur. Problemi kryesor i të folurit është echolalia (përsëritja e fjalëve apo fjalive të të tjerëve. Ata më së shpeshti i përsërisin fjalët me intonacion të njëjtë, por pa i kuptuar. Paraqiten pengesa me emërimin e gjërave dhe pengesa në të kuptuar. Në përgjithësi, zhvillimi i të folurit vonohet apo nuk zhvillohet fare.

■ Specifikat motorike. Fëmijët me çrregullim autist kanë lëvizje të pazakonshme: lojë me gishtërinj, lakimi i gishtërinjve, rrahje e shuplakave, kërcime dhe grimasa të fytyrës.

■ Pengesat në interaksion dhe kontaktet sociale. Në përgjithësi nuk kontaktojnë me të tjerët, luajnë vet dhe tërhiqen në vete. Janë pasiv në interaksione sociale dhe nuk tregojnë interes për të tjerët. Emocionet i shfaqin në mënyrë të vet.

■ Spektri i kufizuar i sjelljes dhe joimagjinata në lojë. Tek fëmijët autistë sjelljet nuk janë adekuate për nivelin e zhvillimit të tyre. Fëmija luan duke përsëritur lojën e njëjtë, me objektet e njëjta për kohë të gjatë. Shpesh i shqetësojnë ndryshimet më të vogla të rutinës së sjelljes. Mund të jenë posaçërisht të lidhur me objekte të caktuara. Janë te mahnitur me lëvizjen, dritën, objektet rrotulluese ose ujin që rrjedhë.

Cili është shkaku?

Janë dy qasje të ndryshme që shpjegojnë shkaqet e paraqitjes së autizmit: qasja biologjike dhe qasja sociokulturore.
● Qasja biologjike. Hulumtimet kanë dëshmuar prezencë të bazës gjenetike. Autizmi është më i shpeshtë tek binjakët. Poashtu, janë gjetur abnormalitete kromozomike tek personat me këtë çrregullim. Disa studime tregojnë lidhshmëri të autizmit me pengesat gjatë periudhës prenatale (mundësia e zhvillimit të autizmit te fëmija është më e madhe nëse nëna gjatë shtatzënisë është e sëmurë nga rubeola). Sipas rezultateve te çrregullimet autiste përfshihet cerebellum, i cili është përgjegjës për lëvizjet, por edhe ka rol te fokusimi i vëmendjes.

●Qasja sociokulturale. Në fillim të kërkimeve hulumtimeve për autizmin, shkencëtarët kanë parashikuar se disfunksionaliteti familjar dhe stresi social, paraqesin shkaqe parësore. Sipas Leo Kanner, prindërit e ftohtë dhe opsesiv krijojnë klimë të pavolitshme për zhvillimin e fëmijës, mirëpo teoria e tij nuk u tregua e saktë. Duke i krahasuar fëmijët autistë dhe fëmijët pa këtë çrregullim,hulumtimet kanë treguar se ndarja e prindërve dhe problemet financiare nuk ndikojnë në zhvillimin e autizmit.

Trajtimi i autizmit

Në trajtimin e autizmit rolin më të madh e ka familja dhe rrethi shoqëror. Kujdesi tek fëmijët autistë nënkupton nxitjen e zhvillimit në të gjitha sferat e jetës, nxitjen e të folurit, motivimin e interaksionit me rrethin dhe ushtrim e përmbushjeve të detyrave ditore në mënyrë të pavarur.
Gjatë trajtimit të autizmit, aplikohet terapia biheviorale, ushtrimi i komunikimit, rrethina e ngrohtë dhe përkrahëse (përkrahja e prindërve dhe edukimi i tyre).
Terapia biheviorale tek autizmi përdoret ka 30 vjet. Qëllimi i terapisë është që fëmija të mbizotëroj sjelljet adekuate të cilat përfshijnë të folurit, aftësitë sociale dhe aftësitë e vetëndihmesës. Aty përdoret modelimi dhe kondicionimi operativ. Në modelim demonstrohet sjellja e dëshiruar të cilën fëmija duhet ta pranoj, ndërsa me kondicionim këto sjellje përforcohen. Proceset e lartpërmendura biheviorale nuk pranohen lehtë për arsye se personat autistë kanë probleme me imitim. Mirëpo,tek mësimet adekuat dhe përsëritjeve të shumëfishta, kjo terapi tek fëmijët autistë jep rezultate shumë të mira.
Ushtrimi i komunikimit përfshinë të folurit me shenja dhe gjeste dhe komunikim simultan i cili kombinon shenjat dhe të folurit.
Numri i madh i fëmijëve autistë tregon shkallë të lartë të dhuntive në sfera të ndryshme. Më së shpeshti në muzikë, art dhe ndonjëherë edhe në matematikë.
Fatkeqësisht, ende nuk ka tretman i cili do të ndërpriste në përgjithësi sjelljet autiste, mirëpo është e mundur të ndihmohen fëmijët që të funksionojnë dhe komunikojnë më lehtë me rrethin. Në rastet e intervenimeve të hershme, saktësisht me reagime në kohë të duhur, simptomat e autizmit mund të zbuten dukshëm.

Gabimet e rrezikshme në edukimin e fëmijëve

Nëse mendoni se nuk mund ta edukoni fëmijën pa e frikësuar, atëherë këtë mund ta bëni me anë të metodave të drejta të disiplinës dhe me dashuri.

Shpeshherë, prindërit përdorin metodat e frikësimit ndaj fëmijëve të vegjël për të arritur te qëllimet e tyre. Në rastet kur fëmija nuk fle, nuk ha, apo nuk i bindet prindërve, të rriturit menjëherë “strehohen” tek shprehjet e famshme të frikësimit për të sjellë në vend disiplinën.

Problemi kryesor sipas psikologëve, është se fëmijët jo rrallë mund të mbeten peng i këtyre frikësimeve duke u mbyllur në vetvete apo duke i përjetuar rëndë shumë situata normale.

Asnjëherë mos e lini vetëm me objektin nga i cili frikësohet: kjo teknikë mund të jetë e vlefshme për të rriturit. Por tek fëmijët mund të hapë plagë të pashërueshme në të ardhmen. Mos e lini vetëm në errësirë fëmijën që ka frikë nga errësira. Mos mendoni se do të mësohet. Ky veprim ndoshta bëhet shkak për thellimin e çrregullimit në sjellje (thithja e gishtit, ngrënia e thonjve, të lagurit natën etj).

Mësojeni fëmijën tuaj gradualisht me gjënë nga e cila ka frikë; fëmijës që ka frikë macen thojini ta vizatojë atë, pastaj merrini një mace lojë, luani bashkë me të, përkëdheleni ju më parë, pastaj përkëdheleni bashke dhe ushqejeni.

Tregohuni të kujdesshëm në krijimin e një ambienti të qetë në shtëpi: frika e fëmijës do të shtohet në një shtëpi ku përjetohen shpesh grindje dhe tensione të ndryshme familjare.

Mos tregoni shenja frike afër fëmijës: Sepse fëmija mund ta mësojë frikën nëpërmjet imitimit dhe shembullit që i jepet.

Komunikimi prind - femije

Të jetosh mes të qeshurave do të thotë të jetosh me mencuri dhe kjo është gjëja më e mirë që na japin fëmijët, të rriturve u takon ta përkrahin ndjeshmërin e tyre dhe komunikimin me cdo gjë që ndonjëherë të rriturit nuk mund ta shohin.
Kur lindim, jemi të lirë prej paragjykimeve dhe kemi një vizion të veçant që na shoqëron gjatë gjithë fëmijëris sonë, deri në momentin kur një i rritur na mëson një realitet ndryshe nga ai që mendonim se ishte jeta dhe bota.
Është e rëndësishme të kuptojmë që fëmijët janë qënie speciale, me shumë ndjeshmëri që të rriturit duhet ta ushqejn më shumë, duke i dëgjuar me zemër për të kuptuar më shumë prej tyre.
Fëmijët janë në gjëndjë të thonë atë që u pëlqen, na flasin për gjëra që ne shpesh nuk i kuptojm si për jetë të tjera, apo për atë që kanë qënë në jetët e tyre të mëparshme.
Por, gjatë rritjes për shkak të ndikimeve të jashtme, fëmijët e humbasin këtë ndjeshmëri duke e zëvendësuar me mendime racionale, duke besuar vetëm atë cka mund të vërtetojnë.

Komunikimi me fëmijët është pika thelbësore. Te kapësh vëmëndjen e fëmijëve dhe tua shpjegosh gjërat në një mënyrë që të jenë sa më të kuptueshme për ta.
Pra, tju flasësh fëmijëve nuk është e veshtirë, ekziston gjithmon një mënyrë që ti bësh të të dëgjojnë.
Komunikimi me fëmijët kerkon që të jesh i hareshëm dhe entuziast dhe kur është e nevojshme duhet të kesh gulimin e duhur që gjithsesi nuk është agresiviteti.

Komunikimi një proçes kompleks

Kur flitet për komunikimin te fëmija, duhet të dimë që kemi të bëjmë me një proçes kompleks që përfshin të paktën tre sisteme: fëmija, gjuha, konteksti i marrjes së gjuhës.
• Fëmija është “një qënie që kupton” dhe që ka disa mekanizma e potenciale, si p.sh.
sistemi nervorë, aparati i frymëmarrjes, vëmëndja selektive për tingujt, proceset konjitive etj.
Pozicioni inatist, i shprehur fillimisht nga Noam Chomski pohon se ka një mekanizëm të lindur në marrjen e gjuhës dhe një pjekje biologjike që e favorizon atë.

• Gjuha është “një sistem që duhet të mësohet”; ajo ka nivele të ndryshme që po të
mësohen në mënyrë të ndërvarur mund të analizohen në mënyrë të dallueshme. Ka disa disiplina që studiojn këto nivele të ndryshme, si p.sh. fonologia, morfologjia, semantika, sintaska etj.

• Konteksti i marrjes së gjuhës: komunikimi është i gjithë proçesi i marrjes dhe i
përdorimit të gjuhës në një mjedis specifik komunikativ dhe në një mjedis specifik kulturor (historikisht dhe shoqërisht i përcaktuar). Kjo është teza e L. Vigotskit, e mbështetur pastaj nga Bruner.
Konteksti i marrjes së gjuhës tek fëmija, është i formuar nga diada nënë-fëmijë dhe nga skema e rregullt ciklike që vendoset mes tyre.

Ndërsubjektiviteti primar dhe ndërsubjektiviteti sekondar

A. Ndërsubjektiviteti primarMes nënës dhe fëmijës zhvillohet një lloj bisede primitive që Schaffer e quan pseudo-dialog. Me fjalë të tjera nëna dhe fëmija kanë një shkëmbim që quhet ndërsubjektivitet primar në të cilin shkëmbimi nuk është i qëllimshëm dhe është i qendërzuar mbi pjesmarrësit, pra vetëm mbi diadën nënë-fëmijë dhe jo mbi realitetin e jashtëm.
Sipas Bruner që mbështet tezën integracionaliste ( ndërthurjen mes tezës inatiste të gjuhës së lindur dhe tezës sociokulturore e ndërtimit të gjuhës), fëmija duket se ka katër aftësi konjitive:

• Caktimi i një qëllimi: fëmija duket sikur vepron në mbështetje të një aktiviteti të drejtpërdrejt dhe të një qëllimi;
• Kompromisi: fëmija duket sikur përshtatet në komunikim;
• Sistematika: fëmija duket se ka një rregull dhe një shkallë të lartë sistematike në veprime;
• Abstragimi: fëmija bënë shumë gjëra nëpërmjet kombinimit te pak veprimeve.

Fëmija arrin shpejt rezultate të larta me pak veprime të kombinuara sëbashku. Mbi këtë formë “shkëmbimi primitiv” strukturohet gjuha dhe komunikimi.
Shkëmbimi është një situatë ballë për ballë: të sapolindurit e dinë që fytyra, buzëqeshja dhe shprehitë e nënës janë të lidhura me ta. Dalë-ngadalë, kapja e shikimit bëhet tërheqje e vëmëndjes drejt një objekti të jashtëm (nga diada kalohet në një objekt të tretë).
Edhe i rrituri ndryshon sjelljen e tij. Në fazën e parë mbanë fëmijën me fytyrë nga ai me pozicion ballor. Në fazën e dytë i rrituri orienton fëmijën drejt objekteve të jashtme.

B. Ndërsubjektiviteti sekondar
Rreth moshës 10-12 muajsh, komunikimi bëhet i qëllimshëm: shkëmbimi përfshin dhe realitetin e jashtëm. Në veçanti orientohet mbi objekte ose veprime që fëmija do të përmbushë. Gjestet zhvillohen paralelisht me vokalizimet dhe janë tregues të zhvillimit të fëmijës. Gjestet përfshijnë nivele të ndryshme, si:
• gjesti tregues, për të treguar apo kërkuar
• gjesti njoftues, për të shpallur
• gjesti përfshirës, që do të thotë ( më jep, merr, shiko)
Gjuha e nënës

Mënyra se si flet nëna me fëmijën ka karakteristika të veçanta në të gjitha gjuhët, sepse ka funksione specifike.
Timbri është i lartë, toni rritës ( ju jepen rëndësi pjesëve finale ), shqiptimi i ngadaltë. Përdoren fjalët kyqe; seleksioni leksikor iu jep përparësi fjalëve që janë etiketa të përgjithëshme, që përfshin pjesën më të madhe të karakteristikave më të dukshme.
Sintaksa është e thjeshtëzuar, në sensin që zakonisht përdoret veta e tretë, përdoren më shumë emra sesa folje. Fjalitë janë më shumë pohuese sesa mohuese, më shumë aktive sesa pasive. Strukturat e fjalive janë homogjene dhe të rregullta.
I rrituri ka gjithmon një funksion mbështetës dhe riforcues. Ai flet duke përshkruar veprimin që po bën, ose duke përshkruar objektin mbi të cilin po vepron, por gjithmon duke mbajtur një shkëmbim aktiv me fëmijën. Nëse fëmija tregon një objekt, I rrituri interpreton, bën lidhjen me kontekstin dhe përmbush dëshirën e fëmijës.

Zhvillimi i gjuhës tek fëmija

• Në muajin e 6-të fëmija shprehet me fjalën e vetme që përmbledh një fjali të tërë, ose siç quhet ndryshe holofraza.
• Në muajin e 12-të kemi një zhvillim leksikor dhe semantik, me një pasurim të fjalorit që përdoret në mënyrë pasive dhe aktive.
• Në muajin e 18-të (+\- 4 muaj ) kemi një zhvillim të madh të fjalorit dhe fillon zhvillimi i gramatikës me kuptimin e 100 fjalëve dhe prodhimin e 2 fjalëve. Faza e fjalisë me 2 fjalë duket se ndodh në të gjitha gjuhët dhe ky është një argument në mbështetje të tezës inatiste.
• Në muajin e 24-rt fëmija arrin të shprehë fjali të thjeshta me kryefjalë-folje-kundrinor.
• Në muajin e 36-të fëmija shprehet me fjali të përbëra ( me 2 folje) dhe në moshën 4 vjeç me fjali të bashkrenditura.

Gjuha egocentrike

Si Zhan Piage, ashtu edhe Lev Vigotski kanë vënë re se fëmija ka një riprodhim të gjuhës krejtësisht specifike. Sipas Piage, gjuha egocentrike është baza strukturore e të folurës së më vonshme. Ai e lidh gjuhën egocentrike me faktin që fëmija ka një të menduar egocentrik deri rreth moshës 7 vjec, pas kësaj moshe gjuha egocentrike zhduket dhe zëvendësohet me gjuhën e socializuar.
Vigotski mendon se edhe gjuha egocentrike është njësoj me gjuhën e socializuar, që tranformohet më vonë në gjuhën e brëndëshme.

Shtrirja gjuhësore

Injacio Mate Blanko thekson faktin se në zhvillimin e gjuhës janë të përfshirë proçese shumë komplekse me ndërhyrje të mëdha mes anës logjike dhe asaj emocionale. Ndërhyrjet reciproke janë edhe shkaku i gabimeve logjike dhe keqkuptimeve. Në lidhje me këtë problem I.M.Blanko shprehet se ka vetëm një zgjidhje: shtrirja gjuhësore ose përgjithësimi gjuhësor-komunikativ, zhvillimi i leksikut dhe i të folurës për të analizuar, shpjeguar, sqaruar dhe dalluar anët emotive nga ato logjike.
Ndërsa Brunes mendon se, të gjitha proçeset e mësimit kanë të bëjnë me ndërtimin e një gjuhe të përshtatshme me fenomenet, ndërsa studiohet në mënyrë analitike situata socializuese mes grupeve të moshatarëve apo të të rriturve, që kryejnë detyrën e tyre të transmetimit të dijeve.
Proçesi i analizës është pikërisht zhvillimi i një të foluri analitik personal, në gjëndje që të pasqyroj në mënyrë të pasur dhe koherente proçeset e analizuara.

Kodi i “ngushtuar” dhe kodi i “zgjeruar” sipas Basil Bernstein

Një tjetër studim që na jep një pikëpamje të re mbi analizën e të folurit është ai i B. Berstein, i zhvilluar me një kampion të ndarë në klasa sociale sipas prejardhjes.
Berstein vuri në dukje se si në komunikimin e përditshëm subjektet e klasave më të varfra, përdornin atë që ai e quante “kodi i ngushtuar” duke ju referuar me këtë temë një mënyre të foluri shumë të lidhur me kontekstin, me një sintaksë shumë të thjeshtë dhe me një përdorim të madh të gjesteve treguese që nuk të lejonin të dilje jashtë kontekstit dhe kuptimit letrar të menjëhershëm.
Përkundrasi, subjektet që u përkisnin klasave më të larta sociale, përdornin një “kod të zgjeruar”, duke marrë parasysh eksperiencat jashtë dhe sipër kontekstit dhe me një përdorim të kohëve dhe mënyrave pa pasur nevojën e përdorimit të gjesteve.
Është e dukshme që analiza e Basil Bernstein na shtyn të pyesim, se sa ndikon faktori edukativ në marrjen e një “kodi të zgjeruar” dhe cili është në këtë rast roli i të rriturit që edukon? Përgjigja duket se është përforcimi nga ana e të rriturit, e shtrirjes gjuhësore dhe shtimit të kujdesit ndaj proçesit të analizës dhe përvetësimin e saj, e shoqëruar kjo me një ndjeshmëri emotive dhe afektive.
Nga ana tjetër, postulatet e komunikimit pohojn se u duhet kushtuar një kujdes i madh i nivelit të marrëdhënies dhe pikëpamjes reciproke.

Vazhdimsia dhe ndërprerja në zhvillim: stadet sipas Erickson

Në vazhdimsi të këtij studimi ja vlen të kujtojmë dhe Ericksonin, që i dha rëndësi të madhe vazhdimsisë mes stadeve të jetës së një personi, duke theksuar se zhvillimi në çdo fazë është koherent me fazën pasardhëse.
Ai dalloi tetë stade zhvillimi dhe gjatë secilit stad, njeriu vihet përballë një krize që duhet zgjidhur. Kështu në varasi të përgjigjes, pozitive apo negative që individi i jep krizës, formohen dhe polarizohen ndjenjat, emocionet, konjicionet dhe koncepti për veten.
Duke qënë se stadet kanë jetgjatësi dhe rëndësi të ndryshme, dihet se sa dëm mund të shkaktojne ne stadet e para të zhvillimit të fëmijës, që më pas mund të ndikoj në të gjithë jetën.

Faktorët e zhvillimit komunikativ


• Empatia
Niveli i parë empatik ka të bëjë me kapjen e vëmendjes së fëmijes dhe stimulimin e deshirës së tij për të ndenjur me ne. Fëmija fillon të përdor gjuhën e trupit: të qeshë, të prodhojë gjëra të lezetshme dhe jo të zakonshme, të hapi krahët, të përplasë duart etj.

• T’i lihet fushë e lirë fëmijës
Sjellja e të rriturit influencon mënyrën se si ndërvepron fëmija. Duhet të kemi një sjellje marrëse, duke i lënë fëmijës hapësirën dhe kohën për të ndërvepruar në mënyrë aktive pa e mbytur me pyetje të shumta.

• Të kënaqemi edhe ne
I rrituri duhet të përfshihet aktivisht në lojën e fëmijës, në mënyrë që jo vetëm të kënaqë fëmijën por edhe të kënaqet vetë.

• Të dimë të rrijmë në heshtje
Është e vështirë të rrimë në një gjendje heshtjeje, situatë në të cilën gjendemi shpesh me fëmijët me probleme gjuhe. Tendenca natyrore është mbushja e hapësirave boshe me fjalë pa pasur parasysh që po flasim në vend të fëmijës.

• Krijimi i një “baze të sigurtë”
Kush hyn në marrëdhënie me fëmijen mund t’i krijoj atij një “bazë” me të cilën e ndihmon të eksplorojë mjedisin përreth. Sic e shpjegon Bowlby, në teorinë e tij të atashimit në lidhje me marrëdhënien nënë-fëmijë, edhe në këtë rast nuk mund të ketë një eksplorim të vlefshëm nëse fëmija nuk ndihet i sigurtë me njeriun që e mbështet.

• Të mbështesim iniciativën e fëmijës
Ti lëmë fëmijës iniciativën duke thjeshtëzuar takimin mes aktivitetit të tij dhe qëllimit të të rriturit; në këtë mënyrë shtohet mundësia e një aleance të mirë me fëmijën. Nëse do të jetë ai që do të marrë iniciativën do të kemi një mundësi më të madhe për arritjen e rezultateve pozitive sepse do të jetë i interesuar të rrijë me ne. Kur ne t’i përgjigjemi ndërmarrjeve të tij do t’a ndihmojmë ti zhvillohet sensi i sigurisë.

• Të heqim dorë nga prirja egocentrike
Fëmija që mëson me ne është një qënie unike që është në një moment vendimtar të zhvillimit të tij konjitiv, linguistik, afektiv.
Momenti i tij zhvillimor është i ndryshëm nga ai i të rriturit dhe është e nevojshme një formë përshtatjeje nga të dyja palët për të pasur një komunikim efektiv. Duhet që i rrituri të shkëputet nga vizioni i tij adulto-centrik dhe të deportojë ne botën e fëmijës. Për të bërë këtë mund të ndihmohemi nga vetë fëmija dhe nga ajo që njohim për të.
Duhet të ekuilibrojmë nivelin e përgjithshëm të fëmijës në mënyrë që mos ti kërkojmë tepër ose tepër pak dhe te favorizojmë pjekjen e perbërësve të gjuhës mbi të cilën po punojmë

Të rrisim ndjeshmërin e fëmijëve

1- Një prej mënyrave që fëmijët të ruajn ndjeshmërin e tyre personale, është duke i mbajtur ata gjithnjë e më shumë në kontakt me natyrën. P.sh. duke i shëtitur në plazh, në malë apo dhe në fshat.

2- Është shumë e rëndësishme që fëmijëve tu bëhen pyetje për atë që i rrethon.
P.sh. cfarë u pëlqen në shtëpin që jetojnë dhe në këtë moment të rriturit duhet të shohin me sytë e një fëmije dhe të reflektojn rreth përgjigjeve të tyre.

3- Duhet ti motivojm të duan natyrën, lulet, kafshët sepse është gjë e mirë që të mbajnë
një komunikim me gjithë këta element që gjenden kaq afër me dashurin.
p.sh. bëj të mundur që të flasin me lulet, kjo gjë më vonë do të zhvilloj aftësin e tyre për të komunikuar me të tjeret.
Kjo lidhje mes fëmijëve dhe gjërave që na rrethojn, ndodh në një mënyrë të thjesht sepse për fëmijët nuk është ndonjë sforco, por diçka shumë natyrale.

Si të komunikojm me fëmijët

Komunikimi i prindërve kundrejt fëmijëve modifikohet dhe nderlikohet natyrshëm me rritjen e femijës.
Shpesh gjysherit e kanë zakon tu flasin fëmijëve me një gjuhë fëmijnore, duke i shprehur fjalet si fëmijë te vegjël: kjo lloj gjuhe quhet "fëmijërishtja". Por, ky lloj komunikimi mund të përdoret kur i drejtohesh një foshnjeje, kur fëmija fillon të eksperimentoj fjalët e para është e rëndësishme ti mësojmë shqiptimin e saktë, në formën gramatiore dhe në sintaks.
Gjuha mes fëmijëve dhe te rriturve, ndryshon gjatë rritjes së fëmijëve dhe aftësis së tyre për të kuptuar; për këtë, nuk ka gjithmonë një mënyrë të duhur të komunikimit.

Disa pika për ti pasur parasysh:
- Fëmijërishtja është një form komunikimi mes foshnjes dhe nënës: nuk janë fjalët të rëndëishme më tepër sesa toni i ëmbël dhe i butë i nënës që tërheqin vëmëndjen e fëmijës.
- Fëmijërishtja nuk u vjen spontanisht të gjithë prindërve (mund të thuhet që është një mënyrë e përdorur më tepër nga gjyshërit), por kjo nuk ka ndonjë rëndësi në krahasim me tonin e përdorur.
- Pas muajve të parë është e rëndësishme tu flasim fëmijëve me fraza të thjeshta por, duke i shqiptuar drejtë, në mënyrë që ta dëgjojnë saktë fjalën që avash avash do të mësojnë.
- Është e rëndësishme tu flasim në vetën e tretë, sepse fëmija nuk është akoma në gjëndje të dalloj “unë” nga “ti”.
- Rreth një vjeç fëmija fillon të përsërisë fjalë që dëgjon dhe rreth 18 muajsh fillon të thotë ndonjë frazë të thjeshtë. Në këtë moment duhet ta stimulojmë fëmijën të flasë duke i treguar mënyrën e duhur të fjalës.
- Mënyra më e mirë për të ndihmuar fëmijën të flasë në mënyrë korrekte, është duke përsëritur shprehjën e tij drejt dhe jo duke e përsëritur në të njëjtën mënyrë si fëmija.
- Ta inkurajosh duke i thënë dhe “të lumtë” apo fjalë të tjera si këto, atëher kur arrin ta shpreni qartë frazën.

Kur duhet bërë djalin “synet”?

Cirkumcizioni (syneti) është procedura
kirurgjike për heqjen e lafshës së penisit. Sot, dëshmitë shkencore
përfundimisht na tregojnë përparësitë e synetisë së fëmijëve.
Dr. Dëfrim Koçinaj, kirurg pediatrik,

Sa është i shpeshtë cirkumcizioni?
Rreth një i pesti mashkull në botë është i bërë synet, më së shpeshti
për arsye fetare (procedura bëhet pak kohë pas lindjes, ose deri ne
pubertet), ndërsa më pak bëhet për arsye mjekësore kryesisht tek të
rriturit .
Arsyeja pse duhet bërë djalin tonë “synet”?
Arsyet për realizimin e rrethprerjes ndahen në tre grupe:
• dedikimi religjioz
• për arsye mjekësore të menjëhershme
• për të parandaluar sëmundjet në të ardhmen
Shkaqet mjekësore
Lafsha e ngjitur e cila nuk tërhiqet dot
Pamundësia e tërheqjes së lafshës tek fëmijët e porsalindur është
fiziologjike (normale) për shkak të ngjitjeve të saj me kokën e penisit
(glansin), të cilat ngjitje e mbrojnë shtresën sipërfaqësore (epitelin) e
kokës së penisit nga dëmtimet korozive të urinës.
Rreth 50 % e djemve 1 vjeç e kanë lafshën e ngjitur me kokën e penisit,
rreth 30% të djemve 2 vjeç, rreth 10% e djemve 4 vjeç dhe rreth 5% e
djemve 10 vjeç.


Fimoza
Është ngushtimi unazor i lafshës së penisit në hapjen e saj. Kjo vjen si
pasojë e infeksioneve të shpeshta të unazës së lafshës për shkak të
pranisë së ngjitjeve të lafshës me kokën e penisit dhe për shkak të
higjienës jo të mirë.
Fimoza e vërtetë paraqitet me një unazë të bardhë, cikatriksiale (të
fortë), të ngushtë dhe është e pazakontë para moshës 5 vjeçare, si dhe
zakonisht paraqitet para pubertetit. Fimoza është shkak i vërtetë dhe më
i shpeshtë i cirkumcizionit me indikacion mjekësor. Simptomat të cilat
paraqiten në këto raste janë, irritimi ose gjakderdhja në buzët e
lafshës, therja ose dhimbja gjatë aktit të urinimit (dizuria) ose
pamundësia për të urinuar. Ndryshimet që ndodhin në lafshë janë të
njohura me emrin balaniti kserotik obliterant (BXO), që mund të jenë
kanceroz nëse nuk trajtohet. Fimoza mund të parandalohet me programin
ditor të trajtimit higjienik në kuptimin e tërheqjes së lafshës dhe
banjave me çaj kamomili.
Parafimoza
Është një gjendje urgjente ku lëkura e lafshës kthehet rreth kokës së
penisit dhe e shtrëngon atë. Prindi duhet urgjent ta dërgoj fëmijën tek
kirurgu i fëmijëve, i cili duhet ta repozicionojë urgjent lafshën me
gishta, ose duke e bërë një prerje në pjesën shpinore të lafshës ose
duke realizuar cirkumcizionin urgjent.
Ballanopostiti akut
Kjo gjendje ka të bëjë me skuqjen dhe ënjtjen e lafshës dhe të kokës së
penisit dhe me lirimin e një sasie të qelbit nga hapësira midis lafshës
dhe kokës së penisit. Kjo është gjendje urgjente që kërkon pastrimin e
qelbit nga ana e kirurgut të fëmijëve dhe pastaj trajtimi në të shumtën e
rasteve vazhdohet në shtëpinë e pacientit nga ana e prindit me lecka
lokale te njomura me çaj kamomili, si dhe me barna të lehta kundër
dhimbjes (siç është paracetamoli, i cili mund të blihet në farmaci edhe
pa reçetë). Më pastaj vlerësohet shkaku i cili ka sjellë deri në këtë
gjendje. Cirkumcizioni rezervohet vetëm për rastet që përsëriten.
Për të parandaluar sëmundjet në të ardhmen
Cirkumcizioni rutinor ka shumë të mira në bazë të studimeve të ndryshme në drejtim të parandalimit të sëmundjeve, siç janë:
- infeksionet urinare, ku djemtë e pa bërë synet sëmuren 10 herë më shpesh,
- sëmundjet seksualisht të transmetueshme (SST), si kankroidi, sifilizi, gonorrea, kandidiaza apo herpesi gjenital,
- HIV/AIDS, është parë një rrezik dukshëm më i zvogëluar tek meshkujt e bërë synet,
- kanceri i qafës së mitrës, ka një numër të zvogëluar tek gratë, burrat
e të cilave janë të bërë synet, sepse kanë një rrezik të ulur të
infeksionit shkaktar për këtë kancer (nga papiloma virusi human),
- kanceri invaziv i penisit, ka një numër dukshëm më të vogël tek meshkujt e bërë synet.
Cilët fëmijë nuk mund të bëhen synet?
Ata që kanë probleme të lindura të organit gjinor mashkullor (hipospadia
dhe epispadia- anomali të zhvillimit të kanalit të urinimit e që
kërkojnë intervenim kirurgjik shumë delikat, prandaj patjetër duhet
konsultuar kirurgun e fëmijëve). Gjithashtu ata që kanë probleme me
mpiksjen e gjakut, me alergjinë në barna dhe në lëndët anestetike për
përdorim lokal, ata që kanë probleme të rënda me frymëmarrjen, me
zemrën, etj. Në këto raste të bëhet patjetër kontrolli tek mjeku
përkatës, për të aranzhuar procedurën kirurgjike në kushte spitali, me
analizat e nevojshme përcjellëse.
A duhet shmangur cirkumcizionin?
Pra, në bazë të asaj që u tha më lartë, megjithë kundërthëniet të cilat
kanë ekzistuar me shekuj, cirkumcizioni duhet bërë pa hezitim, nëse
ekziston arsyeja religjioze, apo ajo mjekësore.

Cirkumcizioni rutinor duhet bërë në moshën neonatore apo në moshë më të rritur?
Ekzistojnë mendime kundërthënëse edhe në lidhje me moshën e fëmijës. Në
bazë të studimeve të shumta, opinioni i përgjithshëm është që, nëse
është e mundur cirkumcizioni të shtyhet deri në moshën kur fëmija fillon
kontrollimin e aktit të urinimit. Pra, kur i hiqen pampersat, sepse
prania e vazhdueshme e urinës irriton vrimën e jashtme të uretrës
(kanalit të urinimit) gjë që çon në ngushtimin e kësaj vrime, e që është
komplikim që kërkon ndërhyrje kirurgjike.
Dialogu i mirë me fëmijën dhe prindin është çelësi i suksesit!
Fëmijën duhet ta përgatisim psikologjikisht duke i shpjeguar qartë se
syneti është procedurë relativisht e thjeshtë, rutinore dhe që ai nuk do
të ndjejë dhimbje (shumë e rëndësishme). Duhet që syneti të bëhet me
dëshirën e fëmijës e jo me forcë. Nëse fëmija ka frikë të tepruar apo
është tepër agresiv mund të përdoren qetësues, por kjo nuk ndodh shpesh.
Komunikimi me prindin duhet të jetë më konstruktiv (ai është bartësi
ligjor i përgjegjësive, si kujdestar i fëmijës të tij). Gjithashtu
prindi duhet të jetë pjesëmarrës aktiv në procedurën e cirkumcizionit, e
sidomos pas kryerjes së procedurës, kur ai duhet me përpikëri t’i
zbatojë këshillat e dhëna nga kirurgu i fëmijëve.
Procedura kirurgjike
Trajtimi kirurgjik bëhet me “dorë të lirë”. Është një nga mënyrat më të
sigurta për realizimin e kësaj procedure kirurgjike. Ekzistojnë dhe
metoda tjera si: unaza Mogen, Gamco apo Plastibell. Asnjëherë nuk duhet
realizuar prerjen e lafshës me djegie elektronike (termokauter).
Komplikimet pas cirkumcizionit
Komplikimet pas cirkumcizionit janë të një shkalle të ulët, janë të
lehta, por mund të jenë dhe serioze. Komplikimet e lehta janë
gjakderdhja dhe infeksioni, ndërsa komplikimet e rënda (më të rralla)
janë fasciti nekrotik, sepsis (gjendje e rëndë e infeksionit të
gjeneralizuar të organizmit), meningjiti, etj. Komplikimet e rënda
ndodhin kur procedura e synetisë bëhet nga njerëz jo të kualifikuar
(xharrahu, infermieri, mjeku jo i trajnuar) dhe kur nuk janë respektuar
rregullat e sterilizimit, apo kur janë përdorur materiale me afat të
skaduar. Prandaj, gjithmonë kur fëmija juaj ka nevojë për kryerjen e
procedurës së synetisë, qoftë për shkaqe religjioze, apo mjekësore,
duhet të konsultoheni me kirurgun pediatrik.

Si t’i jepet bebes ilaçi ?

Ilaçet për fëmijë, para së gjithash për ata të vegjlit, prodhohen kryesisht në formë shurupi apo pluhuri i cili tretet. Nga pesha e bebes varet edhe doza e ilaçit, ndërsa mjeku do t’i përshkruajë saktësisht sa duhet të jepet në një dozë, në ç’kohë jepet dhe sa zgjat dhënia e ilaçit. Këtyre udhëzimeve duhet rreptësisht t’u përmbaheni.

Para dhënies së ilaçit, bëjeni gati shiringën (pa gjilpërë) apo lugën e vogël. Beben duhet vendosur në pozitë gjysmë të ulur dhe duhet hedhur ilaçin në gojë – anash, sepse ashtu më së lehti do ta përpijë. Nëse ndodh që bebja ta pështyjë apo ta vjellë ilaçin menjëherë pasi t’ia keni dhënë, ose në periudhën deri në 10 minuta, duhet përsëritur procedurën me tërë dozën e caktuar. Nëse e vjell pas njëzet minutave, nuk duhet përsëritur më.

Në rast që fëmija ka temperaturë të lartë, më parë duhet ulur temperaturën e pastaj t’i jepet ilaçi. Preferohet që nëna t’ia japë ilaçin fëmijës, për shkak të marrëdhënieve të mira ndërmjet nënës dhe fëmijës. Duhet shmangur dhënia e ilaçit nga shishja, apo me lugën me të cilën ushqehet bebja. Nëse bërtet dhe refuzon, dhënia e ilaçit duhet shtyrë për më vonë. Më parë duhet të qetësohet, të argëtohet dhe gjatë lojës të marrë ilaçin. Assesi nuk është mirë që me dhunë t’i jepet fëmijës ilaçi.

Mbyllja e kanalit të lotit

Te foshnjat shpesh e hasim të mbyllur kanalin e lotit. Kjo ndodh për shkak të mos hapjes së valvulës në kanalin e lotit e cila hapje duhet të ndodhë pas lindjes.
Shenjat që i vërejmë te këta fëmijë janë: lotim shumë i shprehur, sekret ujor ose i turbullt që del nga syri, krurje e shprehur e syrit.
Në literaturën më të re gjejmë se 96% - 98% të rasteve kanali hapet me masazh (presion të lehtë të këndit të brendshëm të syrit) dhe përdorim të antibiotikëve deri sa fëmija të mbushë 12 muaj.
Në bazë të këtyre të dhënave shihet se është e panevojshme të bëhet sondimi para moshës një vjeçare, siç ndodhë te një numër i madh i rasteve këtu në Kosovë.

Si nëna, ashtu edhe vajza

Shpesh e keni dëgjuar shprehjen: “Si nëna, ashtu edhe vajza”. Shkencëtarët pohojnë se kjo shprehje bëhet e vërtetë pas moshës 32-vjeçare të jetës, kur femrat vërtet fillojnë të duken si nënat e tyre.
Një hulumtim në të cilin kanë marrë pjesë 1.000 participantë, ka treguar se pas moshës 32-vjeçare fillojmë të përdorim frazat të cilat i kemi mësuar nga nënat derisa na kanë edukuar dhe rritur.

Krahas përdorimit të fjalive tipike, murmuritjeve dhe proverbave, pjesëmarrësit në studim kanë pranuar se kanë filluar gjithnjë e më shumë të shqetësohen, të grumbullojnë ushqimin në shtëpi, të shikojnë telenovela dhe të bëhen më kokëfortë saqë kanë qenë. Ndërsa disa kanë pranuar se kanë filluar të krijojnë disa paragjykime të cilat më herët nuk i kanë pasur.

Edhe pse në studim kanë marrë pjesë edhe meshkuj edhe femra, 2/3 e femrave kanë qenë ato që pas moshës 32-vjeçare kanë filluar të sillen si nënat e tyre, ndërsa vetëm 1/3 e meshkujve kanë trashëguar sjelljen e nënës. /Telegrafi/

Pesticidet ulin inteligjencën te fëmijët

Kimikati të caktuar lidhet me pasojat negative afatgjatë tek fëmijët e palindur.
Kimikati i quajtura OrganoPhosphate ose OP gjendet në pesticidet dhe insekticidet më të zakonshme dhe më helmuese që përdoren sot. Ato japin rezultate duke sulmuar sistemin nervor të insekteve.
Tre studime mjekësore nga grupe të ndryshme shkencëtarësh matën nivelet e organofosfatit në urinën ose në plazmën e kordonin umbilikal të grave shtazëna për të vlerësuar efektet e pesticideve në inteligjencën e fëmijëve.
Një prej studimeve zbuloi se fëmijët 7 vjeçar, nënat e të cilëve kishin patur nivele të larta të pesticidi OP në urinë gjatë periudhës së shtatzënisë, kishin një shkallë inteligjence ose IQ, 7 pikë më të ulët sesa fëmijët, nënat e të cilëve kishin patur sasi të vogël organofosfati në sistemin e tyre.
Rezultate e studimeve që u botuan në revistën Environmental Health Perspectives, treguan se ndërkohë që studimet u kryen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri dhe krahasimi i një studimi me tjetrin ishte i pamundur, të tre studimet treguan një lidhje midis ekspozimit paralindjes ndaj pesticidit organofosfat dhe shkallës së ulët të inteligjencës tek fëmijët.

Vitamina D dhe anemia te fëmijët

Rritja e përqendrimit të vitaminës D për 1 ng/ml, rezulton me ulje të rrezikut për anemi për 3 për qind.
Hulumtuesit kanë testuar gjakun e më shumë se 9.400 fëmijëve të moshave ndërmjet 2-18 vjet, ndërsa krahas kësaj kanë vërejtur lidhshmërinë ndërmjet nivelit të vitaminës D dhe nivelit më të ulët të hemoglobinës dhe rrezikut më të madh të zhvillimit të anemisë.
Fëmijët me nivel më të ulët të vitaminës D se 20 ng/ml, kanë qenë për 50 për qind më të rrezikuar që të zhvillojnë anemi në raport me fëmijët, niveli i vitaminës te të cilët ishte më i lartë se 20ng/ml.

Përse nënat heqin dorë nga ushqimi me gji?

Ka nëna të cilat me sukses ditë e natë ushqejnë foshnjën e tyre me gji dhe, megjithatë, heqin dorë.
Ato janë nëna të cilat nuk kanë besim tek vetja. Ato frikësohen se nuk do të mund të vazhdojnë më shumë dhe vazhdimisht kërkojnë të verifikojnë frikën e tyre. Në qoftë se bebja nganjëherë qan më shumë se zakonisht, mendojnë se nuk kanë qumësht të mjaftueshëm.
Në qoftë se bebja ka ngërçe, i dalin puçrra apo ndryshojnë jashtëqitjen, posaçërisht nëse jashtëqitja merr ngjyrë të gjelbër, menjëherë dyshohet tek qumështi i nënës.
Shumë nëna heqin dorë nga ushqimi me gji për shkak të thashethemeve se bebja e cila ushqehet me ushqim artificial fiton peshë më të madhe. Ndonjëherë i luhatin ato që lexojnë se nënat e tjera kanë hequr dorë nga ushqimi me gji pas 2 apo 3 muajve për shkak se nuk kanë pasur qumësht të mjaftueshëm... Krahas kësaj, më afër e kanë shishen me ushqim artificial.

Shprehitë e mira që duhet t’i përvetësojë fëmija

Fëmija juaj është i pasjellshëm, i zhurmshëm, kruan hundën, komenton prapanicën e femrave që kalon para jush? Që fëmijës suaj t’i mësoni disa mënyra të mira të sjelljes, është koha që t’i jepni një leksion të mirë.
Ndihmojeni fëmijën që të përfitojë këto veçori, ashtu që do të formoni një zotëri/zonjushë të vogël që di të sillet ashtu si duhet.

Kur fëmija kërkon diçka, mësojeni që të thotë “të lutem”, ndërsa kur pranon diçka, le të dijë të thotë “faleminderit”. Nëse fëmija kërkon vëmendjen e dikujt, fillimisht le të kërkojë falje që i pengon dhe pastaj le të thotë çfarë dëshiron.

Gjithmonë, kur fëmija dëshiron të bëjë diçka, por nuk e di nëse është e drejtë, duhet të kërkojë lejen e prindërve. Në përgjithësi, është gjithmonë mirë që të konsultohet me prindërit rreth shikimit të televizorit, daljes me shokë, apo bërjes së detyrave...

Shpjegoni fëmijës suaj se njerëzit e tjerë nuk janë të interesuar për pakënaqësitë e tij. Prandaj mendimin e vet negativ le ta mbajë për vete, ndërsa për qëndrimet e veta le të flasë me shoqërinë e tij.

Mësojeni se nuk është mirë që të komentojë rreth njerëzve të tjerë, sidomos për karakteristikat e tyre trupore. Nga ana tjetër, komplimentet mund t’i japë secilën herë që dëshiron, sepse ato janë gjithmonë të mirëseardhura.

Preferohet që fëmija gjatë bisedës, t’i pyesë njerëzit tjerë se si janë. Në fakt, kur personi i rritur do ta pyesë fëmijën si është, xhentëlmeni i vogël apo dama e vërtetë e vogël do të përgjigjet, dhe pastaj do ta pyesë bashkëbiseduesin si është.

Fëmijën e urtë mësojeni të falënderojë miqtë e tij te të cilët e kalon kohën duke luajtur apo duke shikuar TV. Le të mësohet të trokasë derisa dikush të lajmërohet, dhe jo të hyjë menjëherë brenda.

Mësojeni të mos shajë asnjëherë dhe të tjerët të mos i thërrasë me emra jo të këndshëm.

Tetë për qind e fëmijëve janë alergjikë në ushqim

Një nga dymbëdhjetë fëmijë në SHBA mund të vuajë nga alergjia në ushqim, ndërsa më shumë se një e treta e tyre mund të kenë reaksione të forta alergjike.

Alergjitë më të shpeshta janë në kikirikë, qumësht dhe molusqe- pohon studimi i botuar në revistën Pediatrics.

Autorët e studimit shpresojnë se ky studim do të ngrejë vetëdijen te prindërit dhe arsimtarët se alergjitë në ushqime janë gjithnjë e më të pranishme dhe mjaft serioze, dhe në këtë mënyrë kjo informatë do të rezultojë me protokollet më kualitative nëpër shkolla, si edhe në aktivitetet e ndryshme në të cilat marrin pjesë fëmijët.

Të dhënat e studimit kanë treguar se rreth gjashtë milionë fëmijë në SHBA vuajnë nga alergjitë e ndryshme në ushqim, ndërsa në përqindje kjo është tetë për qind.

Ndërkaq, edhe pse kanë zbuluar se alergjitë në ushqim janë në rritje, shkencëtarët nuk kanë arritur ta kuptojnë arsyen se pse ndodh kjo.

Foshnjat e lindura me prerje cezariane më të rrezikuara

Foshnjat e lindura me prerje cezariane janë më të prira për t’u sëmurë nga astma, në krahasim me fëmijët që lindin me rrugë normale, njoftojnë shkencëtarët holandezë dhe ata zviceranë.

Këtë ndërlidhje, shkencëtarët e shpjegojnë me faktin që fëmijët, të cilët lindin me prerje cezariane, nuk bien në kontakt me bakteret e nënës dhe në këtë mënyrë nuk krijojnë imunitet të mjaftueshëm.

Hulumtuesit kanë dhënë një vlerë të lartë për rrezikun e këtyre fëmijëve për t’u sëmurë nga astma madje deri në 80 për qind. Mirëpo, përveç rrugës së lindjes, duhet të kihen parasysh edhe gjenet, të cilat kanë një rol të rëndësishëm në shfaqjen e sëmundjes. (P.sh. fëmijët që i kanë të dy prindërit të sëmurë me astmë, janë të rrezikuar tri herë më shumë për ta zhvilluar sëmundjen në krahasim me fëmijët, prindërit e të cilëve nuk vuajnë nga astma).

Numri i lindjeve me prerje cezariane është në rritje, ndërsa jo rrallë kjo, thjesht, është dëshirë e nënës dhe jo nevojë mjekësore.

Të folurit e vonshëm, pa pasoja në shëndet

Të folurit e vonshëm nuk ka kurrfarë ndikimi në shëndetin mendor të fëmijëve- ka treguar një studim australian.

Hulumtuesit pranë Universitetit “Western Australia” kanë përcjellë zhvillimin e fëmijëve të cilët flasin më vonë dhe kanë zbuluar se ata nuk janë më të turpshëm, depresivë ose më agresivë sesa moshatarët e tyre që kanë folur më herët.

Gjatë studimit janë përcjellë 1.400 fëmijë, ndërsa konkludimi i shkencëtarëve është se aftësia e vonshme e të folurit nuk është faktor rreziku për çrregullimet e mëvonshme emocionale apo në sjellje.

Televizori, nuk i trash fëmijët

Prindërit të cilët shqetësohen se fëmijët e tyre kanë kilogramë të tepërt sepse kalojnë shumë kohë para televizorit ose duke luajtur video-lojëra, nuk duhet të shqetësohen për këtë gjë.

Shkencëtarët kanadezë kanë bërë një studim përmes të cilin kanë tentuar të zbulojnë nëse qëndrimi para ekranit është i lidhur me peshën trupore të fëmijës, ndërsa kjo ka rezultuar e pavërtetë.

Ata thonë se pesha e tepërt është problem shumë më i gjerë, të cilin nuk mund ta eliminojnë me ndërhyrje të thjeshta, siç është largimi i fëmijëve nga televizori apo kompjuteri.

Ku hulumtim është mbështetur në të dhënat e 13 studimeve të mëdha, ku janë përfshirë më shumë se 3.000 fëmijë, prandaj lini fëmijët tuaj të kënaqen në mënyrën e tyre.

Këshilla për pushimet verore të fëmijëve

Nxënësit që kalojnë pushime të frytshme do të jenë në formën e duhur për të filluar vitin e ri shkollor. Specialistët pohojnë që pushimi ndikon pozitivisht si në zhvillimin psikologjik ashtu dhe në atë mendor.
"Kuptimi i pushimit qëndron në zbavitjen, relaksin, qetësimin dhe kalimin e një kohe të këndshme me prindërit, të afërmit, shokët e të tjerë. Për një zhvillim pozitiv psikologjik dhe mendor është shumë e rëndësishme që fëmijët t'i kalojnë pushimet duke u zbavitur, relaksuar dhe duke mbledhur energji", theksojnë psikologët, duke nënvizuar se aktivitetet të cilat bëhen gjatë pushimeve duhet t'i shërbejnë pikërisht këtij qëllimi.

Fenomeni më i rëndësishëm i cili ndikon në ecurinë e pushimeve padyshim që është dëftesa. Për disa nxënës dëftesa është një faktor emocioni dhe gëzimi ndërsa për disa të tjerë mund të quhet me fjalët ‘krizë ose ankth'. Me rritjen e fëmijës dëftesa me nota të dobëta mund të bëhet shkak i grindjeve në familje.

Kur fëmijët janë të vegjël i ndajnë me shumë hare e gëzim dëftesat e tyre mbushur me ‘sh.mira' por me kalimin e moshës ky fenomen sa vjen e pakësohet në varësi të notave që marrin. Megjithatë çdo dëftesë në të vërtetë pasqyron çdo lloj sakrifice (si suksesi ndaj vështirësive dhe problemeve si ngritja herët në mëngjes, domosdoshmëria e shkuarjes në shkollë edhe nëse është i sëmurë, detyrat, problemet e klasës dhe bankës, përputhjet sociale, marrëdhëniet nxënës-mësues) po aq të rëndësishme sa notat. Për këtë arsye prindërit duhet të vlerësojnë dëftesat e fëmijëve të tyre të qetë, gjakftohtë, pozitivistë dhe pa bërë krahasime.

Mos nënvlerësoni bërjen e një programi pushimesh
Nxënësit duhet të përgatisin një program pushimesh në mënyrë që vera t'i kalojë sa më bukur dhe në mënyrë produktive. Në këtë program ashtu siç përcaktohet koha për pushim dhe zbavitje aq kohë duhet të përcaktohet për rekuperimin e lëndëve ku nxënësi ka dobësi dhe mangësi. Pushimi është një mundësi e pazëvendësueshme sidomos për nxënësit me nota të dobëta të cilët dëshirojnë të arrijnë nivelin e shokëve të tjerë. Nxënësit të cilët janë të suksesshëm dhe nuk kanë mangësi gjatë pushimeve duhet të përsërisin temat e mësuara më parë. Nëse kemi parasysh veçoritë dhe ndryshimet e çdo individi, programi i pushimeve duhet të përgatitet në varësi të këtyre veçorive. Prandaj çdo nxënës duhet të përcaktojë një strategji pune. Duhet të përcaktohen qëllimet të cilat mendohet të arrihen në fund të ditës, javës dhe pushimeve. Këto qëllime duhet të jenë motivuese dhe të nxisin dëshirën për të mësuar tek nxënësi. Qëllimet imagjinare dhe të parealizueshme mund të bëhen shkak i zbehjes së dëshirës për mësim dhe pas një fare kohe zhdukin dhe shpresat. Ja një shembull programi i përshtatshëm për pushimet:

Përsëritja e temave: njeriu harron 75 % të asaj që ka mësuar brenda një jave, 66 % brenda një dite dhe 54% brenda një ore. Rruga më e mirë e parandalimit të harresës është përsëritja. Veçanërisht nxënësit të cilët kanë hasur vështirësi në një temë apo lëndë të caktuar duhet t'i japin shumë rëndësi përsëritjes.

Plotësimi i temave të pamësuara: nxënësit të cilët kanë shumë tema të pamësuara apo nuk kanë arritur t'i mësojnë të gjitha para provimit gjatë pushimeve duhet të mësojnë dhe përfundojnë temat e pamësuara gjatë vitit. Sepse mësimi i cili mbështetet në njohuri të mangëta nuk jep rezultate pozitive dhe pengon mësimin e plotë të njohurive të reja.

Përqendrimi në lëndët ku ndihet dobësi: p.sh nxënësi ka dobësi në lëndën e matematikës mund të përmirësohet nëse gjatë pushimeve përqendrohet më shumë mbi këtë lëndë.

Mësimi i temave të reja: nxënësit të cilët nuk kanë dobësi dhe kanë mësuar sistematikisht mund të mësojnë tema të reja.

Qetësi dhe gjakftohtësi
Periudha e dëftesave është periudha ku ndihet më shumë se asnjëherë tjetër nevoja e mbështetjes dhe besimit të familjes. Prandaj nënat-baballarët duke e analizuar me qetësi dhe gjakftohtësi dëftesën bëjnë të mundur dhe dëgjimin e qetë të fëmijës ndaj këshillave të prindërve.

Bëhuni pozitivistë
Të kritikosh nuk do të thotë të thyesh apo të përplasësh diçka. Kritika duhet të ketë tone përfituese dhe të jetë udhërrëfyese për fëmijën. Qëndrimi pozitiv i familjes rrit ndikimin e kritikës dhe pengon përvetësimin e qëndrimit vetëmbrojtës të fëmijës.

Asnjëherë mos e kërcënoni
Asnjëherë mos e kërcënoni fëmijën me qëllimin e motivimit për vitin e ardhshëm. Shprehje si ‘kështu siç ja ke nisur vitin tjetër do të ngelësh në klasë; nuk ia del dot me këta nota' shtojnë ankthin dhe pakësojnë vetëbesimin.

Gjeni një zgjidhje bashkë me fëmijën
Një nxënës i cili logjikon mirë nuk pëlqen të marrë nota të dobëta. Prandaj notat e dobëta janë pasqyrim i një problemi të përjetuar ose i nevojës për ndihmë. Nëna, babai dhe fëmija duhet të gjejnë zgjidhje duke diskutuar bashkë rreth shkaqeve të notave të ulta. Duke mundësuar dhe aktivizimin e fëmijës në marrjen e vendimit mbledhjet familjare duhet të ndikojnë në zhvillimin e ndjenjës së përgjegjësisë tek fëmija.

Edhe notat e sjelljes janë të rëndësishme
Në dëftesa krahas notave të lëndëve përkatëse zënë vend dhe notat e sjelljes. Por në përgjithësi notat e sjelljes nënvlerësohen nga prindërit dhe nxënësit. Megjithëse asnjë nga ne nuk duam të kemi një fëmijë depo informacioni dhe të papjekur nga ana e sjelljeve. Sipas teorive të ditëve të sotme në lidhje me zgjuarsinë dhe mësimin terma të reja si zhvillimi i sjelljeve, zgjuarsia shpirtërore, zhvillimi social , vlerat themelore universale janë po aq të rëndësishme sa notat.

Bëni plane në lidhje me të ardhmen
Sigurisht që dëftesa është një vlerësim i të shkuarës. Kur bëhet vlerësimi i saj është krejt normale të flitet për gabimet e së kaluarës, për plotësimin apo jo të përgjegjësive dhe për shkaqet e të gjitha këtyre. Në të njëjtën kohë është shumë e rëndësishme që familja bashkë me fëmijën të marrin vendime , të bëjnë plane apo të përcaktojnë objektiva të rinj.

Besojini!
Në vlerësimet dhe parashikimet e bëra në lidhje me të ardhmen nëna dhe babai duhet t'i transmetojnë ngrohtësi dhe dashuri fëmijës i cili nuk do të ndihet i vetmuar përballë vështirësive të së ardhmes. Fëmija duhet ta dijë që duhet nga prindërit pavarësisht dëftesës , vlerësohet dhe ka besimin e tyre.

Mos bëni gabimin e krahasimit
Mos krahasoni performancën e një viti shkollor të fëmijës tuaj me atë të fëmijëve të tjerë. Nëse e shohim nga ana e aftësive, interesit dhe talentit mos harroni që çdo fëmijë ka veçoritë e tij individuale. Nëse notat e fëmijës i krahasoni me notat e dikujt tjetër atëherë do t'i jepni mesazhin ‘mua nuk më besojnë dhe nuk më vlerësojnë asnjëherë'.

Stimuloni dëftesën e suksesshme
Përveç stimulit material dëftesën e suksesshme të fëmijës mund ta vlerësoni dhe me një lavdërim, një përqafim të ngrohtë apo puthje. Vlerësimi moral qëndron gjithnjë sipër çdo lloj vlerësimi material.

Vlerësoni notat e mira
Nëse ju në vend të lavdërimit të një note të mirë në dëftesë fokusoheni tek notat e ulta dhe filloni të kritikoni fëmijën sikur të mos kishte asnjë notë të mirë atëherë kjo do të pakësojë vetëbesimin e fëmijës. Prandaj në çfarëdolloj lënde qoftë nota e mirë duhet të vlerësohet. Ky qëndrim përforcon dhe një herë besimin e fëmijës i cili mendon se nëna dhe babai nuk paragjykojnë.

Mos harroni të afërmit
Krahas mësimit dhe leximit të librave gjatë pushimeve duhet t'u kushtohet vëmendje dhe aktiviteteve të cilat relaksojnë mendjen dhe trupin. Ndër aktivitetet zbavitëse mund të numërojmë: shikimi i programeve televizive të padëmshme, udhëtimi dhe vizita e vendeve historike, kulturore, turistike, shkolla verore, vizita e të afërmve, aktivitetet e përbashkëta me shokët, fokusimi mbi gjërat e preferuara, etj.

Vizitoni botën zbavitëse të librave
Për nxënësin pushimi është një rast i mirë për të zhvilluar vetveten. Dhe faktori më i rëndësishëm në formimin e zhvillimin e një individi është leximi i librave. Fëmijët të cilëve nuk u pëlqen leximi i librave e kanë të vështirë të kapin suksesin e vazhdueshëm. Shumë fëmijë mund ta kthejnë leximin e librit në një zakon ditor.


Këshilla pushimesh për prindërit dhe fëmijët
* Për fëmijët të cilët janë mësuar me një rutinë gjatë kohës së shkollës (ngritja në një orar, orari i studimit etj) pushimi mund të kthehet në një ‘kohë të lirë' të mërzitshme. Prandaj përpiquni që edhe gjatë pushimit të kenë orare të rregullta fjetjeje dhe ngritjeje nga gjumi. Ndihmojeni fëmijën tuaj ta shfrytëzojë kohën e lirë në maksimum duke i gjetur aktivitete dhe angazhime të reja zbavitëse dhe edukuese.
* Pushimi është një mundësi e mirë për të kaluar pak kohë bashkë me fëmijët. Gjatë kësaj periudhe mundohuni të kaloni sa më shumë kohë me fëmijën tuaj.
* Shkruani letër bashkë. Hapini revistat dhe fotografitë e vjetra.
* Tregoni kujdes ndaj ushqimeve të konsumuara gjatë pushimeve. Bëni të mundur që fëmija të konsumojë ushqime të shëndetshme dhe të hajë në orare të caktuara.
* Në lidhje me përdorimin e kompjuterit dhe internetit mund të bëni një marrëveshje. Nuk duhet qëndruar më shumë se dy orë në ditë para televizorit dhe kompjuterit.
* Nëse keni internet në shtëpi atëherë përdorni një kod të njohur nga e gjithë familja për t'u lidhur me të.
* Kompjuterin apo televizorin vendoseni në një dhomë e cila përdoret nga të gjithë.
* Kontrolloni adresat me të cilat është i lidhur fëmija dhe mos nënvlerësoni përdorimin e programeve filtrues.
* Mos shikoni programe televizive të parëndësishme, të papërshtatshme dhe që përmbajnë elemente të dhunshme.
* Ftoni mysafirë në shtëpi dhe organizoni gosti apo darka pa televizor.
* Nëse keni mundësi shkoni në vende turistike dhe vizitoni vendet me vlera kulturore historike.
* Ndani më shumë kohë për hobit tuaja. Mund të merreni me ndonjë art dore apo hobi të ri.
* Provoni të organizoni aktivitete si pikniqet, nisje biçiklete, fluturimi i balonave, luajtja me top, ecja, peshkimi, noti, shëtitjet e të tjera. Por qëndroni larg aktiviteteve të rrezikshme.
* Prezantojeni familjen tuaj me botën emocionale të leximit. Për këtë mund të vizitoni një bibliotekë.

Helm nga bocat e fëmijëve

Meqenëse shumë shkencëtarë që moti kanë paralajmëruar ndikimin e dëmshëm të bisfenolit A (substancë kimike e pranishme në bocat plastike të fëmijëve), Qeveria kanadeze është shumë pranë proklamimit të këtyre bocave si të dëmshme për shëndetin e fëmijëve.
Bisfenoli A, e pranishme në kënaçe dhe produktet plastike, përfshirë këtu edhe shishet e fëmijëve, mund të jetë e lidhur me pubertetin e hershme, si edhe me zhvillimin e kancerit të gjirit dhe të prostatës në fazat e mëvonshme jetësore, kanë njoftuar shkencëtarët amerikanë nga Programi Kombëtar Toksikologjik.
Pas zbulimit të tyre, ata kanë kërkuar nga Agjencia për Ushqim dhe Barna që të caktojë qëndrimet e saja në lidhje me sigurinë e bisfenolit A te fëmijët. Megjithatë ata janë përgjigjur negativisht duke thënë: “Nuk mund të vërtetohet ndikimi negativ i bisfenolit A te zhvillimi i fëmijëve. Për ta ndërprerë përdorimin e tij janë të nevojshme studime të mëtutjeshme”.

Qumësht për ... binjakë

Studime të reja ia dedikojnë këtij "fenomeni" edhe ush¬qyerjes, pasi femrat që pinë çdo ditë 1-2 gota qumësht, kanë 5 herë më shumë mundësi të lindin binjakë.
Rritja e lindjeve të fëmijëve binjakë nuk ka lidhje vetëm me terapitë e fertilitetit.
Rol të rëndësishëm duket se luan një proteinë që ndodhet në mëlçinë e lopëve, e cila "kalon" tek 'produktet bulmetore nëpërmjet mjeljes, duke nxitur organizmin të prodhojë më shumë vezë (në ovare) dhe më të shëndetshme.

Qumështi me shishe nxit mbipeshën

Dhënia e qumështit fëmijës me anë të shishes edhe pas moshës dyvjeçare të jetës mund të nxisë mbipeshën, kanë treguar rezultatet e një studimi amerikan.
Shkencëtarët kanë ardhur deri te këto rezultate duke përcjellë gjendjen shëndetësore të 6.950 fëmijëve, mes të cilëve 22.3 për qind janë konsideruar me mbipeshë në moshën pesëvjeçare (ndërkaq pas moshës dyvjeçare këta fëmijë kishin vazhduar të pinë qumësht me shishe).
Hulumtimet kanë treguar se vetëm një shishe qumësht prej 230 mililitrash plotëson 12 për qind të nevojave ditore të ushqimit të fëmijës (rreth 150 kalori).
Për këtë arsye ekspertët shëndetësorë i këshillojnë prindërit që pasi fëmija t’i mbushë 18 muaj të mos i japin më qumësht me anë të shishes.

Lemza e bebeve nuk duhet t’ju brengosë

Secili prind brengoset kur e sheh beben e vet prej vetëm pak ditësh apo muajsh që ka lindur fillon ta ngacmojë lemza. Megjithatë, thonë ekspertët, nuk ka arsye për brengosje.
Lemza te të porsalindurit mund të shfaqet, në qoftë se bebja thith ajër apo nëse ndodh të kthejë ushqimin nga kapërcelli (ezofagu) dhe goja.
Megjithatë nëse shikoni që fëmija juaj ngacmohet shpesh nga lemza, atëherë mund të ndiqni këto këshilla të thjeshta për të larguar këtë problem:
1. Gjatë ngrënies mbajeni fëmijën ulur drejt. Kjo parandalon lemzën pas ngrënies, pasi lëshon ajrin që bebja mund të ketë gëlltitur gjatë ngrënies. Mbajeni fëmijën tuaj mbi shpatullën tuaj dhe goditeni lehtë në kurriz derisa të gromësijë.
2. Kontrolloni biberonin. Kur e mbani atë kokëposhtë, qumështi duhet të dalë i pandërprerë dhe jo me pika. Zgjidhni një shishe që të nxjerrë sa më pak ajër.
3. Ushqejeni me kafshata te vogla. Të dyja rastet, si shumë ushqim, si pak, shkakton lemzën. Lëreni fëmijën të ndalojë së ngrëni kur të ndihet i ngopur; asnjëherë mos sforconi ngrënien.
4. Çojeni fëmijën tuaj tek pediatri nëse ka lemzë të vazhdueshme të shoqëruar me kollë, të vjella, etj. Mund të ketë ndonjë problem të refluksit. Doktori juaj mund të sigurojë këshillat dhe trajtimin e duhur.